Το περιφρονημένο “ηθικό δικαίωμα” στην τέχνη

18:37 31/1/2012 - Πηγή: Enimerwsi

Είχα την ατυχία σήμερα να δω τη φράση-κλειδί του βιβλίου μου (“Μην κοιτάς ποτέ πίσω, γιατί το μόνο που θα βρεις είναι ό,τι άφησες ή ό,τι σ’ άφησε να φύγει”) σαν τουίτ στο τουήτερ, και αμέσως άναψε κόκκινο. Γρήγορα γρήγορα, εντόπισα στο φέισμπουκ τελικά την πηγή του κακού και άρχισα να...
αναρωτιέμαι τι δικαιώματα δικαιολογείται να έχει ένας δημιουργός επί του έργου του.

Προσωπικά, τα βιβλία μου μέχρι τώρα τα έχω δώσει δωρεάν. Η άδεια με τα οποία όμως κυκλοφορούν υποχρεώνουν σε αναφορά του ονόματός μου, μη εμπορική εκμετάλλευση και μη αλλοίωσή τους. Παραδόξως όμως, είδα αυτή τη φράση,

χωρίς την αναφορά στο βιβλίο μου, σε δύο σελίδες του φέισμπουκ με τα χαζογούτσου-γούτσου ονόματα “ΝΑ ΑΓΑΠΑΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ Κ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟ ΜΥΑΛΟ Κ ΑΣ ΠΟΝΑΕΙ και στη σχέση θέλουμε ηρεμία και στο sex ΑΛΗΤΕΙΑΑΑΑ. Αν ήταν αποκλειστκά στο χέρι μου, δε θα επέλεγα ποτέ να βρίσκονται εκεί μέσα φράσεις από οτιδήποτε έχω γράψει. Γιατί λοιπόν έχει κάποιος άλλος το δικαίωμα να τις χρησιμοποιεί παρά τη συγκατάθεσή μου; Και θα βρεθεί κάποιος και θα πει: μα η τέχνη ανήκει σε όλους και δεν μπορεί ο δημιουργός να βάζει περιορισμούς.
Αλήθεια;
Δηλαδή, ο Πικάσο δε θα είχε δικαίωμα να απαγορεύσει την πώληση της Γκερνίκα σε έναν Γερμανό εθνικιστή; Δε θα ήταν οξύμωρο αυτός που ευθύνεται για την καταστροφή που απεικονίζει ο πίνακας να τον αγοράζει; Δε θα ήταν οξύμωρο να μην μπορεί ο Ρίτσος να απαγορεύσει την απαγγελία στίχων του σε αυτούς που τον φυλάκισαν; Δε θα ήταν οξύμωρο η Μυρσίνη Λοΐζου να μην έχει δικαίωμα να απαγορεύσει στο ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιεί το τραγούδια του πατέρα της, από τη στιγμή που θεωρεί ότι η πολιτική του προσβάλλει τα νοήματά τους; Είτε σας αρέσει είτε δε σας αρέσει, ο δημιουργός έχει το ηθικό δικαίωμα να κρίνει πώς θα χρησιμοποιηθεί το έργο του, και αυτό το δικαίωμα είναι θεμελιώδες γι’ αυτόν, γιατί απορρέει από το θεμελιώδες δικαίωμά του να εκφράζεται ελεύθερα και όπως ο ίδιος το επιθυμεί.
Ηθικό δικαίωμα: το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού προέρχεται κι αυτό από την ανθρωπιστική αντίληψη για την πνευματική ιδιοκτησία και είναι άγνωστο (τουλάχιστον σε τέτοιο εύρος) στο αγγλοσαξωνικό σύστημα του copyright. Βασική παραδοχή είναι ότι ο δημιουργός έχει έναν ιδιαίτερο δεσμό με το δημιούργημά του πέρα από το δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης. Το έργο αποτελεί εξωτερίκευση της προσωπικότητάς του. Έχει και αυτό, όπως και το περιουσιακό δικαίωμα, επιμέρους εκφάνσεις. Είναι όμως, σε αντίθεση με το περιουσιακό δικαίωμα, αμεταβίβαστο και ο δημιουργός δεν μπορεί να παραιτηθεί από αυτό. Το ηθικό δικαίωμα, σε αντίθεση με το περιουσιακό, δε μεταφράζεται σε επιπλέον αμοιβή του δημιουργού, δεν εξαγοράζεται. Οι επιμέρους εξουσίες που απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα είναι: η δημοσίευση, η πατρότητα, η ακεραιότητα του έργου, η προσπέλαση στο έργο, η μετάνοια. (από Wikipedia).
Επιμύθιο: όπως έγραψα και στο φέισμπουκ, θέλω όποιος δεν πιστεύει στην πνευματική ιδιοκτησία και τα πνευματικά δικαιώματα, να έρθει να μου κάνει κάτι μερεμέτια στο σπίτι, αλλά χωρίς να τον π