Προστασία των δασών με σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης και βιώσιμη χρήση

12:03 26/8/2024 - Πηγή: Sigma Live

Τα δάση της Κύπρου αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς φυσικούς θησαυρούς του νησιού μας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη βιοποικιλότητα, στην οικολογία και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Σήμερα, τα δάση της Κύπρου καταλαμβάνουν περίπου μόνο το 17% της συνολικής έκτασης του νησιού. Βρίσκονται κυρίως στις ορεινές περιοχές της Τροόδου και του Πενταδακτύλου και οι κυριότεροι τύποι που συναντώνται είναι τα πευκοδάση, τα δάση μαύρης πεύκης και τα δάση

κέδρου. Τα πευκοδάση, με είδη όπως η τραχεία πεύκη (Pinus brutia), κυριαρχούν στις χαμηλότερες και μεσαίες υψομετρικές ζώνες, ενώ η μαύρη πεύκη (Pinus nigra) εντοπίζεται σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Τα δάση κέδρου είναι μοναδικά και σπάνια, με χαρακτηριστικότερο είδος τον κέδρο της Κύπρου (Cedrus brevifolia), που απαντάται κυρίως στο δάσος Πάφου (κοιλάδα των Κέδρων).

Η ύπαρξη των δασών στην Κύπρο έχει μακραίωνη ιστορία, με αναφορές να φτάνουν έως και την αρχαιότητα με τα κυπριακά δάση να παρέχουν ξυλεία για την κατασκευή πλοίων και άλλων δομικών έργων, κάτι που συνέβαλε στη σημαντική μείωση της δασικής έκτασης με την πάροδο του χρόνου. Στη διάρκεια των αιώνων, η υπερβολική εκμετάλλευση της ξυλείας, οι πυρκαγιές, η επέκταση της γεωργίας και η βόσκηση, προκάλεσαν περαιτέρω μείωση των δασών. Τον 19ο αιώνα, πριν από περίπου 200 χρόνια, τα δάση της Κύπρου κάλυπταν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό του εδάφους του νησιού σε σύγκριση με σήμερα. Υπολογίζεται ότι πριν την έναρξη της εντατικής εκμετάλλευσης και των αποψιλωτικών πρακτικών που εντάθηκαν κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής και της πρώιμης Βρετανικής περιόδου, τα δάση κάλυπταν περίπου το 50-60% της συνολικής έκτασης της Κύπρου. Ωστόσο, η εκτεταμένη χρήση της ξυλείας, η ανάπτυξη της γεωργίας, οι πυρκαγιές και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες οδήγησαν σε δραματική μείωση αυτής της έκτασης. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, το ποσοστό των δασών είχε μειωθεί σημαντικά, με ορισμένες εκτιμήσεις να το τοποθετούν γύρω στο 20-30%.

Οι αποικιακές και μετέπειτα κυπριακές αρχές εφάρμοσαν διάφορες πολιτικές και προγράμματα αναδάσωσης, με στόχο την αποκατάσταση των δασών. Σήμερα, μετά από εντατικές προσπάθειες αναδάσωσης και προστασίας των δασών, το ποσοστό αυτό έχει σταθεροποιηθεί και ανακτάται σταδιακά, αλλά παραμένει κάτω από το ιστορικό του επίπεδο. Η ανάγκη λοιπόν για την προστασία των δασών της Κύπρου είναι πιο επιτακτική από ποτέ, δεδομένης της κλιματικής αλλαγής, της αυξανόμενης απειλής από πυρκαγιές και της διαρκούς πίεσης από την αστική και αγροτική ανάπτυξη. Τα δάση δεν είναι απλώς ένας φυσικός πόρος, είναι ζωτικής σημασίας για την περιβαλλοντική ισορροπία, την ποιότητα του αέρα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αποτροπή της ερημοποίησης.

Ωστόσο, η πολιτική των αρμόδιων φορέων να διακόπτουν αδιάκριτα κάθε δραστηριότητα στα δάση, ακόμα και εκείνες που προάγουν την αειφόρο ανάπτυξη και τη δασική αναψυχή, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες που υπερβαίνουν τις προθέσεις προστασίας. Η προσέγγιση αυτή δημιουργεί ένα παράδοξο, ενώ οι αρχές προσπαθούν να προστατεύσουν τα δάση, ενδέχεται να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ακόμη στην προστασία των δασών. Η δασική αναψυχή, όπως η πεζοπορία, το κάμπινγκ και η διαμονή σε δασικά καταφύγια, είναι δραστηριότητες που συνδέουν τους ανθρώπους με τη φύση. Αυτές οι δραστηριότητες καλλιεργούν την αγάπη και τον σεβασμό για το περιβάλλον. Η μη λειτουργία των καταφυγίων (ναι, υπάρχουν παλιά δασικά κτήρια που έχουν αποκατασταθεί για αυτόν τον σκοπό!), η απαγόρευση διακίνησης σε δασικούς δρόμους και το κλείσιμο μονοπατιών, για συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου, απομακρύνει τους πολίτες από τα δάση και μειώνει την κοινωνική ευαισθητοποίηση για την ανάγκη προστασίας τους.

Η παρουσία υπεύθυνων επισκεπτών στα δάση μπορεί να λειτουργήσει ως πρόσθετο μέτρο προστασίας. Οι άνθρωποι που αγαπούν τα δάση και τα επισκέπτονται τακτικά, συχνά γίνονται οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται και αναφέρουν κινδύνους, όπως καπνό από πιθανή πυρκαγιά ή παράνομες δραστηριότητες. Αποκλείοντας την πρόσβαση των επισκεπτών, οι αρμόδιες αρχές χάνουν αυτή την πολύτιμη άτυπη εποπτεία.

Η πλήρης απαγόρευση δραστηριοτήτων δεν λαμβάνει υπόψη τις σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης των δασών που προωθούν τη βιώσιμη χρήση τους. Αντί να αποτρέπεται η καθολική ανθρώπινη δραστηριότητα, είναι πιο αποδοτικό να προωθούνται αειφόρες πρακτικές που επιτρέπουν την απόλαυση και ταυτόχρονα την προστασία των δασών.

Η προστασία των δασών της Κύπρου είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να επιτευχθεί με τρόπο που να ενσωματώνει τις ανάγκες των πολιτών, χωρίς να απομονώνει τα δάση από τον κόσμο. Αντί για απόλυτες απαγορεύσεις, οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να υιοθετήσουν μια πιο ισορροπημένη τακτική που θα συνδυάζει την προστασία με τη βιώσιμη χρήση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την εκπαίδευση του κοινού για την υπεύθυνη χρήση των δασών, τη βελτίωση των υποδομών για αναψυχή, τη θέσπιση κανόνων που προάγουν την ασφαλή και αειφόρο χρήση των δασών, καθώς και την ενίσχυση της επιτήρησης και της διαχείρισης των δασικών περιοχών.

Συμπερασματικά, τα δάση της Κύπρου είναι ένας πολύτιμος πόρος που πρέπει να προστατευθεί με προσοχή και όραμα. Η προστασία τους δεν πρέπει να σημαίνει την απομόνωση τους, αλλά να προωθεί μια ενεργή και υπεύθυνη συμμετοχή του κοινού, που θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δασών για τις επόμενες γενιές.