Το ΑΚΕΛ απεμπόλησε την ένωση από το 1947

07:58 23/2/2017 - Πηγή: Sigma Live

Ένας από τους απαράβατους περιορισμούς που έθεταν οι Βρετανοί ήταν ο αποκλεισμός της απαίτησης για ένωση με την Ελλάδα
Η ανοικτή επίθεση του Κυβερνήτη προς το Γραφείο Αποικιών φανέρωνε την πρόθεση που είχε το Γραφείο Αποικιών για συνεργασία με το ΑΚΕΛ

Όταν το 1947 οι Βρετανοί προσέφεραν αυτοκυβέρνηση με την περιβόητη Διασκεπτική, σε μυστικές συζητήσεις μεταξύ του Γραφείου Αποικιών, του τότε Κυβερνήτη της αποικίας Κύπρου Λόρδου Γουίνστερ και του Σερ Έντουαρντ Τζάκσον, που προήδρευσε της Διασκεπτικής,

είχαν ετοιμαστεί και κάποιοι περιορισμοί, οι οποίοι θεωρούνταν αναγκαίοι και θα έπρεπε να ενσωματώνονταν σε οποιοδήποτε μελλοντικό Σύνταγμα της Κύπρου (τελικά είδαμε τον αποκλεισμό της Ένωσης να ενσωματώνεται στις Συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου). Αυτούς τους περιορισμούς ο Σερ Τζάκσον δεν τους είχε γνωστοποιήσει στον λαό.

Ένας από τους απαράβατους περιορισμούς ήταν ο αποκλεισμός της απαίτησης για Ένωση με την Ελλάδα. Ο Σερ Τζάκσον εξασφάλισε την αποδοχή του αποκλεισμού από τους αριστερούς ηγέτες που έλαβαν μέρος στη Διασκεπτική Συνέλευση. Έγραψε λοιπόν σε επιστολή του 28ης Νοεμβρίου 1947 προς τον Αναπληρωτή Κυβερνήτη:

Η επιστολή του Σερ Τζάκσον
«Αναφορικά με την έκθεσή μου για τις εξελίξεις της Διασκεπτικής Συνέλευσης ημερ. 27 Νοεμβρίου 1947, υπάρχει κάτι που παρέλειψα να αναφέρω.

Η δήλωση που ετοίμασαν οι 8 Έλληνες μέλη της Συνέλευσης, για να σταλεί στον Υπουργό Αποικιών, ήταν ημιτελής σε ορισμένα σημεία και, καθώς έχω ήδη αναφέρει, έχει αναθεωρηθεί από εμένα, κατόπιν συνεννοήσεως με τους κ.κ. (Ιωάννη) Κληρίδη και Πλουτή Σέρβα. Μεταξύ των παραλείψεων στην αρχική δήλωση ήταν η απουσία πρόνοιας για νομοθεσία, που αφορά την εξωτερική πολιτική και άμυνα.

Οι Έλληνες (μέλη) δεν είχαν ζητήσει να υπάρχει νομοθετική πρόνοια, που να ελέγχει αυτά τα δύο θέματα. Στο αναθεωρημένο έγγραφό τους, που εγώ ετοίμασα για να το δουν και το αποδεχθούν, έχω ανάλογα προσθέσει και την παράγραφο 1(6) εμφαντικά τονίζοντας πως τα δύο αυτά θέματα θα εξαιρούνται από τις πρόνοιες/εισηγήσεις και πως η δύναμη για τη νομοθετική διευθέτηση των δύο αυτών θεμάτων θα παραμείνει στα χέρια της Α. Μεγαλειότητας.

Στέλνοντας αντίγραφα της αναθεωρημένης δήλωσης στους κ.κ. Κληρίδη και Σέρβα και στα άλλα 6 μέλη που υπογράφουν τη δήλωση, για να τη μελετήσουν, αναφέρθηκα με τον εξής τρόπο, σε επιστολή μου ημερ. 21 Νοεμβρίου αναφορικά με τη συγκεκριμένη παράγραφο, που αναθεώρησα και ανέφερα πιο πάνω:

«Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πως η παράγραφος 1(6) της εσώκλειστης αναθεωρημένης δήλωσης θα καθιστά αδύνατη για το Νομοθετικό Σώμα της Κύπρου, έστω και κάτω από αυτοκυβέρνηση, τη θεσμοθέτηση νόμου, με τον οποίο θα επιτυγχάνεται Ένωση με την Ελλάδα».

Η παράγραφος της αναθεωρημένης δήλωσης πέρασε δίχως διόρθωση από τους 8 Έλληνες (μέλη) και παρουσιάζεται ως παράγραφος 1(6) στη δήλωση που σας έστειλα με τις υπογραφές τους, για να σταλεί στον Υπουργό Αποικιών».

Τα μέλη που είχαν υπογράψει τη διορθωμένη επιστολή από τον Αρχιδικαστή ήσαν:
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ - Δήμαρχος Λευκωσίας
ΠΛΟΥΤΗΣ ΣΕΡΒΑΣ - Δήμαρχος Λεμεσού
ΛΥΣΟΣ ΣΑΝΤΑΜΑΣ - Δήμαρχος Λάρνακας
ΑΔΑΜΟΣ ΑΔΑΜΑΝΤΟΣ - Δήμαρχος Αμμοχώστου
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ - Δήμαρχος Μόρφου
ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΙΑΡΤΙΔΗΣ - Αντιπρόσωπος του Γ.Π.Γ. Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ)
ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΑΝΤΗΣ - Αντιπρόσωπος του Γ.Π.Γ. Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ)
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΧΗΜΙΧΑΗΛ - Αντιπρόσωπος της Κεντρικής Συνεργατικής Τράπεζας
(Η υπογραμμένη επιστολή στάλθηκε στον Πρόεδρο της Διασκεπτικής Συνέλευσης με επιστολή από τον κ. Κληρίδη ημερ. 24.11.1947).

«Η ψευδαίσθηση του ελληνικού εθνικισμού»
Στις 22 Δεκεμβρίου 1947 και παρ' όλες τις μυστικές υποχωρήσεις των 8 στο θέμα του αποκλεισμού της Ένωσης με την Ελλάδα, στο Υπουργείο Εξωτερικών (Φόρεϊν Όφις) υπήρχε έντονη δυσπιστία για τα τεκταινόμενα (στο Γραφείο Αποικιών).

Λέει συγκεκριμένα ένα έγγραφο:
«Το γεγονός ότι η κομμουνιστική Αριστερά στην Κύπρο έχει προτείνει τέτοιες μετριοπαθείς προτάσεις είναι ύποπτο. Προφανώς ελπίζουν πως η Ελλάδα θα μετατραπεί σε δορυφόρο των Σοβιετικών και έτσι θέλουν να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν περισσότερη δύναμη ενόσω βρίσκονται σε αναμονή. Από την περασμένη φορά που συζητήσαμε το θέμα, τα πράγματα στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο έχουν χειροτερέψει και σήμερα, όσο ποτέ στο παρελθόν, οι στρατηγικές μας ανάγκες επιβάλλουν να διατηρήσουμε την παρουσία μας στην Ανατολική Μεσόγειο, στην Κύπρο.

Επίσης δεν είμαι ήσυχος για τις προτάσεις που προέβαλε ο Αξιωματούχος της Διασκεπτικής (Σερ Έντουαρντ Τζάκσον)… Δεν γνωρίζω με ποιου την εξουσιοδότηση έγιναν αυτές οι εισηγήσεις… Αν θα προχωρήσουμε στο θέμα, θα έλεγα μάλλον με επιβλητικότητα να θέσουμε πως σκοπεύουμε να διατηρήσουμε τον έλεγχο της Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας και, σε όλες τις άλλες σφαίρες, να δεχθούμε πλήρως υπεύθυνη κυβέρνηση που θα εξασφαλίζει τις αναγκαίες διασφαλίσεις για τις μειονότητες.

Ο στόχος μας θα πρέπει να είναι να προτρέψουμε τους Κυπρίους να δημιουργήσουν κόμματα που να στοχεύουν στα εσωτερικά προβλήματα, οικονομικά, κοινωνικά και έτσι να τους αποπροσανατολίσουμε από τις ψευδαισθήσεις του ελληνικού εθνικισμού».

(Το Φόρεϊν Όφις εν τω μεταξύ ήταν καλά ενημερωμένο και για τις επαφές Ελληνοκυπρίων Κομμουνιστών με Ελλαδίτες Κομμουνιστές ηγέτες στα βουνά του Γράμμου…).

Το 1993 ο μ. Ανδρέας Φάντης εξέδωσε το βιβλίο του «Η Διασκεπτική», μέσα από το οποίο προσπάθησε να εξιστορήσει τα γεγονότα εκείνα τα οποία όντως έζησε.

Όμως ο Α. Φάντης δεν αναφέρθηκε στη δέσμευση/υπόσχεση που έδωσαν (ενυπογράφως) στον Σερ Έντουαρντ Τζάκσον, Πρόεδρο της Διασκεπτικής, για αποκλεισμό της Ένωσης με την Ελλάδα. Στη σελίδα 67 συγκεκριμένα σημείωσε πως: «Όμως στις 24.11.1947 τα 8 μέλη υπέβαλαν μέσω του προέδρου προς τον Υπουργό Αποικιών το παρακάτω ‘αναθεωρημένο’ τελικό έγγραφο Α.1». Και απέφυγε να εξηγήσει γιατί δημοσίευσε τη λέξη «αναθεωρημένο» σε εισαγωγικά. Ότι δηλαδή ήταν αναθεωρημένο από τον Σερ Τζάκσον με προσυμφωνία μαζί τους, για απεμπόληση της Ενώσεως με την Ελλάδα.

Δημοψήφισμα… εκ του ασφαλούς
Παρενθετικά. Οι διαφωνίες μεταξύ Γραφείου Αποικιών και Φόρεϊν Όφις έδωσαν και πήραν, με αποτέλεσμα ο Κυβερνήτης να στείλει μιαν άκρως εμπιστευτική επιστολή στον Υπουργό Αποικιών, υπονοώντας και την παραίτησή του και επικρίνοντας τις ανεπάρκειες, όπως τις έβλεπε, στην αποικία, στις μυστικές υπηρεσίες, στις αντικομμουνιστικές δραστηριότητες κ.ά.

Έγραφε ότι οι Κύπριοι είναι λαός που μπορεί με μιαν αποφασιστική ηγεσία ολιγάριθμης ομάδας να εξεγερθεί, ενώ επισήμανε τη δυσαρέσκεια του λαού για τη διακυβέρνηση κτλ. Όμως, κατηγόρησε και το Γραφείο Αποικιών, στο οποίο επέρριψε ευθύνες για το ΑΚΕΛ. Η ανοικτή επίθεση του Κυβερνήτη προς το Γ.Α. φανέρωνε την πρόθεση που είχε το Γ.Α. για συνεργασία με το ΑΚΕΛ. Μια συνεργασία που είχε προγραμματιστεί με την ίδρυση του ΑΚΕΛ και που προέβλεπε τη συνεργασία στη Διασκεπτική…

Όταν δύο χρόνια αργότερα το ΑΚΕΛ ήθελε μάλιστα να διεξάγει και δημοψήφισμα υπέρ της Ενώσεως, το έκανε εκ του ασφαλούς, πουλώντας εκδούλευση, γνωρίζοντας ότι αυτή δεν επρόκειτο να γίνει δεκτή από τους αποικιοκράτες και την οποία το ίδιο είχε ήδη αποκλείσει καθ’ υπόδειξιν του Σερ Έντουαρντ Τζάκσον…

(Από το βιβλίο της γράφουσας «Από την Ένωση στην Κατοχή», κεφάλαιο ΤΟ ΑΚΕΛ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΚΕΠΤΙΚΗ, έκδοση 1995 Λευκωσία).

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΛΟΝΔΙΝΟ