Πώς η χρήση της γλώσσας από τα ΜΜΕ επηρεάζει τις αντιλήψεις για την πανδημία

10:20 11/1/2022 - Πηγή: Sigma Live

Η πανδημία του COVID-19 έλαβε τεράστια κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η οποία διέφερε κατά πολύ από την κάλυψη άλλων ιών. Κατά την περιγραφή των επιδημιών χρησιμοποιούνται ευρέως μιλιταριστικές μεταφορές, που περιγράφουν την μάχη ή πόλεμο απέναντι στην πανδημία, ή κινδυνολογική γλώσσα με αρνητικές περιγραφές του ιού (π.χ. θανατηφόρος) ή αναφορές στις αρνητικές συνέπειές του. Τέτοια γλώσσα χρησιμοποιήθηκε και στην περιγραφή του κορωνοϊού.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η γλώσσα μπορεί να διαμορφώσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, μία νέα

μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτοεπιστημονικό περιοδικό Epidemiology and Health από τον γραφόντα διερεύνησε το πώς η έκθεση σε κείμενα μέσων ενημέρωσης που περιέχουν κινδυνολογική και μιλιταριστική γλώσσα επηρεάζει τις αντιλήψεις των ανθρώπων σχετικά με τον κορωνοϊό και τις συνέπειες αυτής της επίδρασης στη δημόσια υγεία.

Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα διαδικτυακό ερωτηματολόγιο στο οποίο τους ζητήθηκε να διαβάσουν ένα απόσπασμα που περιλάμβανε είτε κινδυνολογική και μιλιταριστική είτε ουδέτερη ορολογία για τον κορωνοϊό και στη συνέχεια να απαντήσουν σε τέσσερις ερωτήσεις σε κλίμακα Likert. Οι ερωτήσεις αξιολόγησαν τη συμφωνία/διαφωνία των συμμετεχόντων ως προς το τέλος της πανδημίας, την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και τις συνέπειες στην οικονομία και την ψυχική υγεία. Για παράδειγμα, το ένα απόσπασμα περιλάμβανε κείμενο που περιείχε κινδυνολογίες και μιλιταριστικούς όρους «Μια θανατηφόρα ασθένεια που ονομάστηκε επίσημα COVID-19 αναφέρθηκε αρχικά στην πόλη Ουχάν της Κίνας. Έκτοτε, ο κόσμος πολεμά την COVID-19» ενώ το άλλο περιλάμβανε κείμενο με πιο ουδέτερη γλώσσα «Μια νέα ασθένεια που ονομάστηκε επίσημα COVID-19 αναφέρθηκε αρχικά στην πόλη Ουχάν της Κίνας.

Έκτοτε, ο κόσμος αντιμετωπίζει την COVID-19». Για τη στατιστική ανάλυση, χρησιμοποιήθηκαν ταξινομικά μοντέλα παλινδρόμησης στη γλώσσα προγραμματισμού R.

Τα άτομα που εκτέθηκαν σε κινδυνολογική και μιλιταριστική γλώσσα ανέπτυξαν περισσότερες πιθανότητες διαφωνίας στο ότι η πανδημία θα λήξει σύντομα σε σχέση με εκείνα που εκτέθηκαν σε μια πιο ουδέτερη γλώσσα.

Επίσης, οι τελευταίοι είχαν περισσότερες πιθανότητες διαφωνίας ότι η πανδημία θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομία και τη ψυχική υγεία. Ωστόσο, και οι δύο ομάδες ατόμων είχαν παρόμοιες αντιλήψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων – θεώρησαν ότι είναι αποτελεσματικά. Γενικότερα, παρατηρήθηκαν πιο απαισιόδοξες αντιλήψεις σχετικά με την πανδημία στα άτομα που διάβασαν το κείμενο με κινδυνολογική και μιλιταριστική γλώσσα σε σχέση με τα άτομα που διάβασαν το κείμενο που περιείχε πιο ουδέτερη γλώσσα.

Τα ευρήματα δείχνουν πόσο σημαντική μπορεί να είναι η χρήση της γλώσσας για τη δημόσια υγεία. Η ορολογία που χρησιμοποιείται είτε προφορικά είτε γραπτώς μπορεί να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιμετωπίζουν πραγματικές καταστάσεις. Τα μεταφορικά ή αλληγορικά σχήματα καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τα διαφορετικά φαινόμενα και επίσης διαμορφώνουν τη φαντασία μας, τα συναισθήματά μας και κατά συνέπεια επηρεάζουν τις στάσεις μας.

Παρατηρείται ότι η κινδυνολογική και μιλιταριστική γλώσσα κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας δεν σκορπίζει μόνο τον φόβο, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενες έρευνες, αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσει την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Αυτό είναι λογικό καθώς κατασκευάζουν στο μυαλό τους εικόνες πολέμου. Έτσι, η ψυχική υγεία των ανθρώπων επιβαρύνεται καθώς εκτίθενται σε «τρομακτική» γλώσσα. Η διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας είναι σημαντική λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουν υπάρξει αναφορές ότι ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 κατηγοριοποιήθηκε ως υψηλού κινδύνου για τη διάπραξη αυτοκτονίας. Μια άλλη σημαντική πτυχή είναι η πιθανή οικονομική καταστροφή ως συνέπεια των απαισιόδοξων αντιλήψεων. Τέτοιες αντιλήψεις μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη ζήτηση προϊόντων και επενδύσεων με επακόλουθη αύξηση της ανεργίας.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τη γλώσσα που χρησιμοποιούν για την περιγραφή της πανδημίας, λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκτεταμένη χρήση κινδυνολογικής και μιλιταριστικής ορολογίας μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία. Προτείνεται η μείωση της χρήσης τέτοιων όρων και η αντικατάστασή τους με πιο ουδέτερους όρους.

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι τα μέσα επικοινωνίας χρησιμοποιούν τέτοια γλώσσα για να κρατήσουν το κοινό σε επαγρύπνηση, ώστε να τηρεί τα μέτρα προστασίας από τον ιό. Η επαγρύπνηση, ωστόσο, δεν πρέπει να καλλιεργείται μέσω του διασκορπισμού του φόβου αλλά μέσω της απόκτησης συνείδησης (π.χ. μέσω ειδικών καμπανιών ενημέρωσης).

Μπορείτε να δείτε την δημοσίευση εδώ:

https://www.researchgate.net/publication/354819441_Words_are_not_just_words_how_the_use_of_media_language_in_the_COVID-19_era_affects_public_health

*Ακαδημαϊκός

Τμήμα Γλωσσών και Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας / Συντονιστής του The Cyprus Linguistics and Humanities Research Group

[e-mail]