Τι σημαίνει η κατάρρευση της λίρας για την οικονομία της Τουρκίας

11:50 24/11/2021 - Πηγή: Sigma Live

Η υπεράσπιση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τις πρόσφατες μειώσεις των επιτοκίων και τη διακήρυξη ενός «οικονομικού πολέμου ανεξαρτησίας» οδήγησε τη λίρα σε πτώση και άφησε τους αναλυτές να αναρωτιούνται πόσο ακόμη είναι διατεθειμένος να αφήσει το νόμισμα να πέσει.

Σύμφωνα τους Financial Times, o Ερντογάν, ο οποίος απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών από τα μέσα του 2019  και είναι κάθετα αντίθετος

στα υψηλά επιτόκια , επέμεινε ότι θα συνεχίσει στον δρόμο των χαμηλών επιτοκίων σε μια προσπάθεια τόνωσης της ανάπτυξης και των επενδύσεων. Οι  «οικονομικοί μετεωρολόγοι», συμπεριλαμβανομένου του ΔΝΤ, αναμένουν αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της τάξης του 9% φέτος — ένας από τους ταχύτερους ρυθμούς στον κόσμο.

Όμως, καθώς η λίρα υποχωρεί 15 τοις εκατό την Τρίτη, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η αστάθεια του νομίσματος θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τη μελλοντική ανάπτυξη. Η προσέγγιση του Ερντογάν, λένε, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας και της ευρύτερης οικονομίας — καθώς και την προοπτική αυξανόμενης δημόσιας δυσαρέσκειας. Βλέπουν τέσσερα κύρια σημεία πίεσης.

Θα στραφούν περισσότεροι Τούρκοι αποταμιευτές σε δολάρια;

Οι τουρκικές τράπεζες επιτρέπουν στους πελάτες να διατηρούν καταθέσεις σε ξένα νομίσματα καθώς και σε λίρες. Τα τελευταία χρόνια, οι Τούρκοι επιλέγουν όλο και περισσότερο να διατηρούν τα χρήματά τους σε δολάρια και ευρώ, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός και τα χαμηλά επιτόκια έχουν διαβρώσει τις αποδόσεις των αποταμιεύσεων σε λίρες. Οι καταθέσεις σε ξένο νόμισμα αποτελούν το 55 τοις εκατό του συνόλου των καταθέσεων στον τραπεζικό τομέα της χώρας - περίπου 260 δισεκατομμύρια δολάρια - σε σύγκριση με το 49 τοις εκατό το 2018.

Οι αναλυτές ανησυχούν ότι η αποταμίευση δολαρίων θα μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω, ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στη λίρα,  δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Ο απόλυτος φόβος τους είναι ότι οι άνθρωποι θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους και θα επιδιώξουν να αποσύρουν τα μετρητά τους, κάτι που συνέβη σε μικρή κλίμακα κατά τη διάρκεια της τελευταίας νομισματικής κρίσης το καλοκαίρι του 2018. «Η ανησυχία μου είναι από αυτό το σημείο και μετά: θα θέλατε να κρατήσετε τα χρήματά σας στα τουρκικά τραπεζικός τομέας?"  διερωτήθηκε ο Phoenix Kalen, στρατηγικός αναλυτής αναδυόμενων αγορών στη Société Générale.

Μια πλήρης  κινητοποίηση στις τράπεζες, όταν οι πελάτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους και βιάζονται να αποσύρουν τις καταθέσεις τους, παρατηρήθηκε τελευταία φορά στην Τουρκία το 2001. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει να επιβάλει ελέγχους κεφαλαίων, όπως μέτρα για να καταστήσει δυσκολότερη την ανάληψη χρημάτων,  αν και έχει επιμείνει στο παρελθόν ότι δεν θα το έκανε.

Πόσο ψηλά θα πάνε οι τιμές;

Η άνοδος των τιμών βρίσκεται ήδη στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Τουρκίας. Ο ετήσιος πληθωρισμός διαμορφώθηκε σχεδόν στο 20% τον Οκτώβριο, σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία. Ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων, ο οποίος ήταν πάνω από 27 τοις εκατό από έτος σε έτος τον ίδιο μήνα, έχει πλήξει ιδιαίτερα σκληρά τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα.

Η εξάρτηση της Τουρκίας από εισαγόμενα αγαθά, ιδίως ενέργεια και πρώτες ύλες, σημαίνει ότι η κατάρρευση του νομίσματος μεταφράζεται γρήγορα σε υψηλότερες τιμές. Ο Jason Tuvey, της συμβουλευτικής εταιρείας Capital Economics, προβλέπει ότι ο πληθωρισμός «είναι πλέον πιθανό να αυξηθεί στο 25 με 30 τοις εκατό τον επόμενο μήνα  ή δύο μήνες».

Ο υψηλός πληθωρισμός κινδυνεύει να τροφοδοτήσει περισσότερη νομισματική αδυναμία και να καταπνίξει την ανάπτυξη καθώς χτυπιέται η εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Θα μπορούσε επίσης να υπονομεύσει περαιτέρω τη δημόσια υποστήριξη προς τον Ερντογάν, του οποίου η διακυβέρνηση δύο δεκαετιών συνδέθηκε για χρόνια με την αύξηση της ευημερίας. Η αντιπολίτευση, η οποία κέρδισε τον έλεγχο των δύο μεγαλύτερων πόλεων της χώρας στις δημοτικές εκλογές μετά την κρίση του 2018, θέλει πρόωρες εκλογές για να μπορέσει να αξιοποιήσει την αυξανόμενη ανησυχία για την οικονομία.

Τα εξαντλημένα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας σημαίνουν ότι η ικανότητά της να παρέμβει για την υπεράσπιση του νομίσματος είναι περιορισμένη. Κατά τη διάρκεια προηγούμενων περιόδων εξασθένησης της λίρας, συμπεριλαμβανομένου του 2018, η Τουρκία ανακοίνωσε τελικά έκτακτες αυξήσεις επιτοκίων που σταμάτησαν τη διολίσθηση της λίρας και εξημέρωσαν τον αφανή πληθωρισμό. Όμως, υπό το φως της σφικτής πολιτικής του Ερντογάν στην κεντρική τράπεζα και των υπονοούμενων του για περισσότερες μειώσεις επιτοκίων, ορισμένοι αναλυτές ρωτούν αν αυτή τη φορά είναι διαφορετική.

Η κυβέρνηση φαίνεται να έχει «ανοχή στην αποδυνάμωση της λίρας», είπε ο Ενβέρ Ερκάν, αναλυτής στην Terra Investment με έδρα την Κωνσταντινούπολη, προσθέτοντας ότι ήταν δύσκολο να προβλεφθεί πόσο μακριά θα ήταν διατεθειμένοι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να την αφήσουν να πέσει.

Θα διατηρήσουν οι τράπεζες πρόσβαση σε ξένη χρηματοδότηση;

Οι τράπεζες στην Τουρκία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από δανεισμό από το εξωτερικό για να χρηματοδοτήσουν τα δάνειά τους στο εσωτερικό.

Ενώ η ξένη χρηματοδότηση παρέμεινε ανθεκτική ακόμη και σε προηγούμενα επεισόδια ακραίου συναλλαγματικού στρες, όπως το 2018, μια ξαφνική αλλαγή στο κλίμα μεταξύ των ξένων δανειστών θα μπορούσε να βάλει το χρηματοπιστωτικό σύστημα υπό πίεση.

«Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει περάσει από πολλαπλές κρίσεις και έχουμε δει τις τράπεζες να διατηρούν αρκετά λογική πρόσβαση», δήλωσε ο Huseyin Sevinc, ο οποίος καλύπτει τις τουρκικές τράπεζες στον οίκο αξιολόγησης Fitch. Οι δανειστές είχαν πραγματοποιήσει φέτος με επιτυχία τα κοινοπρακτικά δάνειά τους από το εξωτερικό, πρόσθεσε.

Οι τράπεζες «έχουν σημαντικά αποθέματα ρευστότητας σε ξένο νόμισμα για να καλύψουν ένα σύντομο κλείσιμο της αγοράς περίπου ενός έτους», είπε, αλλά προειδοποίησε: «Ένα παρατεταμένο κλείσιμο της αγοράς θα μπορούσε να εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους».

Μπορεί η Άγκυρα να πληρώσει τα χρέη της;

Κατά τη διάρκεια της νομισματικής κρίσης του 2018, όταν η λίρα έπεσε έως και 18,5% μέσα σε μια μέρα μετά από μια διαμάχη με τις ΗΠΑ που πυροδότησε ευρύτερες ανησυχίες των επενδυτών για την οικονομία, μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες ήταν η ικανότητα του υπερχρεωμένου εταιρικού τομέα της χώρας να αποπληρωμή δανείων σε δολάρια και ευρώ.

Τρία χρόνια μετά, οι εταιρείες βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, έχοντας απομόχλευση του εξωτερικού χρέους τους κατά 74 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την Barclays. Αντίθετα, μέρος αυτού του εξωτερικού χρέους έχει μεταφερθεί στον δημόσιο τομέα αφού το Υπουργείο Οικονομικών άρχισε να εκδίδει τοπικό χρέος σε ξένο νόμισμα υπό την εποπτεία του πρώην υπουργού Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ.

Η συνιστώσα συναλλάγματος του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης έφτασε στο 60 τοις εκατό του συνόλου τον περασμένο μήνα — από 39 τοις εκατό το 2017. Αυτό σημαίνει ότι καθώς το νόμισμα διολισθαίνει, γίνεται πιο ακριβό για το Υπουργείο Οικονομικών να εξυπηρετήσει το χρέος του.

Ο συνολικός λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Τουρκίας εξακολουθεί να είναι χαμηλός σε σύγκριση με αυτόν των ομολόγων της στις αναδυόμενες αγορές, περίπου στο 40 τοις εκατό του ΑΕΠ. Ωστόσο, οι αναλυτές λένε ότι το αυξανόμενο κόστος της εξυπηρέτησης του χρέους θα μπορούσε να περιορίσει τον δημοσιονομικό χώρο της κυβέρνησης σε μια εποχή που σχεδιάζει να αυξήσει τις προσφορές καθώς πλησιάζουν οι εκλογές.