Σταγόνες Ομήρου: «ἀφραίνεις, Μενέλαε»

13:39 25/11/2020 - Πηγή: Sigma Live

Ανάγνωση από τον Λάζαρο Μαύρο της «Σταγόνας Ομήρου» 24/11/20 στην Πρώτη Εκπομπή  με τίτλο «ἀφραίνεις, Μενέλαε» της δασκάλας Ελένης Σιούφτα. 

Στην ραψωδία Η της Ιλιάδας, ο γενναίος των Τρώων, Έκτορας , θα κάνει μια πρόταση στους Αχαιούς η οποία θα τους αιφνιδιάσει:

«Έχετε των Παναχαιών άνδρες στην μάχην πρώτους

και όποιος αυτών επιθυμεί μ᾽ εμέ να πολεμήσει,

ας έλθει εδώ ν᾽ αντιταχθεί στον Έκτορα τον θείον.» (Η 73-75)

Προσκαλεί και προκαλεί δηλαδή έναν από τους γενναίους του αχαϊκού στρατεύματος να μονομαχήσει μαζί του θέτοντας δύο όρους: ο νικητής να πάρει

για λάφυρα τον οπλισμό του νεκρού νικημένου αλλά να επιστρέψει το σώμα του στους οικείους του για καύση.

Πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ (Η 92), οι Αχαιοί δε μιλάνε.

Σκέφτονταν πως, αἴδεσθεν μὲν ἀνήνασθαι (Η93),θα ήταν ντροπή να πουν όχι αλλά  δεῖσαν δ᾽ ὑποδέχθαι( Η93), τους προκαλούσε φόβο να πουν ναι.

Κανείς δεν θέλει να έρθει αντιμέτωπος με τον Έκτορα. Όλοι φοβούνται τον θάνατο ακόμη και οι πιο γενναίοι απ’ αυτούς , στους οποίους και απευθύνεται  ο υπερασπιστής του Ιλίου .

Ο Μενέλαος, σύζυγος της Ωραίας και κλεμμένης από τον Πάρη Ελένης, αφού πρώτα  αποκαλεί τους στρατιώτες του  γυναίκες Ἀχαιΐδες, οὐκέτ᾽ Ἀχαιοί (Η 95)  , στη συνέχεια τους καταριέται  ευχόμενος να γίνουν  ὕδωρ καὶ γαῖα (Η 99) , νερό και χώμα αφού κανείς δεν προθυμοποιείται να μπει στη μάχη προτείνοντας την ίδια ώρα να σταθεί αυτός απέναντι στον Έκτορα.

Έξαλλος τότε ο Αγαμένονας με επιχειρήματα προσπαθεί να   πείσει τον αδελφό του να αποσύρει την πρότασή του. «Πολύ ανώτερός σου» ,  ὅ περ σέο πολλὸν ἀμείνων (Η 114) , «είναι ο Έχτορας», θα του πει για να καταλήξει με την προστακτική  ἵζευ , «κάτσε» δηλαδή,  ἰὼν μετὰ ἔθνος ἑταίρων,  μέσα στο πλήθος , ΕΠΕΙΔΗ οι Αχαιοί θα βρουν άλλον να πολεμήσει με τον Έχτορα. Ο Μενέλαος πείθεται και αποσύρεται.

Ο Αγαμένονας  αποτρέπει τον αδελφό του από μια μονομαχία όχι με οποιονδήποτε, αλλά με τον αρχηγό του αντίπαλου στρατοπέδου, τον Έκτορα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι αφορμή του πολέμου στάθηκε η αρπαγή της συζύγου του Μενέλαου της Ελένης εύλογα δυσανασχετεί ο σύγχρονος αναγνώστης και διερωτάται «εδώ  ζωές χάθηκαν, οικογένειες χωρίστηκαν εξαιτίας της ανάγκης για αποκατάσταση της τιμής του προσβεβλημένου Μενέλαου κι αυτός αποσύρεται;»

Την απάντηση την έχει δώσει ο Όμηρος στην ραψωδία Δ όταν ο Αγαμέμνονας βλέπει τον τραυματισμένο του αδελφό από το τόξο του Πάνδαρου και αποκαλύπτει στον μονόλογό του πως ο Μενέλαος πρέπει πάση θυσία να μείνει ζωντανός για να μην πέσει το ηθικό του στρατού από έναν ενδεχόμενο θάνατό του και επιπλέον να μην επιστρέψει ντροπιασμένος, χωρίς αδελφό, πίσω  στο Άργος.

Συνεπώς, η προτροπή του Αγαμέμνονα αν και φαινομενικά  δεν είναι συνεπής στον ηρωϊκό κώδικα,  κρύβει μια στρατηγική. Μια σε εθνικό και μια σε προσωπικό επίπεδο.

Κάνει σωστή εκτίμηση της ισχύος του Μενέλαου. Ξέρει τη δύναμη του αδελφού του. Είναι πολύ κατώτερη του εχθρού. Γι΄αυτό και δε διστάζει ὦρτο πολὺ πρῶτος (Η 160) να μπει ο ίδιος στην θέση του και να αντιμετωπίσει τον φοβερό αντίπαλο.

Η Ιλιάδα είναι γεμάτη στρατηγικές αποφάσεις. Συνεχώς υπάρχει αξιολόγηση της πολεμικής κατάστασης και από τα δύο στρατόπεδα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κρίσεων.

Η ανδρεία πρέπει να συνοδεύεται από σωφροσύνη αφού οι συνέπειές της θα έχουν επιπτώσεις στο  σύνολο. Κι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια τέτοια περίπτωση.

Κι ο ελληνισμός  διέπεται από ανδρεία, το ‘χει αποδείξει πολλές φορές στην Ιστορία του. Θα έπρεπε όμως αυτή η ανδρεία  να συνοδεύεται από σωφροσύνη. Ο συνεχής αναστοχασμός πάνω στα αμυντικά ζητήματα ,  η εκτίμηση της πολεμικής ισχύος  εντός  αλλά και της ισχύος του εχθρού θα πρέπει να είναι συνεχής για να παίρνονται οι σωστές στρατηγικές αποφάσεις έτσι ώστε να  εξυπηρετούνται τα εθνικά συμφέροντα .

Η απόφαση του Μενέλαου να αντιμετωπίσει έναν κατά πολύ ανώτερό του στην ισχύ  είναι ένα παράδειγμα ανδρείας άνευ σωφροσύνης.

«Έχασες το μυαλό σου Μενέλαε», ἀφραίνεις, Μενέλαε (Η 109), θα του πει ο αδελφός του...Ας μην αφραίνουμε κι εμείς το ίδιο...