Σωτήρης Σπαθάρης – O ζωγράφος της “ρεκλάμας”…

19:02 29/1/2012 - Πηγή: Olympia

                                                                                                                                       http://artemnotes.blogspot.com/
Ο θρύλος για τον Καραγκιόζη ξεκινάει από την ιστορία ενός Έλληνα από την Ύδρα, του Γ. Μαυρομάτη, για τον οποίο λέγεται ότι κατά τον 18ο αιώνα ήλθε με το θέατρο σκιών του για να εγκατασταθεί μόνιμα στην Πόλη. Προσαρμόζοντας το θέατρό του στα

ήθη των Τούρκων, ονόμασε τον πρωταγωνιστή του Καραγκιόζ, που στα τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης. Βοηθός του ήταν ο Γιάννης Μπράχαλης, ο πρώτος καλλιτέχνης του είδους που έφερε τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα με τη μορφή περιοδεύοντος θεάτρου.
Μετά την απελευθέρωση, ο Καραγκιόζης εγκαθίσταται στην Ελλάδα και από τις αρχές του 1900 μπορούμε να μιλάμε για ελληνικό Καραγκιόζη. Κορυφαίος δημιουργός του ήταν ο Πατρινός Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος. Το έργο του συνέχισαν οι τρεις βοηθοί και μαθητές του, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος. «Μαθητής» αυτών υπήρξε ο Σωτήρης Σπαθάρης. Γεννήθηκε το 1892 στη Σαντορίνη και μεγάλωσε στο Μεταξουργείο, με έμφυτη την αγάπη για το θέατρο. Από το 1909 περιόδευε συστηματικά σε όλη την Ελλάδα παρουσιάζοντας ένα πλούσιο ρεπερτόριο έργων, από τα οποία τα περισσότερα ήταν δικά του, με θέματα παρμένα από τη σύγχρονη ζωή και την ιστορία του Έθνους. Για να διαφημίσει τις παραστάσεις του, ζωγράφιζε αφίσες και πανώ, τις περίφημες “ρεκλάμες”, πρωτοτυπώντας σ’ ένα είδος λαϊκής ζωγραφικής, που μιμήθηκαν κι άλλοι. Επίσης, θεωρείται και ο δημιουργός της “αποθέωσης”, του έμψυχου, δηλαδή θεατρικού επιλόγου των ηρωικών συνήθως έργων, που ερμηνευόταν με κατεβασμένο τον μπερντέ από τον καραγκιοζοπαίκτη και τους βοηθούς του.
Το 1924 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Σωματείου Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών. Άλλωστε, μέχρι το 1940 η τέχνη του Καραγκιόζη άκμαζε σε όλο τον ελληνικό χώρο. Η γερμανική κατοχή προκάλεσε κάποια κρίση, η οποία όμως ξεπεράστηκε.
Από το 1950, ο Σωτήρης Σπαθάρης ξεκίνησε να γράφει τα Απομνημονεύματά του, που εξεδόθησαν για πρώτη φορά το 1960 με τίτλο «Απομνημονεύματα και η τέχνη του Καραγκιόζη». Σ’ αυτό, πέρα από τις αναμνήσεις του ο Σπαθάρης δίνει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία της τέχνης του Καραγκιόζη, την κατασκευή της φιγούρας και της σκηνής, τους βασικούς χαρακτήρες και τους εμπνευστές τους. Ως επίλογο παραθέτει ανέκδοτα και καλαμπούρια των σύγχρονών του Καραγκιοζοπαικτών.
Η αυτοβιογραφία του Σωτήρη Σπαθάρη αναγνωρίστηκε σαν ένα “αληθινό μνημείο λόγου”, όπως την αποκαλούσε ο Σικελιανός. Κι άλλοι άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων όπως ο Τσαρούχης, ο Πικιώνης, ο Κουν, ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας ασχολήθηκαν με το Σπαθάρη, ο οποίος ανέδειξε τον Καραγκιόζης σε θέαμα με ευρύτατη αποδοχή. Ο ξυπόλυτος, ρακένδυτος και φυγάς – όπως συχνά και ο δημιουργός του – Καραγκιόζης, παραμένει γλεντοκόπος και αγέρωχος, με αστείρευτη λαϊκή σοφία και καυστικό χιούμορ. Σε πολλές περιπτώσεις κυνηγημένος από το κατεστημένο της εποχής, τα λέει έξω από τα δόντια σε