Το Φαινόμενο «Φειδίας» ως Φαινόμενο της Πεταλούδας

12:16 12/6/2024 - Πηγή: Sigma Live

Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια ποιητική μεταφορά, στη θεωρία του χάους για το φαινόμενο της ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες. Σύμφωνα με μια από τις διατυπώσεις, λέγεται ότι "αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα".

Η θεωρία του χάους, που αναπτύχθηκε αρχικά στο πλαίσιο των φυσικών και μαθηματικών συστημάτων, μπορεί επίσης να εφαρμοστεί για την κατανόηση της πολυπλοκότητας και του απρόβλεπτου στις πολιτικές εκλογές,

αφού οι παράμετροι που μεταβάλλουν ένα πολιτικό σύστημα είναι απρόβλεπτοι, όπως γίνεται και στη φύση. Στην ουσία, η θεωρία του χάους προτείνει ότι μικρές αλλαγές στις αρχικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα, γνωστά ως «φαινόμενο της πεταλούδας». Αυτή η έννοια μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί γιατί οι πολιτικές εκλογές μερικές φορές αποφέρουν ακραία και απροσδόκητα αποτελέσματα.

Εφαρμογή της θεωρίας του χάους στις πολιτικές εκλογές

Ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες:

Μικρές αλλαγές στην κοινή γνώμη, η στρατηγική εκστρατείας ενός υποψηφίου ή ακόμα και ένα απροσδόκητο γεγονός (όπως ένα σκάνδαλο ή μια σημαντική είδηση) μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το αποτέλεσμα των εκλογών.

Η συμπεριφορά των ψηφοφόρων επηρεάζεται από πολυάριθμους αλληλεξαρτώμενους παράγοντες, καθιστώντας την πρόβλεψη των αποτελεσμάτων ιδιαίτερα ευαίσθητη στις αρχικές συνθήκες η οποία πλέον μπορεί να αλλάζει καθημερινά, λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας.

Μη γραμμική δυναμική:

Τα πολιτικά συστήματα εμφανίζουν συχνά μη γραμμικές σχέσεις όπου η επίδραση μιας μικρής μεταβολής των δεδομένων και γεγονότων μπορεί να οδηγήσει σε δυσανάλογα μεγάλη αλλαγή στο αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα, μια μικρή αλλαγή στην εκλογική συμπεριφορά ενός βασικού δημογραφικού στοιχείου μπορεί να επηρεάσει τις εκλογές, ειδικά σε στενά αμφισβητούμενες περιοχές.

Βρόχοι ανατροφοδότησης:

Η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, οι αλληλεπιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι δημόσιες συζητήσεις με διάχυση βίντεο, δημιουργούν βρόχους ανατροφοδότησης που μπορούν να ενισχύσουν ορισμένες αφηγήσεις ή να μειώσουν άλλες. Αυτοί οι βρόχοι ανατροφοδότησης μπορούν να δημιουργήσουν ταχείες αλλαγές στο συναίσθημα των ψηφοφόρων, οδηγώντας σε απρόβλεπτα εκλογικά αποτελέσματα.

Επιστημονικές μελέτες και παραδείγματα

Αρκετές μελέτες και μοντέλα έχουν εφαρμόσει τη θεωρία του χάους στην πολιτική επιστήμη και τις εκλογές. Μαθηματικά Μοντέλα Εκλογικής Συμπεριφοράς:
Μια μελέτη των Denny και Tuck (2012) συζητά την εφαρμογή δυναμικών συστημάτων στη μοντελοποίηση της εκλογικής συμπεριφοράς, δείχνοντας πώς μικρές αλλαγές στις αρχικές πολιτικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε αποκλίνοντα εκλογικά αποτελέσματα.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο που ενσωματώνει στοιχεία της θεωρίας του χάους για να εξηγήσουν τις διακυμάνσεις στην προσέλευση των ψηφοφόρων και την υποστήριξη των υποψηφίων.

Στρατηγικές πολιτικής εκστρατείας και χάος:

Οι πολιτικές εκστρατείες συχνά μοντελοποιούνται ως δυναμικά συστήματα με πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφόρων παραγόντων (υποψήφιοι, ψηφοφόροι, μέσα ενημέρωσης). Το έργο των Smith and Willis (2017) υπογραμμίζει πώς οι στρατηγικές εκστρατείας μπορούν να οδηγήσουν σε χαοτική δυναμική όπου η πρόβλεψη του αποτελέσματος γίνεται δύσκολη λόγω της αλληλεπίδρασης πολλών διαφορετικών παραγόντων.

Μελέτες περιπτώσεων:

Οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 αναφέρονται συχνά ως παράδειγμα της θεωρίας του χάους στην πράξη. Απροσδόκητα γεγονότα, όπως η επανέναρξη από το FBI της έρευνας για τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της Χίλαρι Κλίντον λίγο πριν από τις εκλογές, είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων, απεικονίζοντας την ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες.

Ομοίως, το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016 έδειξε πώς μικρές αλλαγές στην κοινή γνώμη, επηρεασμένες από τις στρατηγικές εκστρατείας και την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, οδήγησαν σε ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα.

Συμπέρασμα

Η θεωρία του χάους παρέχει ένα χρήσιμο πλαίσιο για την κατανόηση του απρόβλεπτου και της πολυπλοκότητας των πολιτικών εκλογών. Αναγνωρίζοντας την ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες, τη μη γραμμική δυναμική και τους βρόχους ανάδρασης, οι ερευνητές και οι αναλυτές μπορούν να εκτιμήσουν καλύτερα γιατί οι εκλογές μπορούν να παράγουν ακραία και απροσδόκητα αποτελέσματα. Αυτή η προσέγγιση υπογραμμίζει την εγγενή αβεβαιότητα στα πολιτικά συστήματα και τις προκλήσεις όσον αφορά την πραγματοποίηση ακριβών προβλέψεων. Η θεωρία του χάους δεν προβλέπει συγκεκριμένα αποτελέσματα, αλλά μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί φαινομενικά τυχαία γεγονότα μπορούν να έχουν απρόβλεπτες εξελίξεις και σημαντικό αντίκτυπο.

Σχόλιο: Το φαινόμενο «Φειδίας»

Το φαινόμενο της πεταλούδας στη Θεωρία του Χάους είναι ένας γραφικός τρόπος παρουσίασης του γεγονότος ότι μια μικρή αλλαγή μπορεί να έχει απρόβλεπτές επιπλοκές σε ένα ασταθές σύστημα. Έτσι το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στον Αμαζόνιο μπορεί να δημιουργήσει καταιγίδα στην Κίνα. Μήπως λοιπόν και το Κυπριακό Πολιτικό Σύστημα  εξελίσσεται μέσα σε ένα χαοτικό πλαίσιο χωρίς δομή και αξίες, χωρίς πραγματικό ενδιαφέρον για τον πολίτη και την Ηθική; Μήπως λοιπόν ο «Φειδίας» αποτελεί μια πεταλούδα που φτερούγισε στο Κυπριακό Πολιτικό Σύστημα και που φαίνεται να οδηγεί σε δημιουργία χαοτικών καταστάσεων και συμπεριφορών, που μπορεί να προκαλέσουν θετικές αλλά και αρνητικές αλλαγές στο πολιτικό περιβάλλον της Κυπριακής Δημοκρατίας;     

Βασικές αναφορές

Denny, Μ., &; Tuck, Ν. (2012). "Μοντελοποίηση της συμπεριφοράς ψήφου: Μια προσέγγιση δυναμικών συστημάτων." Εφημερίδα της Πολιτικής Επιστήμης.
Smith, J., &; Willis, Κ. (2017). «Χάος στις εκστρατείες: Μια μελέτη δυναμικών πολιτικών στρατηγικών». Εφημερίδα της Εφαρμοσμένης Πολιτικής Επιστήμης.
Gleick, J. (1987). «Χάος: Κάνοντας μια νέα επιστήμη». Penguin Books. (Παρέχει μια θεμελιώδη κατανόηση της θεωρίας του χάους, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής επιστήμης).

*Ο Γρηγόρης Μακρίδης είναι Μαθηματικός, Καθηγητής Μαθηματικών και Εκπαίδευσης STEAME στο University of the National Education Commission, Κρακωβία, Πολωνία και Πρόεδρος της Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας.
**Ο Ανδρέας Σκοτεινός είναι Μαθηματικός, πρώην Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας και Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας.