Μετά τη φτώχεια τα ψυχικά νοσήματα κτυπούν καμπανάκι κινδύνου

18:54 30/12/2013 - Πηγή: OnlyCY

Γυναίκες, άνεργες, ηλικίας μεταξύ 36-45 ετών είναι η πλειοψηφία των δικαιούχων του Κοινωνικού Παντοπωλείου Λεμεσού, ενώ υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις για μια παρουσιαζόμενη αύξηση των ψυχικών νοσημάτων, ως αποτέλεσμα της εξαιρετικά ευάλωτης θέσης που βρίσκονται οι δικαιούχοι.

Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν μέσα από ποσοτική έρευνα που διενεργήθηκε ανάμεσα στους εξυπηρετούμενους του Κοινωνικού Παντοπωλείου, μέσα από την οποία αναδεικνύεται επίσης, ότι είναι αποδεκτός ο όρος «νεόπτωχοι» και στην Κύπρο.

Τα αποτελέσματα

της έρευνας, πέρα από την αποτύπωση βασικών οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι ερωτώμενοι, αναδεικνύουν και επιπρόσθετες ψυχοκοινωνικές ανάγκες, σημειώνεται στα Συμπεράσματα της έρευνας, η οποία είχε τίτλο: «Τα χαρακτηριστικά και οι ανάγκες των δικαιούχων του Κοινωνικού Παντοπωλείου του Δήμου Λεμεσού».

Σύμφωνα με την Κοινωνική Λειτουργό Χριστίνα Τσιαμπαρτά, η οικονομική κρίση και οι συνεχόμενες μεταβολές στην κυπριακή πραγματικότητα, θέτουν την κοινωνική συνοχή σε υψηλό κίνδυνο αποδιοργάνωσης.

Η δημιουργία και η λειτουργία των κοινωνικών παντοπωλείων, τα τελευταία δύο χρόνια, αποδεικνύουν την αναγκαιότητα κάλυψης βασικών αναγκών, που τα προηγούμενα χρόνια αποτελούσαν δεδομένο, σε ένα τόπο με αρκετά υψηλό βιοτικό επίπεδο. Τα νέα δεδομένα και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης, δεν παρέμειναν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά επηρέασαν άμεσα την κοινωνική ευημερία και την κοινωνική λειτουργικότητα του συνόλου των κατοίκων.

Πλέον, αναφέρει, είναι αποδεκτός ο όρος «νεόπτωχοι» και στην Κύπρο, και εντάσσονται στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Ενδεικτικά, αναφέρει στατιστικά στοιχεία από το κοινωνικό παντοπωλείο του Δήμου Λεμεσού για το 2013, σύμφωνα με τα οποία έγινε παράδοση 4,320 πακέτων με τρόφιμα, προσφέρθηκε εξυπηρέτηση σχετικά με την ετοιμασία των αιτήσεων, την παροχή συμβουλευτικής και πληροφόρησης, αλλά και παράδοσης ειδών πρώτης ανάγκης, κατά μέσο όρο, 200 οικογενειών το μήνα.

Επίσης, έγινε παροχή 210 έκτακτων βοηθημάτων χωρίς αίτηση, παραλαβή 620 νέων αιτήσεων, επανεξέταση 116 παλαιών δικαιούχων και απόρριψη 77 αιτητών.

“Η συνεχιζόμενη παροχή βοήθειας και στήριξης προς τους συμπολίτες μας, δημιούργησε παράλληλα προβληματισμούς για την εξεύρεση μεθόδων και πρακτικών ουσιαστικής επίλυσης των άμεσων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, τη μείωση της ψυχοσυναισθηματικής αποδιοργάνωσης που παρατηρείται στους εξυπηρετούμενους του προγράμματος και την ταυτόχρονη ενδυνάμωση τους, σε αντιπαράθεση με την παροχή προσωρινής ανακούφισης”, αναφέρει η κ. Τσιαμπαρτά.

Υπό το πρίσμα αυτό, σχεδιάστηκε και διενεργήθηκε μια κοινωνική έρευνα με σκοπό την καταγραφή των χαρακτηριστικών των ατόμων που αποτελούν τους εξυπηρετούμενους του Κοινωνικού Παντοπωλείου του Δήμου Λεμεσού. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αποτύπωση των ψυχοκοινωνικών αναγκών των ατόμων, πέρα από τις οικονομικές, οι οποίες και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, σχεδόν κατά κανόνα, επηρεάζουν την ανάπτυξη των ατόμων και συνεπώς εμποδίζουν τη διέξοδο τους από τα προβλήματα που τους ταλαντεύουν λόγω της οικονομικής ανέχειας. Απώτερος στόχος, σημειώνει, ήταν ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη υπηρεσιών που, κατά τη γνώμη τους, θα τους στηρίξουν και θα τους ενεργοποιήσουν ώστε να αντιμετωπίζουν με αποτελεσματικότητα τις σημερινές τους δυσκολίες.

Η έρευνα διεξάχθηκε τον Απρίλιο του 2013 και από ένα πληθυσμό 180 δικαιούχων, έγινε τυχαία επιλογή 90 ατόμων. Το τελικό δείγμα αποτελείται από 77 ερωτηθέντες. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων.
Βασικά χαρακτηριστικά

Η πλειοψηφία των δικαιούχων (62,3%) είναι γυναίκες, που εμφανίζεται να αποτελούν ενεργό κομμάτι του εργασιακού δυναμικού. Το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελούσαν άτομα της ηλικιακής ομάδας 36-45 ετών (35,1%) και το αμέσως επόμενο ανήκει στην ομάδα των 26-35 χρονών (24,7%). Τα τρία τέταρτα των ερωτώμενων δηλώνουν ότι είναι άνεργοι, ενώ ένα ποσοστό 9,1, ότι υποαπασχολείται. Είναι χαρακτηριστικό, λοιπόν, ότι έχουμε την εμφάνιση νέων ηλικιακών ομάδων στην κατηγορία «αναξιοπαθούντες», καθώς σε διαφορετική κατάσταση θα αποτελούσαν ενεργό κομμάτι του πληθυσμού. Χαρακτηριστικά των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν είναι ότι το ένα τρίτο αυτών διαμένει σε ενοικιαζόμενο οίκημα, ενώ ένα ακόμα τρίτο δηλώνει ότι έχει οικιστικό δάνειο. Μόνο το 15,6% διαθέτει ιδιόκτητη οικία. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το ποσοστό που δήλωσε ότι φιλοξενείται σε συγγενικό ή φιλικό σπίτι (13%), λόγω αδυναμίας να ανταποκριθούν στις βασικές τους ανάγκες.

Η έκταση των οικονομικών προβλημάτων και οι ψυχοκοινωνικές ανάγκες που προκύπτουν

Σημαντικό στοιχείο των ευρημάτων της έρευνας, είναι ότι η πλειοψηφία αυτών (68,8%) δήλωσε ότι οι οικονομικές τους δυσκολίες ξεκίνησαν τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ ένα άλλο σημαντικό ποσοστό του 18,2% τα τελευταία τρία χρόνια. Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι η οικονομική και κοινωνική κρίση είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από τον περασμένο Μάρτιο. Αυτή ήταν η ημερομηνία που έγινε αποδεκτή από το σύνολο του πληθυσμού. Ως βασική αιτία της οικονομικής κατάστασης αναγνωρίστηκε η ανεργία είτε των ιδίων είτε των συζύγων τους, που επιδείνωσε τα οικονομικά τους προβλήματα.

Ως άμεση συνέπεια της χειροτέρευσης των οικονομικών τους, το 59,7% των ερωτηθέντων ανέφερε πως έχει προχωρήσει σε οικιστικές ή άλλες αλλαγές, από τους οποίους σχεδόν οι μισοί (48,1%) δήλωσαν πως έχουν προχωρήσει σε αλλαγές που αφορούν τις στεγαστικές τους ανάγκες. Οι αλλαγές αυτές αφορούν την εύρεση φθηνότερου ενοικίου, τη διαπραγμάτευση ενοικίων και δόσεων δανείων, την πώληση ιδιόκτητης οικίας και την εγκατάλειψη ενοικίου για φιλοξενία σε φιλικά και συγγενικά σπίτια. Επίσης, το 23,4% ανέφερε ότι δεν καταβάλλει δόσεις δανείων, ενώ το 22,1% των ερωτώμενων έχει προχωρήσει στην πώληση πολύτιμων αντικειμένων ή/ και περιουσίας. Άλλες συνέπειες αφορούν την εκπαίδευση των παιδιών, καθώς το 13% υποχρεώθηκε να τη διακόψει. Τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν ότι πρόκειται για κατηγορίες ατόμων που τα τελευταία χρόνια επηρεάστηκαν σε πολύ σημαντικό βαθμό στη ζωή τους, και συμπεριλαμβάνονται πλέον στους «νεόπτωχους».

Όλοι οι ερωτώμενοι αναγνώρισαν πως τα οικονομικά προβλήματα επηρεάζουν και άλλους τομείς της ζωής τους. Πάνω από τους μισούς ανέφεραν πολύ έντονο στρες, ακόμα και σε καθημερινή βάση. Η απουσία παντελούς μορφής ψυχαγωγίας, η απουσία κοινωνικών συναναστροφών με φίλους και συγγενείς (74,4%), αλλά και οι παρουσιαζόμενες εντάσεις στο άμεσο οικογενειακό πλαίσιο (62,5%) συντείνουν στη διατήρηση ή/και ενδυνάμωση του.

Για την κάλυψη των αναγκών τους το 64,5% έχει απευθυνθεί και σε άλλες υπηρεσίες, από τους οποίους η πλειοψηφία (53,9%) απευθύνθηκε σε δημόσια υπηρεσία και το 22,3% σε ΜΚΟ/ άλλους φιλανθρωπικούς φορείς. Ωστόσο μόνο το 36,7% από αυτούς διατηρεί ακόμη συνεργασία, ή το 23,4% στο σύνολο των ερωτηθέντων.
Ζήτηση Νέων Υπηρεσιών

Τέλος αναφορικά με τις υπηρεσίες στις οποίες οι ερωτώμενοι επιθυμούν να έχουν πρόσβαση, φαίνεται πως η πλειοψηφία (71,1%) ζητά πρόσβαση σε υπηρεσίες εύρεσης εργασίας και αξιοποίησης ευκαιριών απασχόλησης. Στα ίδια ποσοστά ζήτησης, βρίσκονται οι υπηρεσίες οικονομικού σύμβουλου, για θέματα διαχείρισης οικονομικών πόρων και υποχρεώσεων. Σχετικά με την κατάρτιση και απόκτηση νέων δεξιοτήτων σε θέματα εργασιακής ένταξης και ανέλιξης, ζητά πρόσβαση το 55,8%.

Υψηλής σημασίας φαίνεται να είναι για τους ερωτώμενους η διαχείριση άγχους και κρίσης πανικού, όπου το 48,7% δήλωσε καταφατικά πως θα συμμετείχε σε αντίστοιχα σεμινάρια.
Αναφορικά με τις υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης όπως είναι η συμβουλευτική, η ενημέρωση σε θέματα δικαιωμάτων και η καθοδήγηση, το 48,1% επιθυμεί να έχει συνεργασία με αντίστοιχη υπηρεσία. Αντίστοιχα ψηλό ποσοστό συμμετοχής συγκεντρώνει και η οικογενειακή συμβουλευτική, όπου το 44,7% των ερωτώμενων είναι θετικό.

Σημαντική είναι για τους ερωτώμενους η εκπαίδευση στη συμπλήρωση αιτήσεων και σύνταξη βιογραφικού σημειώματος, καθώς και η προετοιμασία συνεντεύξεων για κενές θέσεις εργασίας, όπου το 44,2% δήλωσε πως επιθυμεί να συμμετέχει σε αντίστοιχη εκπαίδευση. Η γνώση των δικαιωμάτων του καταναλωτή, καθώς και η εκπαίδευση στην έρευνα αγοράς, πιστεύεται από τους ερωτηθέντες πως θα τους βοηθήσουν σημαντικά στον οικονομικό προγραμματισμό (43,4%). Τέλος τα νομικά ζητήματα φαίνεται να απασχολούν αρκετούς από τους ερωτώμενους, οι οποίοι σε ποσοστό 41,6% ζήτησαν νομική συμβουλευτική.

Συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα της έρευνας, πέρα από την αποτύπωση βασικών οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι ερωτώμενοι, αναδεικνύουν και επιπρόσθετες ψυχοκοινωνικές ανάγκες. Υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις για μια παρουσιαζόμενη αύξηση των ψυχικών νοσημάτων, ως αποτέλεσμα της εξαιρετικά ευάλωτης θέσης που βρίσκονται.

Το χαμηλό ποσοστό των ερωτηθέντων, περίπου το ένα τέταρτο μόνο, διατηρεί συνεργασία με άλλη υποστηρικτική υπηρεσία, αποτελεί σημείο προβληματισμού, καθώς διαφαίνεται η ελλιπής και πολύπλευρη υποστήριξη των ατόμων, σε μια εξαιρετικά ευάλωτη περίοδο της ζωής τους. Τίθεται, λοιπόν, η ανάγκη για αναδιοργάνωση και επανασχεδιασμό των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ο Δήμος Λεμεσού, όπως αναφέρει η κ. Τσιαμπαρτά, σε μια προσπάθεια υποβοήθησης των συνεχώς αυξανόμενων ατόμων και των αναγκών, έχει τοποθετήσει τρείς επιπρόσθετους κοινωνικούς λειτουργούς, μέσω της ΑΝΑΔ, στα κοινωνικά προγράμματα για τη συνολική αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και την ενίσχυση της ψυχοσυναισθηματικής στήριξης και ενδυνάμωσης αυτών.

Πρόσφατα επίσης ανέπτυξε συνεργασία με το Κυπριακό Ινστιτούτο Ψυχοθεραπείας, όπου αναμένεται εξατομικευμένη στήριξη και ψυχοθεραπεία σε δικαιούχους με σύνθετα προβλήματα από συνθετικούς ψυχοθεραπευτές.

Από την άλλη πλευρά, επειδή πιστεύει στις δυνατότητες των ατόμων και σε μια προσπάθεια να μη διαιωνίσει την υλική παροχή αγαθών και υπηρεσιών, οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για την προετοιμασία βιογραφικού και συνεντεύξεων. Επιπρόσθετα, μέσω της δράσης «Ask me», επιδιώκεται η ενεργοποίηση και η κινητοποίηση των ατόμων για εξεύρεση εργασίας. Η δράση θα προσφέρει πρόσβαση στο διαδίκτυο, παροχή ολοκληρωμένης πληροφόρησης για σχεδία απασχόλησης και κατάρτισης, αλλά θα ενισχύει και τη δικτύωση των ατόμων με τους εμπλεκομένους φορείς.

Επιπλέον διοργανώνει βιωματικά εργαστήρια για θέματα διαχείρισης άγχους, αλλά και για θέματα ενδοοικογενειακών σχέσεων, ενώ τέλος συνεχίζεται η παροχή δωρεάν νομικών συμβουλών μέσω συνεργαζόμενης εταιρείας.

Μέσα από τις προσπάθειες αυτές και την παροχή κατάλληλων υπηρεσιών, ο Δήμος Λεμεσού, στοχεύει στην ουσιαστική ενίσχυση των ατόμων, ώστε να αντιμετωπίσουν με αποτελεσματικότητα τις σημερινές δυσκολίες.