Η ουτοπία της ισχυρής Ευρώπης

07:01 24/2/2025 - Πηγή: Real.gr

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα ταξιδέψουν αύριο στην Ουάσιγκτον και θα περάσουν το κατώφλι του Λευκού Οίκου. Οι δύο ηγέτες θέλουν να «πουλήσουν» στον Ντόναλντ Τραμπ ένα σχέδιο για την εγκατάσταση ευρωπαϊκής δύναμης 30.000 ανδρών στην Ουκρανία ως εγγύησης για την ασφάλειά της σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας. Δεν είναι καθόλου πιθανό ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θα το «αγοράσει». Οσα έχουν ακουστεί ως τώρα για εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία από αμερικανικής πλευράς είναι εξαιρετικά διφορούμενα

ενώ ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ κατέστησε σαφές (και στον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο) ότι δεν θέλει ευρωπαϊκά στρατεύματα στα πόδια του.

Διόλου τυχαία, ένα χολερικό βρετανικό περιοδικό θυμήθηκε αυτές τις ημέρες την αποστολή Ντραξ, τις τριμερείς συνομιλίες ανάμεσα στη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Σοβιετική Ενωση για μια στρατιωτική συμμαχία που ξεκίνησαν στη Μόσχα στις 12 Αυγούστου του 1939. Δέκα ημέρες αργότερα, ανακοινώθηκε το σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ, όπου οι Γερμανοί έδωσαν τα χέρια με τους Ρώσους διαμελίζοντας την Πολωνία και μοιράζοντας τη Λιθουανία, τις χώρες της Βαλτικής, τη Φινλανδία και τη Ρουμανία. Στους Αγγλους και στους Γάλλους δεν δόθηκε άλλη επιλογή από τα να τα μαζέψουν και να φύγουν με σκυμμένο το κεφάλι.

Ακόμα και αν ο Στάρμερ και ο Μακρόν αποφύγουν έναν ευτελισμό ανάλογο του ναυάρχου Ντραξ, ο απολογισμός της Ευρώπης και των Ευρωπαίων μία εβδομάδα μετά την προκλητική ομιλία του Αμερικανού αντιπροέδρου Βανς στο Μόναχο, κάθε άλλο παρά θετικός είναι. Η αμηχανία είναι το κυρίαρχο συναίσθημα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες: Ο Μακρόν οργάνωσε δύο μαζώξεις (τη μία διά ζώσης στο Παρίσι, την άλλη με τηλεδιάσκεψη, μετά τις γκρίνιες όσων δεν πήραν πρόσκληση για την πρώτη). Το μόνο που πέτυχε, ήταν οι ηγέτες να διαφημίσουν τις διαφορές τους. Τα ευρωπαϊκά όργανα έλαμψαν διά της απουσίας τους μετά το Μόναχο, για ηγεσία μέσα στην κρίση ούτε λόγος. Δεν πρότειναν ούτε το στοιχειώδες, μια έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. για να συζητήσουν τη νέα κατάσταση.

Αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της, η Ευρώπη υπενθύμισε στον κόσμο όλα τα γνωστά και πολυσυζητημένα μειονεκτήματά της. Την αδυναμία λήψης αποφάσεων, τις διχογνωμίες, την αδράνεια και την καθυστέρηση, την έλλειψη ενός πολιτικού κέντρου και μιας μοναδικής φωνής που θα την εκφράζει. Ενώ ο πόλεμος μαίνεται εδώ και τρία χρόνια στα σύνορά της, η Ε.Ε. δεν έχει ακόμα καταφέρει να συμφωνήσει πώς θα αυξήσει και κυρίως πώς θα χρηματοδοτήσει τις δαπάνες για την άμυνα. Η εικόνα που παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα, έγινε αφορμή για πλήθος ειρωνικών και ενίοτε χλευαστικών σχολίων από τον διεθνή Τύπο και το χειρότερο, από τους Αμερικανούς και τους Ρώσους αξιωματούχους.

Ωστόσο, ας είμαστε πραγματιστές. Είναι ουτοπία να περιμένει κανείς κάτι παραπάνω από την Ευρώπη, καθώς η εγγενής αδυναμία της πηγάζει από τις δομές της και τον τρόπο που λειτουργεί. Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια χαλαρή συνομοσπονδία. Μπορεί να δίνει την εικόνα ενός υπερκράτους με εκτελεστικό επικεφαλής (την πρόεδρο της Κομισιόν), γραφειοκρατία και Κοινοβούλιο, ωστόσο οι αποφάσεις που μπορούν να λάβουν αυτά τα όργανα περιορίζονται στο πλαίσιο που επιτρέπουν τα κράτη-μέλη. Για ζητήματα ζωής και θανάτου, πόλεμο, συμμαχίες, εξοπλισμούς, κοινή χρηματοδότηση και κατανομή των κονδυλίων αποφασίζουν τα κράτη-μέλη και μάλιστα με την αρχή της ομοφωνίας.

Αυτό σημαίνει ότι οι «27» μπορούν να συνεννοηθούν μόνο σε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή, όπως οι κανονισμοί για τα λαχανάκια Βρυξελλών. Οσα έγιναν κατά καιρούς έξω από αυτό το πλαίσιο, το κοινό νόμισμα, η μεγάλη διεύρυνση του 2003, η θέσπιση ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού που θα αντιμετωπίζει δημοσιονομικές κρίσεις, οφείλονταν κυρίως σε μεμονωμένα πρόσωπα που ήταν σε θέση να τραβήξουν το κάρο, όπως ο Ντελόρ, ο Κολ, ο Μιτεράν, ο Ντράγκι και η Μέρκελ.

Για να αλλάξει αυτό, θα έπρεπε η Ε.Ε. να μετατραπεί σε κανονική ομοσπονδία, όπως είναι οι ΗΠΑ. Αυτό όμως θα σήμαινε, ότι τα κράτη-μέλη θα έπρεπε να εκχωρήσουν πραγματική κυριαρχία σε ένα υπερεθνικό σχήμα, όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται, όπως και σε κάθε ισχυρό και λειτουργικό κράτος, με βάση τη δεδηλωμένη και την αρχή της πλειοψηφίας σε ένα εξίσου υπερεθνικό Κοινοβούλιο.

Αυτό ήταν κάποτε το όνειρο των φεντεραλιστών, κανείς όμως δεν φαίνεται να το θέλει πραγματικά. Και με το χέρι στην καρδιά, ούτε εμείς το θέλουμε. Κανένας δεν ενθουσιάζεται με την προοπτική να έχει πρωθυπουργό από τις μεγαλύτερες χώρες της Ενωσης, δηλαδή έναν Γάλλο ή έναν Γερμανό.

Σήμερα πάντως αυτή είναι η Ευρώπη και μην περιμένουμε θαύματα. Ο επιδερμικός τρόπος λειτουργίας της είναι συμβατός με μια περίοδο ειρήνης κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, είναι όμως εντελώς ασύμβατος και αναποτελεσματικός σε μια περίοδο κρίσης και προκλήσεων υπαρξιακού χαρακτήρα.

Δηλαδή, εκεί ακριβώς που είμαστε σήμερα.