Underground: Η οικογένεια Ρώσων που ζούσε όπως οι ήρωες του Κουστουρίτσα - Μια συναρπαστική ιστορία

16:36 13/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

Η οικογένεια Lykov ζούσε στη σιβηρική τάιγκα για περισσότερα από 40 χρόνια.

Ζούσε εντελώς απομονωμένη και σε απόσταση άνω των 200 χλμ. από τον πλησιέστερο υποτυπώδη ανθρώπινο οικισμό. Αυτή είναι η συναρπαστικά αληθινή ιστορία της.

Τα καλοκαίρια της Σιβηρίας δεν διαρκούν πολύ. Τα χιόνια παραμένουν μέχρι τον Μάιο και το κρύο επιστρέφει ξανά κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου, παγώνοντας την τάιγκα σε μια νεκρή ζωή απειλητική μέσα στην ερημιά της: ατελείωτα χιλιόμετρα από δάση πεύκων και σημύδων γεμάτα με αρκούδες σε χειμερία

νάρκη και πεινασμένους λύκους, βουνά με απότομες πλευρές, ποτάμια με λευκά νερά που χύνονται σε χείμαρρους μέσα στις κοιλάδες, χιλιάδες χιλιόμετρα παγωμένων βάλτων.

Αυτό το σιβηριανό δάσος είναι μια από τις μεγαλύτερες ερημιές της Γης. Εκτείνεται από τις αρκτικές περιοχές της Ρωσίας μέχρι τη Μογγολία και ανατολικά από τα Ουράλια μέχρι τον Ειρηνικό: εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια αραιοκατοικημένης ανυπαρξίας.

Όταν φτάνουν οι ζεστές μέρες, όμως, η τάιγκα ανθίζει και για λίγους μήνες μπορεί να φαίνεται σχεδόν φιλόξενη. Τότε είναι που ο άνθρωπος μπορεί να δει πιο καθαρά αυτόν τον κρυμμένο κόσμο - όχι από την ξηρά, αλλά από τον αέρα.

H συγκλονιστική ανακάλυψη του 1978

Έτσι ήταν στο απομακρυσμένο νότιο τμήμα της Σιβηρίας το καλοκαίρι του 1978. Ένα ελικόπτερο που στάλθηκε για να βρει ένα ασφαλές σημείο για να προσγειώσει μια ομάδα γεωλόγων περνούσε πάνω από τη γραμμή των δέντρων 150 περίπου χλμ. από τα σύνορα με τη Μογγολία στην πυκνοφυτεμένη κοιλάδα ενός παραπόταμου του ποταμού Αμπακάν.

Κοιτάζοντας προσεκτικά μέσα από το τζάμι του ελικοτπέρου του αναζητώντας μια θέση προσγείωσης, ο πιλότος είδε κάτι που δεν θα έπρεπε να υπάρχει εκεί. Ήταν ένα ξέφωτο με κάτι που έμοιαζε με ένα σπίτι. Το πλήρωμα του ελικοπτέρου κατέληξε απρόθυμα στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ενδείξεις ανθρώπινης κατοίκησης - ένας κήπος που, από το μέγεθος και το σχήμα του, πρέπει να βρισκόταν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Κανένα αρχείο για την οικογένεια

Ήταν μια εκπληκτική ανακάλυψη. Το μέρος απείχε περισσότερο από 200 χλμ. από τον πλησιέστερο οικισμό σε μια περιοχή που δεν είχε εξερευνηθεί ποτέ. Επιπλέον, οι σοβιετικές Αρχές δεν είχαν κανένα αρχείο για κάποιον που να ζει στην περιοχή.

«Στην τάιγκα, είναι λιγότερο επικίνδυνο να συναντήσεις ένα άγριο ζώο παρά έναν ξένο», όπως έγραψε ο Ρώσος δημοσιογράφος Βασίλι Πεσκόφ στο βιβλίο του «Lost in the Taiga: One Russian Family's 50-Year Struggle for Survival and Religious Freedom in the Siberian Wilderness». Αντί να περιμένουν στη δική τους προσωρινή βάση, 15 χλμ. μακριά, οι επιστήμονες αποφάσισαν να ερευνήσουν την περιοχή. Η επικεφαλής της ομάδας, μια γεωλόγος ονόματι Galina Pismenskaya, είπε ότι «επέλεξαν μια ωραία μέρα και έβαλαν δώρα στα σακίδιά μας για τους πιθανούς νέους φίλους μας» -αν και, για να είναι σίγουρη, θυμήθηκε, «έλεγξα, δια παν ενδεχόμενο, και το πιστόλι που κρεμόταν στο πλευρό μου».

Χαμένοι στην τάιγκα

Όταν η παρέα των επιστημόνων έφτασε στην καλύβα, έπεσε πάνω σε μια ξύλινη πόρτα και έσπευσε να την ανοίξει. Η χαμηλή πόρτα έτριξε και η φιγούρα ενός πολύ ηλικιωμένου άντρα βγήκε στο φως της ημέρας, βγαλμένη από παραμύθι. Ξυπόλητος, φορούσε ένα μπαλωμένο πουκάμισο από σακιά. Φορούσε παντελόνι από το ίδιο υλικό, επίσης μπαλωμένο και είχε αχτένιστο μούσι. Τα μαλλιά του ήταν ατημέλητα. Έδειχνε φοβισμένος.

Οι επιστήμονες τον χαιρέτισαν και εκείνος τους κάλεσε στην καλύβα. «Λοιπόν, αφού ταξιδέψατε από τόσο μακριά, μπορείτε κάλλιστα να περάσετε μέσα», τους είπε. Και τότε έγιναν οι συστάσεις.

Η οικογένεια ήταν οι (με το απολύτως ταιριαστό επώνυμο...) Λύκοφ, μια φαμίλια παλαιόχριστιανών, οι οποίοι το 1932 πήγαν να ζήσουν στα βάθη της σιβηρικής τάιγκα και επιβίωσαν για περισσότερα από 55 χρόνια μακριά από τον σύγχρονο κόσμο.

Καθώς οι εισβολείς σκαρφάλωναν στο βουνό, κατευθυνόμενοι προς το σημείο που είχαν εντοπίσει οι πιλότοι τους, άρχισαν να συναντούν σημάδια ανθρώπινης δραστηριότητας: ένα δύσβατο μονοπάτι, ένα ραβδί, ένα κούτσουρο τοποθετημένο σε ένα ρέμα και τελικά ένα μικρό υπόστεγο γεμάτο με δοχεία από φλοιό σημύδας με κομμένες αποξηραμένες πατάτες. Η Pismenskaya είπε στον Peskov

Η κατοικία δεν ήταν κάτι περισσότερο από ένα απλό βρώμικο λαγούμι - «ένα χαμηλό, ξύλινο σκυλόσπιτο που ήταν κρύο σαν κελάρι, με ένα πάτωμα που αποτελούνταν από φλούδες πατάτας και κελύφη κουκουναριών», έγραψε ο Peskov. Κοιτάζοντας γύρω τους στο αμυδρό φως, οι επισκέπτες είδαν ότι η καλύβα αποτελούνταν από ένα μόνο δωμάτιο. Ήταν μουχλιασμένο και απερίγραπτα βρώμικο, αλλά, άγνωστο πως, φιλοξενούσε μια πενταμελή οικογένεια.

Όπως είπε η Pismenskaya στον συγγραφέα: «Η απόλυτη σιωπή διακόπηκε ξαφνικά από λυγμούς και θρήνους.Μόνο τότε είδαμε τις σιλουέτες δύο γυναικών. Η μία ήταν σε υστερία και προσευχόταν: «Αυτό [που συνέβη] είναι για τις αμαρτίες μας, τις αμαρτίες μας». Η άλλη βυθίστηκε αργά στο πάτωμα. Το φως από το μικρό παράθυρο έπεσε στα μεγάλα, τρομαγμένα μάτια της και καταλάβαμε ότι έπρεπε να φύγουμε από εκεί το συντομότερο δυνατό».

Μια γλώσσα ακατάληπτη

Με επικεφαλής την Πιζμένσκαγια, οι επιστήμονες βγήκαν βιαστικά έξω από την καλύβα και υποχώρησαν σε ένα σημείο λίγα μέτρα μακριά, στο ξέφωτο, όπου έβγαλαν κάποιες προμήθειες και άρχισαν να τρώνε.

Μετά από περίπου μισή ώρα, η πόρτα της καλύβας άνοιξε και βγήκαν ο γέρος και οι δύο κόρες του - όχι πια πανικόβλητοι και, αν και εμφανώς φοβισμένοι. Με επιφυλακτικότητα, οι τρεις παράξενες φιγούρες πλησίασαν και κάθισαν μαζί με τους επισκέπτες τους, απορρίπτοντας όλα όσα τους προσφέρθηκαν - μαρμελάδα, τσάι, ψωμί - με ένα μουρμουρητό: «Δεν μας επιτρέπεται αυτό!».

Όταν η Πισμένσκαγια ρώτησε: «Έχετε φάει ποτέ ψωμί;», ο γέρος απάντησε: «Έχω φάει. Αλλά οι κόρες μου όχι. Δεν το έχουν δει ποτέ». Οι δε κόρες του μιλούσαν μια γλώσσα ακατάληπτη και παραμορφωμένη από μια ζωή απομόνωσης.

Σιγά σιγά, αναδύθηκε η πλήρης ιστορία της οικογένειας. Το όνομα του ηλικιωμένου ήταν Karp Osipovich Lykov και ήταν μέλος μιας φονταμενταλιστικής ρωσικής ορθόδοξης αίρεσης, που λατρεύει... τον 17ο αιώνα όπως και κάθε τι παλιό. Ο Λύκοφ πήρε την οικογένειά του και χάθηκαν μέσα στην τάιγκα το 1932. Έκτοτε δεν τους είδε και δεν είδαν κανέναν.

Καθώς οι επιστήμονες τον ενημέρωναν ότι πλέον είχαν 1978 και όχι 1932, συνειδητοποίησαν ότι κάποια μεγάλα ιστορικά γεγονότα ήταν άγνωστα εδώ. Οι Λύκοφ δεν γνώριζαν κανέναν Στάλιν και είχαν ακούσει μόνο αόριστα για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τέσσερα χρόνια μετά την εγκατάστασή τους

Το 1936 υπήρχαν τέσσερις Λύκοφ: ο Καρπ, η σύζυγός του, η Ακούλινα, ένας γιος ονόματι Σάβιν, που ήταν περίπου 9 ετών, και η Ναταλία, μια κόρη που ήταν μόλις 2 ετών. Δύο ακόμη παιδιά είχαν γεννηθεί στην άγρια φύση, ο Dmitry το 1940 και η Agafia το 1944, και οι γνώσεις τους για τον έξω κόσμο προέρχονταν αποκλειστικά από τις ιστορίες των γονέων τους. Η κύρια ψυχαγωγία της οικογένειας, σημείωσε ο Πεσκόφ, «ήταν να διηγείται ο καθένας τα όνειρά του».

Τα παιδιά του Lykov γνώριζαν ότι υπήρχαν μέρη που ονομάζονταν πόλεις, όπου οι άνθρωποι ζούσαν στριμωγμένοι σε ψηλά κτίρια. Είχαν ακούσει ότι υπήρχαν και άλλες χώρες εκτός από τη Ρωσία. Αλλά αυτές οι έννοιες δεν ήταν τίποτα περισσότερο από αφηρημένες έννοιες γι' αυτά. Το μόνο που διάβαζαν ήταν προσευχητάρια και μια παμπάλαια οικογενειακή Βίβλο. Η Ακούλινα είχε μάθει στα παιδιά της να διαβάζουν και να γράφουν χρησιμοποιώντας ως στυλό και μελάνι ξύλα σημύδας που είχαν βουτήξει σε αγιόκλημα.

Η απομόνωση έκανε την επιβίωση στην ερημιά σχεδόν αδύνατη. Εξαρτώμενοι αποκλειστικά από τους δικούς τους πόρους, η οικογένεια αγωνιζόταν να αντικαταστήσει τα λίγα πράγματα που είχαν φέρει μαζί τους στην τάιγκα. Έφτιαξαν γαλότσες από φλοιό σημύδας αντί για παπούτσια. Τα ρούχα επιδιορθώνονταν μέχρι να διαλυθούν ολοκληρωτικά. Το πως άντεξαν μισόν αιώνα και βάλε είναι ένα θαύμα...

Τροφοσυλλέκτες του 20ου αιώνα

Οι Λύκοφ είχαν μεταφέρει μαζί τους στην τάιγκα ένα μικρό κλωστήριο και τα εξαρτήματα ενός αργαλειού. Η βασική διατροφή τους ήταν πατατόπιτες αναμεμειγμένες με αλεσμένη σίκαλη και σπόρους κάνναβης.

Από ορισμένες απόψεις, έγραψε ο Πεσκόφ, η τάιγκα προσέφερε αφθονία: «Δίπλα στην κατοικία έτρεχε ένα κρύο, καθαρό ρυάκι. Οι συστάδες του πεύκου, του έλατου και της σημύδας έδιναν ό,τι μπορούσε να πάρει κανείς. Τα μύρτιλλα και τα σμέουρα ήταν κοντά, τα καυσόξυλα επίσης, και τα κουκουνάρια έπεφταν ακριβώς πάνω στη στέγη», γράφει ο Πέσκοφ.

Ωστόσο, οι Lykov ζούσαν μόνιμα στα όρια της πείνας. Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν ο Ντμίτρι ενηλικιώθηκε, παγίδευσαν για πρώτη φορά ζώα για το κρέας και το δέρμα τους. Χωρίς όπλα ή έστω τόξα, μπορούσαν να κυνηγήσουν μόνο σκάβοντας παγίδες ή καταδιώκοντας το θήραμα στα βουνά μέχρι τα ζώα να καταρρεύσουν από την εξάντληση.

Ο Ντμίτρι απέκτησε «μια εκπληκτική αντοχή» και μπορούσε να κυνηγήσει ξυπόλητος το χειμώνα, επιστρέφοντας μερικές φορές στην καλύβα μετά από αρκετές ημέρες με ένα νεαρό ελάφι στους ώμους του. Τις περισσότερες φορές, όμως, δεν υπήρχε κρέας και η διατροφή τους έγινε σταδιακά πιο μονότονη. Τα άγρια ζώα κατέστρεφαν τη σοδειά τους από καρότα και η Agafia θυμόταν τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ως «τα χρόνια της πείνας»:

«Τρώγαμε τα φύλλα της βατομουριάς, τις ρίζες, το χορτάρι, τα μανιτάρια, τις ρίζες της πατάτας και το φλοιό. Πεινούσαμε συνέχεια. Κάθε χρόνο κάναμε συμβούλιο για να αποφασίσουμε αν θα τα φάμε όλα ή αν θα αφήσουμε μερικά για σπόρους».

Το χιόνι ένας επιπλέον εχθρός

Η πείνα ήταν ένας παντοτινός κίνδυνος σε αυτές τις συνθήκες και το 1960 χιόνισε... τον Ιούνιο. Ο σκληρός παγετός σκότωσε ό,τι φύτρωνε στον κήπο τους, και μέχρι την άνοιξη η οικογένεια αναγκαζόταν να τρώει άχυρο! Η Akulina επέλεξε να δει τα παιδιά της να τρέφονται έστω και υποτυπωδώς και τον Φεβρουάριο του 1961 η μητέρα πέθανε από πείνα.

Η υπόλοιπη οικογένεια σώθηκε από κάτι που θεωρούσαν θαύμα: ένας μόνο κόκκος σίκαλης φύτρωσε στο χωράφι με τα μπιζέλια τους. Οι Lykov έστησαν έναν φράχτη γύρω από τον βλαστό και τον φύλαγαν με ζήλο μέρα και νύχτα για να κρατήσουν μακριά τα ποντίκια και τους σκίουρους. Την ώρα της συγκομιδής, ο μοναχικός βλαστός απέδωσε 18 κόκκους και από αυτόν ξαναφτιάξανε με κόπο την καλλιέργειά τους με σίκαλη.

Υποτίμησαν την ευφυία τους

Καθώς οι σοβιετικοί γεωλόγοι γνώρισαν όλο και περισσότερο την οικογένεια Lykov, συνειδητοποίησαν ότι είχαν υποτιμήσει τις ικανότητες και την ευφυΐα τους. Ο Καρπ ήταν συνήθως ενθουσιασμένος με τις τελευταίες καινοτομίες που έφερναν οι επιστήμονες από το στρατόπεδό τους και αρνιόταν σταθερά να πιστέψει ότι ο άνθρωπος είχε πατήσει το πόδι του στο φεγγάρι το 1969.

Το μεγαλύτερο παιδί, ο Σάβιν, ήταν ένας σκληρός και πεισματάρης άνθρωπος, ενώ η Ναταλία αγωνιζόταν να αντικαταστήσει τη μητέρα της ως μαγείρισσα, μοδίστρα και νοσοκόμα. Τα δύο μικρότερα παιδιά, από την άλλη πλευρά, ήταν πιο ανοιχτά στην αλλαγή και την καινοτομία. «Η Αγκάφια», έγραψε ο Πεσκόφ, «είχε αίσθηση του χιούμορ και της ειρωνείας και ήξερε πώς να αυτοσαρκάζεται». Επίσης, ήταν αξιοσημείωτα ευφυής, βοηθώντας τον Σάβιν στο δύσκολο έργο της παρακολούθησης του χρόνου, σε μια οικογένεια που δεν διέθετε ημερολόγια.

Από όλους τους Lykovs, ωστόσο, ο αγαπημένος των γεωλόγων ήταν ο Dmitry, ένας άριστος φυσιολάτρης που γνώριζε άψογα την τάιγκα. Ήταν το πιο περίεργο και ίσως το πιο προνοητικό μέλος της οικογένειας. Ήταν αυτός που είχε κατασκευάσει την οικογενειακή σόμπα και όλους τους κουβάδες από φλοιό σημύδας που χρησιμοποιούσαν για την αποθήκευση των τροφίμων. Ίσως δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ήταν επίσης ο πιο γοητευμένος από την τεχνολογία των επιστημόνων.

Η παρακμή που έφερε ο πολιτισμός

Ίσως η πιο θλιβερή πτυχή της παράξενης ιστορίας των Lykov είναι η ταχύτητα με την οποία η οικογένεια άρχισε να παρακμάζει αφότου αποκαταστάθηκε η επαφή της με τον έξω κόσμο.

Το φθινόπωρο του 1981, τρία από τα τέσσερα παιδιά ακολούθησαν τη μητέρα τους στον τάφο. Σύμφωνα με τον Πεσκόφ, ο θάνατός τους δεν ήταν, όπως εικάζουν κάποιοι, το αποτέλεσμα της έκθεσης σε ασθένειες στις οποίες δεν είχαν ανοσία. Τόσο ο Σάβιν όσο και η Ναταλία υπέφεραν από νεφρική ανεπάρκεια, πιθανότατα αποτέλεσμα της σκληρής διατροφής τους. Αλλά ο Ντμίτρι πέθανε από πνευμονία που ενδεχομένως να κόλλησε ερχόμενος σε επαφή με τους επιστήμονες.

Όταν θάφτηκαν και τα τρία αδέλφια, οι γεωλόγοι προσπάθησαν να πείσουν τον Karp και την Agafia να φύγουν από το δάσος και να επιστρέψουν για να βρεθούν με συγγενείς τους. Όμως κανείς από τους δυο επιζώντες δεν ήθελε να ακούσει κάτι τέτοιο.

Ο Καρπ Λύκοφ πέθανε στον ύπνο του στις 16 Φεβρουαρίου 1988, 27 χρόνια ακριβώς μετά τη σύζυγό του, Ακούλινα. Η Agafia τον έθαψε στις πλαγιές του βουνού με τη βοήθεια των γεωλόγων και στη συνέχεια γύρισε πίσω στο σπίτι της.

Περισσότερα από 35 χρόνια μετά, αυτό το «παιδί της τάιγκα» εξακολουθεί να ζει στην άγρια φύση. Ωστόσο, καθώς η υγεία της έχει επιδεινωθεί - έγινε 80 ετών πέρσι τον Απρίλιο - έχει αρχίσει να δέχεται περισσότερη βοήθεια από τον έξω κόσμο. Τελευταία, ένα μεγάλο μέρος αυτής της βοήθειας προέρχεται από τον Ρώσο δισεκατομμυριούχο Oleg Deripaska, ο οποίος πλήρωσε για την κατασκευή ενός νέου ξύλινου σπιτιού για εκείνη πριν από αρκετά χρόνια.

Απέκτησε επίσης ένα δορυφορικό τηλέφωνο, το οποίο χρησιμοποιεί καθημερινά, και εθελοντές ταξιδεύουν συχνά στο απομονωμένο σπίτι της για να της παραδώσουν προμήθειες και να τη βοηθήσουν να διαχειριστεί τις καθημερινές της υποθέσεις, ιδίως κατά τη διάρκεια των κρύων χειμώνων.

Η Agafia λέει ότι δεν πρόκειται να φύγει από εκεί. Τον Απρίλιο θα κλείσει τα 81 της χρόνια και, όπως λέει, «είναι πολύ αργά για το οτιδήποτε»...

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr