O υπερτουρισμός τρομάζει τους ντόπιους πληθυσμούς από τη Βενετία μέχρι τα Ιμαλάια

09:39 17/8/2024 - Πηγή: iEfimerida

Η έκρηξη του τουρισμού ανά την υφήλιο μπορεί να μην είναι και τόσο νέο φαινόμενο, αλλά επιταχύνεται προκαλώντας ολοένα και μεγαλύτερη δυσφορία στους ντόπιους πληθυσμούς, πόσω μάλλον που η διεθνής τουριστική κίνηση επιστρέφει φέτος στα επίπεδα του 2019.

Από τις αρχές του καλοκαιριού στη Μαγιόρκα της Ισπανίας λαμβάνουν χώρα απίστευτα σκηνικά με ντόπιους να διώχνουν τους τουρίστες από παραλίες για να «απολαύσουν» τον τόπο τους και να διαδηλώνουν μαζικά στην Πάλμα κατά του μαζικού τουρισμού, καταγγέλλοντας

το κόστος στέγασης και τις δυσκολίες πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες. «Δεν πρόκειται για τουρισμοφοβία, μόνον για γεγονότα: 1.232.014 κάτοικοι, 18 εκατομμύρια τουρίστες», ανέφεραν κάποια πλακάτ των διαδηλωτών.

Διαμαρτυρίες κατά του υπερτουρισμούαπό τη Βαρκελώνη μέχρι την Ιαπωνία

Ανάλογες διαμαρτυρίες κατά του υπερτουρισμού επαναλήφθηκαν το φετινό καλοκαίρι και σε άλλους τουριστικούς προορισμούς στην Ισπανία -όπως επί παραδείγματι στη Βαρκελώνη- αλλά και ανά την υφήλιο, από τη Βενετία μέχρι το όρος Φούτζι στην Ιαπωνία και στα Ιμαλάια, σημειώνει σε άρθρο της η γαλλική εφημερίδα Le Monde. «Οι ταξιδιώτες είναι ολοένα και περισσότεροι, η μεσαία τάξη αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο, είναι ένα μη αναστρέψιμο και εκθετικό γεγονός», υπογραμμίζει η Βαλερί Μπονέντ, πρόεδρος της Entreprises du voyage, της ένωσης ταξιδιωτικών γραφείων της Γαλλίας. «Ο τουριστικός τομέας είναι ένας από τους λιγοστούς που εμφανίζουν μια αναπτυξιακή δυναμική», προσθέτει.

Παράλληλα με τη δημογραφική έκρηξη του πληθυσμού της Γης επέρχεται και ένας εκδημοκρατισμός του τουρισμού με τις πτήσεις χαμηλού κόστους και τη μεγάλη ποικιλία προσφορών καταλυμάτων. Από 25 εκατομμύρια αφίξεις τουριστών σε προορισμούς ανά την υφήλιο το 1950 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO), τη φετινή χρονιά ο αριθμός αυτός αναμένεται να εκτοξευτεί σε περίπου 1,5 δις. και σε 1,8 δισεκατομμύρια το 2030, ενώ τα επιβατικά αεροσκάφη αναμένεται να μεταφέρουν έναν αριθμό ρεκόρ 5 δισ. επιβατών ετησίως.

Μεγάλατουριστικά ρεύματα από Κίνα, Ασία καιΒραζιλία

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO) «μεταξύ των οικονομιών ανώτερου μεσαίου εισοδήματος η Κίνα εδραίωσε τη θέση της μεταξύ των κορυφαίων δέκα τουριστικών χωρών». Στην ίδια έκθεση σημειώνεται ότι «στο πρώτο τεταρτημόριο της κατάταξης προστέθηκαν αναδυόμενες χώρες όπως η Ινδονησία, η Βραζιλία και η Τουρκία».

Οιμεσαίες τάξεις των χωρών αυτών θέλουννα ανακαλύψουν τους πιο εμβληματικούςτουριστικούς προορισμούς του πλανήτηκαι ειδικά εκείνοι που προέρχονται απόμεγαλουπόλεις της Ασίας δεν έχουναπαραίτητα την ίδια αγχώδη σχέση πουέχουν οι Ευρωπαίοι με το πλήθος.

«ΣτηΒενετία, το 2023, υπήκοοι από την ινδικήυποήπειρο έκαναν πλούσιους τουςγονδολιέρηδες», λέει ο γεωγράφος ΡεμύΚναφού. Τον περασμένο χειμώνα οιΒραζιλιάνοι ήταν αυτοί που αποτελούσαντην πρώτη πελατεία του Club Med. Επισκέπτεςπου αποτελούν μόνο την «κορυφή τουτουριστικού παγόβουνου», όπως λέει οΖαν Κριστόφ Γκαϊ, επιστημονικός διευθυντήςτου Ινστιτούτου Τουρισμού της ΚυανήςΑκτής, στο βιβλίο του «Τουρισμοφοβία»,αφού σε αυτούς πρέπει να προστεθούν καιοι εγχώριοι τουρίστες, που σύμφωνα μετον UNWTO, το 2018 ξεπέρασαν τα 9 δισεκατομμύρια,δηλαδή ήταν έξι φορές περισσότεροι απότους αλλοδαπούς τουρίστες.

Ορόλος των social media

Μετάτην άρση των περιοριστικών μέτρων γιατην πανδημία τα τουριστικά ρεύματαενισχύθηκαν όχι μόνον σε δημοφιλείςπροορισμούς, αλλά ακόμη και σε περιοχέςφυσικού κάλλους ανά την υφήλιο. «Ουπερτουρισμός υπήρχε και πριν τηνπανδημία», λέει ο Σεμπαστιάν Ζακό,διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας καιΠροηγμένων Σπουδών του Τουρισμού.«Αλλάη δίψα για τα τουριστικάhot spots επεκτείνεται τώραστο χώρο και στο χρόνο.» Για παράδειγμα,στη Λιγουρία της Ιταλίαςτο Τσίνκουε Τέρα – μια συστάδα μικρώνχωρών στο χείλος του γκρεμού, που δέχοντανεπισκέψεις κυρίως το καλοκαίρι, γνώρισανμια επέκταση της τουριστικής περιόδουπριν από τον Ιούλιο καιμετά τον Αύγουστο.

Καιαυτό, ειδικά από τη στιγμή που τα socialmedia όπως το Instagram αυξάνουντην προβολή του.

Οι νέεςμετακινήσεις συγκρούονται επίσης μεαυτές του τουρισμού, γεγονός πουπεριπλέκει την ανάλυση. «Η κοινωνίακινείται παντού και ιδιαίτερα στιςτουριστικές περιοχές, επειδή οι άνθρωποιπου εγκαταλείπουν τις πόλεις είναιμάλλον αστοί, που αγαπούν το περιβάλλονκαι εργάζονται εξ’ αποστάσεως», εξηγείο κοινωνιολόγος Ζαν Βιάρνττ. Που πάνεόλοι αυτοί; «Σε περιοχές δεύτερηςκατοικίας, όπως οι συνταξιούχοι, αφούτο 48% των συνταξιοδοτούμενων ονειρεύονταινα μεταναστεύσουν σε ελκυστικέςτουριστικές περιοχές.»

Ο σημειολογικά φορτισμένος όρος του υπερτουρισμού

Ο όρος «υπερτουρισμός» συχνά ενοχλεί τους επαγγελματίες του κλάδου, οι οποίοι θεωρούν ότι χρησιμοποιείται καταχρηστικά από τα ΜΜΕ. «Αυτό δίνει την αίσθηση του υπερπληθυσμού σε όλες τις εποχές του χρόνου, ενώ πρόκειται συχνά για κορυφώσεις της τουριστικής κίνησης σε πολύ συγκεκριμένες στιγμές», εκτιμά η Βαλερί Μπονέντ σημειώνοντας ότι πολλοί τουριστικοί προορισμοί είναι κορεσμένοι το καλοκαίρι, αλλά έρημοι τον χειμώνα.

Η σφοδρή κριτική κατά του μαζικού τουρισμού εξυπηρετεί επίσης «τα συμφέροντα όσων πουλάνε ακριβά ταξίδια στην άλλη άκρη του κόσμου προσφέροντας στους ενδιαφερόμενους την ευκαιρία να ξεχωρίσουν και να αποφύγουν τον συνωστισμό και τα πλήθη των τουριστών», λέει ο Ρεμί Κναφού, θυμίζοντας ότι ο όρος του «υπερτουρισμού» πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 2018 και διαδόθηκε από το Skift, το κορυφαίο ταξιδιωτικό ειδησεογραφικό site.

Στο σταυρόνημα οι ημερήσιοι τουρίστες που δαπανούν ελάχιστα

Αυτό το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού χρησιμοποιείται ως πρόσχημα από τις Αρχές ορισμένων προορισμών για να φιλτράρουν έναν συγκεκριμένο τύπο επισκεπτών, όπως για παράδειγμα στη Βενετία με το πείραμα επιβολής εισιτηρίου εισόδου 5 ευρώ στους ημερήσιους ταξιδιώτες. «Αν ήθελαν να περιορίσουν την υπερχείλιση της πόλης των Δόγηδων από τουρίστες δεν θα επιδίωκαν να επεκτείνουν το αεροδρόμιο Marco Polo με στόχο να αυξηθεί ο αριθμός των επιβατών από 9 εκατομμύρια σε 12,5 εκατομμύρια έως το 2026», υπογραμμίζει ο κοινωνιολόγος Prosper Wanner.

Και πίσω από το μέτρο του εισιτηρίου διακρίνει την επιθυμία των Αρχών της Βενετίας να μειωθεί η παρουσία των εκδρομέων που αρκούνται στο να φάνε ένα παγωτό και να αυξηθεί ο αριθμός των πλουσιότερων τουριστών που είναι έτοιμοι να μείνουν και να δαπανήσουν περισσότερα: «Οι αιρετοί τιμωρούν τους επιβάτες κρουαζιέρας που δεν πληρώνουν τουριστικό φόρο και σιτίζονται στο πλοίο τους, ενώ ενθαρρύνουν τους ταξιδιώτες που έρχονται με αεροπλάνο παρόλο που ρυπαίνει εξίσου.» «Είναι θέμα δημοσιονομικών και οικονομικών οφελών», προσθέτει, διευκρινίζοντας ότι αυτή η τάση απλώνεται σχεδόν παντού.

Αυτή η έννοια της απόρριψης οδηγεί στη δαιμονοποίηση των τουριστών ή στην αντιπαράθεσή τους με τους ντόπιους. «Ο όρος του υπερτουρισμού προσδίδει μια απαξιωτική εικόνα στους επισκέπτες, σαν να ήταν ηλίθιοι», σημειώνει η Βαλερί Μπονέντ θυμίζοντας ότι και πολλοί από τους ντόπιους γίνονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο τουρίστες σε περιοχές κάποιων άλλων.  

Υπερτουρισμός και λαϊκισμός

Για τον Ιταλό κοινωνιολόγο Φραντσέσκο Σκρέτι η ολοένα και συχνότερη χρήση του όρου του υπερτουρισμού συνδέεται εν μέρει και με την αύξηση του λαϊκισμού. Αναλύοντας το ντοκιμαντέρ «Tourists, go home!» («Τουρίστες, γυρίστε στα σπίτια σας!») της Άντγιε Κράιστ, επεσήμανε αντιδράσεις βασισμένες «στο φόβο για τον άλλο, που φθάνει με πλοίο ή αεροπλάνο» ή για «τον τουρίστα, που λεηλατεί την τοπική οικονομία ή μεταφέρει ένα μερίδιο εισοδήματος στα χέρια ιδιωτικών ομάδων».

Η παράδοση της «τουριστοφοβίας» έχει επίσης τις ρίζες της στον εκδημοκρατισμό των ταξιδιών. Όπως σημειώνει ο Ζαν Κριστόφ Γκαϊ, από την δεκαετία του 1870 στην Αγγλία, όταν άρχισε η εργατική τάξη να πηγαίνει διακοπές, η ελίτ τους αντιμετώπιζε ως εισβολείς που πήγαιναν να διαταράξουν τις ειρηνικές διακοπές τους αδυνατώντας να κατανοήσουν την ιερότητα της φύσης.

Ζητούμενο ο κεντρικός σχεδιασμός

Ουδείς, ωστόσο, αμφισβητείτην πραγματική ταλαιπωρίαπου είναι πιθανό να προκαλέσει ο μαζικόςτουρισμός, ειδικά ότανδιαταράσσεται ηισορροπία ζωής των κατοίκων του εν λόγωμέρους. «Ας μιλήσουμε για τα προβλήματααπασχόλησης, τις συνθήκες εργασίας, τοστεγαστικό πρόβλημα που πυροδοτούν οιβραχυχρόνιες μισθώσεις, τα κοινωνικά και κλιματικά ζητήματατων ταξιδιών κι όχι γιατο πρόβλημα των ευκατάστατων δυτικώντουριστών, που θα ήθελαν να είναι μόνοιτους στα αγαπημένα τους σημεία»,λέει ηανθρωπολόγος ΣασκιάΚουζέν».

Από το ΣεντΜαλόν της Βρετάνης στη Γαλλία μέχρι τηΧώρα των Βάσκων μέσω μητροπόλεων όπωςτο Παρίσι διογκώνονταιοι αντιδράσεις των κατοίκων πουκαταγγέλλουν τονπολλαπλασιασμό των εποχικών μισθώσεων, την εξαφάνιση των τοπικώνκαταστημάτων που αντικαταστάθηκαν απόκαταστήματα με σουβενίρ, την ηχορύπανση,το μεταμόρφωση ολόκληρωνγειτονιών σε… μικρές Disneyland.«Αυτό πουεξοργίζει περισσότερο είναι ο πληθωρισμός,το γεγονός ότι δεν μπορείς να βρειςκατάλυμα, δεν μπορείς πλέον να παρκάρεις,οι ουρές στα εστιατόρια», υπογραμμίζειη Βαλερί Μπονέντ.

Σε κάποιους τουριστικούς προορισμούςοι Αρχές επιχειρούν να αντιμετωπίσουντο πρόβλημα με νομοθετικά μέτρα μελιγότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία. Το φθινόπωρο του 2023, η Νέα Υόρκη απαγόρευσετις βραχυχρόνιες μισθώσειςγια διάστημαμικρότερο του ενός μηνός μετην ελπίδα να επιλυθεί η δραματικήστεγαστική κρίση.

Στη Βαρκελώνη, πουαντιμετώπισε τεράστιο πρόβλημα ξηρασίαςτον χειμώνα, οι Αρχές περιόρισαν τηνκατανάλωση νερού στον τουριστικό κλάδοστα 200 λίτρα ανά άτομο τηνημέρα τον Απρίλιο, όπως και καιγια τον υπόλοιπο πληθυσμό.Αυτό δεν εμποδίζει τονΧοσέ Λουίς Ζορέντα, αντιπρόεδροτης Exceltur, της οργάνωσης του κλάδου στηνΙσπανία, να ανησυχεί: «Μέλημά μας είναινα συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε τοντουρισμό στην Ισπανία ώστε να είναιβιώσιμος και να μην προκαλεί κοινωνικήαποστροφή.»

Στη Γαλλίατην ίδια ώρα, παρά τους φόβουςγια τη δυσφορία που προκαλεί ουπερτουρισμός, οι Αρχές εμμένουν στοστόχο να αναδειχθεί η χώρα ο πρώτος«βιώσιμος» τουριστικός προορισμός καιήδη περιμένει 100 εκατομμύρια επισκέπτεςφέτος, αριθμός ρεκόρ, που υπόσχεταιμεγάλα οικονομικά οφέλη.

«Αυτή η πολιτική αριθμών, που ακολουθείται από πολλά κράτη και βασίζεται σε μία μόνο παράμετρο, αποκαλύπτει την απουσία του προβληματισμού για τον μαζικό τουρισμό και τις συνέπειές του», σημειώνει ο Ζαν Κριστόφ Γκαϊ υπογραμμίζοντας την έλλειψη πρόβλεψης και σχεδιασμού από μέρους των Αρχών. Ζητούμενο μια εθνική στρατηγική, «όχι απλώς να κάνουμε τους τουρίστες να αισθάνονται ένοχοι, αλλά να αλλάξουν αντιλήψεις», τονίζει ο Ρεμύ Κναφού.



Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr