Η εθνοτική ομάδα που προσπαθεί να σώσει τα έθιμά της μέσα από τις φλόγες του πολέμου - Οι Ουκρανοί Hutsul

22:11 20/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

Μακριά από τις γραμμές του ρωσο-ουκρανικού μετώπου, οι Ουκρανοί-μέλη μιας ιδιαίτερης εθνοτικής ομάδας διεξάγουν έναν πόλεμο για να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους και τα έθιμά τους.

Σε μια απομακρυσμένη περιοχή της δυτικής Ουκρανίας, μακριά από εκεί που διεξάγεται η βίαιη σύγκρουση του πολέμου με τη Ρωσία και καταστρέφει ανθρώπινες ζωές, οι Ουκρανοί που είναι μέλη μιας ντόπιας εθνοτικής ομάδας δίνουν μια διαφορετικού τύπου μάχη: για τον πολιτισμό και την εθνική αξιοπρέπειά τους.

Σε αυτή την περιοχή της Υπερκαρπαθίας,

μιας ιστορικής περιοχής της Ανατολικής Ευρώπης που σήμερα αποτελεί κυρίως μέρος της σύγχρονης Ουκρανίας, υπάρχουν κάτοικοι της περιοχής που κρατούν την ιστορία τους, τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, τις τέχνες και την πολιτιστική τους ταυτότητα.

Αφού οι Hutsul απειλήθηκαν κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, πλέον αντιμετωπίζουν νέους σκληρούς κινδύνους. Από τότε που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι Ουκρανοί φοβούνται ότι είναι αποφασισμένος να εξαφανίσει τον πολιτισμό και την κρατική τους υπόσταση.

Πολλοί Ουκρανοί Hutsul έχουν ενταχθεί στον στρατό - με πολλούς να σκοτώνονται στις γραμμές του μετώπου - και οι πολεμικές προσπάθειες έχουν απορροφήσει την ενέργεια και τους πόρους των ανθρώπων αυτών. Καθώς υπερασπίζονται το έδαφός τους από τις ρωσικές δυνάμεις, πολλοί Hutsul της Ουκρανίας αγωνίζονται επίσης για να διατηρήσουν μια πολιτιστική κληρονομιά σε κίνδυνο.

Η φυλή Hutsul της Ουκρανίας

Οι Χουτσούλ είναι μια ανατολικοσλαβική εθνοτική ομάδα που καλύπτει τμήματα της δυτικής Ουκρανίας και της Ρουμανίας (δηλαδή τμήματα της Μπουκοβίνας και του Maramureș).

Στην Ουκρανία έχουν συχνά οριστεί επίσημα και διοικητικά ως υποομάδα των Ουκρανών και μεταξύ των Ουκρανών μελετητών θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό ότι αποτελούν μια ευρύτερη ουκρανική εθνοτική ομάδά.

Ωστόσο, στα μάτια ορισμένων μελετητών και ορισμένων Χουτσούλ, αποτελούν είτε δικό τους έθνος, είτε μέρος του ρουσυνικού έθνους, μαζί με τις στενά συνδεδεμένες εθνοτικές ομάδες των Μπόικο και Λέμκο.

Η δε προέλευση του ονόματος Χουτσούλ είναι αβέβαιη. Οι πιο συνηθισμένες αποδόσεις είναι από τη ρουμανική λέξη για τον «παράνομο» (πρβλ. ρωμ. hoț «κλέφτης», hoțul «ο κλέφτης») και το σλαβικό κοτσούλ (ουκρ. kochovyk «νομάδας») που είναι μια αναφορά στον ημινομαδικό τρόπο ζωής των βοσκών ή των κατοίκων που κατέφυγαν στα βουνά μετά την εισβολή των Μογγόλων.

Όπως πολλοί Hutsul σε αυτή την περιοχή, ο 67χρονος Joseph Bartosh αγωνίζεται για τα ήθη και τα έθιμα της εθνοτικής ομάδας που ανήκει. Το 2000 ο Bartosh ξεκίνησε την προσπάθειά του να διατηρήσει το μεσαιωνικό κάστρο της πόλης Chynadiiovo της Ουκρανίας. Όταν ξεκίνησε το έργο, το κάστρο βρισκόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης.

Λέει ότι βρήκε σημάδια ότι κατά τη σοβιετική εποχή είχε χρησιμοποιηθεί ως στάβλος αλόγων, με παντελή έλλειψη σεβασμού στην ιστορία του. Ακόμη και τώρα, περισσότερα από 20 χρόνια από τότε που ξεκίνησε το μεγαλεπήβολο έργο, υπάρχουν ακόμη περισσότερες εργασίες που πρέπει να γίνουν για να διατηρηθούν τμήματα του κάστρου.

Με την αποκατάσταση να βρίσκεται σε καλό δρόμο, το εσωτερικό του έχει ήδη μετατραπεί σε χώρο για εκθέσεις τέχνης, κοινοτικές εκδηλώσεις και ένα μουσείο όπου οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν για την ιστορία του κάστρου.

Συχνά πυκνά, η Transcarpathian Folk Choir δίνει συναυλία στην αυλή του κάστρου και πραγματοποιεί γυρίσματα για ένα μουσικό βίντεο.

Τα κεντημένα τους πουκάμισα (που έχουν σημασία)

Υπάρχουν περιπτώσεις σε όλη την ιστορία της Ουκρανίας κατά τις οποίες μια συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα έπρεπε να πάρει η ίδια πρωτοβουλία για να διατηρήσει τον πολιτισμό της. Οι κάτοικοι των χωριών εδώ θυμούνται τη σοβιετική ιστορία της Ουκρανίας ως μια εποχή εξάλειψης των μοναδικών τοπικών παραδόσεων.

Η Hanna Haiduk θυμάται ότι οι συγγενείς της έπρεπε να κρύψουν τα κεντημένα πουκάμισά τους, που ονομάζονται «vyshyvanka» [βισιβάνκα], για να τα σώσουν από την καταστροφή τους από τα σοβιετικά στρατεύματα.

«Οι άνθρωποι έβαζαν [τα βισιβάνκα] μέσα σε γυάλινα βάζα, σφράγιζαν αυτά τα βάζα και έσκαβαν τρύπες στο υπέδαφος προσπαθώντας να κρύψουν εκεί τα βισιβάνκα τους. Και οι άνθρωποι προσπαθούσαν να σώσουν τη vyshyvanka για χρόνια για τις επόμενες γενιές με αυτόν τον τρόπο», αφηγείται η Haiduk πίνοντας τσάι στην κουζίνα της.

Έχασε το γιο της στο μέτωπο

Η 60χρονη Haiduk προέρχεται από ένα χωριό στα Καρπάθια Όρη που ονομάζεται Kosivska. Θυμάται ότι έμαθε να κεντάει από παιδί, μαζί με όλη την κοινότητά της. Συχνά συγκεντρώνονταν κάτω από ένα μεγάλο δέντρο στο χωριό για να εργαστούν σε κοινά έργα, συζητώντας και γελώντας μαζί, καθώς εκείνη και άλλα παιδιά βοηθούσαν, και μαθαίνοντας διαφορετικές τεχνικές κεντήματος, καθώς τους καθοδηγούσαν οι γονείς τους. Κεντούσαν πετσέτες, χαλιά και vyshyvankas.

Η Haiduk μετέδωσε την αγάπη της για την παράδοση στον μεγαλύτερο γιο της, τον Taras. Ήταν ξεναγός, παρουσιάζοντας τον τοπικό πολιτισμό σε ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Σκοτώθηκε ενώ υπηρετούσε στον ουκρανικό στρατό, μόλις ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου το 2022, σε ηλικία 34 ετών.

Υποστήριζε το έργο της και, πριν από το θάνατό του, έφτιαχνε έναν ιστότοπο για τη Χάιντουκ, για να τη βοηθήσει να πουλάει τα βισιβάνκα της. Αλλά δεν πρόλαβε ποτέ να την ολοκληρώσει, λέει η ίδια. Τα διηγείται όλα αυτά με δάκρυα στα μάτια της.

«Ο πόλεμος αγγίζει τα πάντα σε αυτή τη χώρα. Είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι εδώ είμαστε απαλλαγμένοι από αυτόν», λέει η Haiduk.

Αλλά δεν έχει διατηρηθεί με επιτυχία κάθε μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, καθώς ο κάθε πόλεμος έχει το τίμημά του. Ξεχωριστό κάθε φορά, αλλά αναπόδραστο.

Η Ρίτσκα είναι γνωστή σε τοπικό επίπεδο ως το χωριό που φτιάχνει χούνια, δηλαδή τα παραδοσιακά χνουδωτά μάλλινα παλτά των Hutsul.

Η Olha Mys, η μητέρα της και οι αδελφές της έφτιαχναν hunias, αλλά η παράδοση πεθαίνει με τα χρόνια. Ακόμα και πριν από τον πόλεμο, λέει η Mys, όλο και λιγότεροι άνθρωποι κατασκεύαζαν και φορούσαν hunias λόγω του πόσο χρονοβόρο, δύσκολο και σχολαστικό είναι να τα φτιάχνεις.

«Δεν είναι εύκολη δουλειά», λέει η Mys.

Το σχολαστικό hunia

Η κατασκευή ενός χούνια διαρκεί μήνες για να ολοκληρωθεί αποκλειστικά και μόνο ένα παλτό. Αφού συγκεντρώσουν το μαλλί των προβάτων, το πλένουν και το στεγνώνουν στον ήλιο, ενώ στη συνέχεια το υφαίνουν σε έναν αργαλειό που καταλαμβάνει ένα ολόκληρο δωμάτιο.

Το υφαντό πλένεται στη συνέχεια για πολλές ώρες μέσα σε ένα valylo, ένα είδος φυσικού πλυντηρίου που κατασκευάζουν οι άνθρωποι στην άκρη ενός ορεινού ρέματος. Το πολύωρο πλύσιμο δημιουργεί ένα υλικό πυκνό και σπογγώδες.

Δίπλα στην όποια δυσκολία της κατασκευής hunia, ο πόλεμος έχει συρρικνώσει δραματικά τον πληθυσμό της Ρίτσκα, καθώς οι άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία συνολικά. Εκτιμάται ότι πάνω από τους μισούς έχουν φύγει από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος πριν από σχεδόν τρία χρόνια.

Η Lubov Hychka, η οποία εξακολουθεί περιστασιακά να φτιάχνει hunia, λέει ότι αυτή η μείωση του πληθυσμού επηρεάζει μέχρι και τα υλικά που χρειάζεται για τη διαδικασία.

«Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έφυγαν λόγω του πολέμου, πολλοί από αυτούς είχαν πρόβατα, ακόμη και παρά το γεγονός ότι δεν παρήγαγαν hunias», λέει η Hychka.

«Όταν έφυγαν, πούλησαν τα πρόβατά τους ή τα νοίκιασαν σε ανθρώπους σε άλλα χωριά, σε άλλες περιοχές. Τώρα, αν θέλεις να αρχίσεις να παράγεις χούνια, δεν έχεις πλέον αυτή την ποσότητα σε μαλλί».

Παραδοσιακά, μεγάλα κοπάδια προβάτων συνήθιζαν να περιπλανώνται στα Καρπάθια Όρη, περνώντας τα καλοκαίρια σε μεγάλα αλπικά λιβάδια, ενώ οι βοσκοί ζούσαν δίπλα τους. Τώρα είναι διάσπαρτα στην περιοχή, με συνήθως μόνο μερικά να τσιμπολογούν χόρτα στα περίχωρα του κάθε ημι-ερειπωμένου ουκρανικού χωριού.

Ο Mikhailo Bilak, ένας άνδρας που φοράει ειδικές μπότες λάσπης μέχρι το γόνατο, παρακολουθεί το κοπάδι του με περισσότερα από εκατό πρόβατα. Λέει ότι αυτός και ο φίλος του, ο Mykola Yakbuk, είναι μερικοί από τους ελάχιστους βοσκούς που εξακολουθούν να εκτρέφουν πρόβατα, βόσκοντάς τα κοντά στο χωριό Yavoriv.

Αυτοσχέδιες θεατρικές παραστάσεις

Λίγα χωριά πιο πέρα, στην Krasnoillya, ένα μικρό ξύλινο μουσείο είναι χωμένο σε μια κοιλάδα που τυλίγεται γύρω από ένα ρέον ποτάμι, ανάμεσα στις πευκόφυτες κορυφές των βουνών.

Στο μουσείο, οι ηθοποιοί επιδίδονται σε ένα αυτοσχέδιο γλέντι μετά την τελική πρόβα. Μια ποικιλία αλλαντικών και τυριών είναι τοποθετημένα πάνω σε χοντρές, βουτυρωμένες φέτες λευκού ψωμιού.

Το είδος του θεάτρου τους δημιουργήθηκε πριν από 100 χρόνια με βάση την κουλτούρα και τις ιστορίες της εθνικής ομάδας Hutsul, που ζει σε αυτά τα βουνά. Το θέατρο παραλίγο να εξαφανιστεί τόσο κατά τη διάρκεια του Α' όσο και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά κάθε φορά κάποιοι αφοσιωμένοι θεατρόφιλοι Hutsul το αναβίωναν μόλις τελείωναν οι πόλεμοι και οι συρράξεις.

«Δεν νομίζω ότι το θέατρο μπορεί να πάψει να υπάρχει», λέει ο Roman Sinitovych, διευθυντής του μουσείου και ένας από τους ηθοποιούς του θιάσου.

Λέει ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι «έχουν πλέον πάρει τα μαθήματά τους από το παρελθόν». Νοιάζονται περισσότερο για τη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου.

Ο Sinitovych υπηρέτησε στην εδαφική άμυνα στην περιοχή Donetsk της ανατολικής Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της εισβολής της Ρωσίας, αλλά όταν επέστρεψε στην πατρίδα του, γύρισε κατευθείαν στην υποκριτική. Οι δυσκολίες κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν έκαμψαν ποτέ την αισιοδοξία του.

«Πολλοί άνθρωποι μάς λένε: «Ω, τώρα έχουμε πόλεμο, είναι μια δύσκολη εποχή. Γιατί χρειάζεστε θεατρικά έργα; Γιατί πρέπει να παίζετε;« Αλλά ξέρετε τι; Στην πραγματικότητα αυτά είναι που χρειαζόμαστε, γιατί αυτά είναι τα πράγματα που μας ενώνουν, που μας κρατούν ενωμένους».

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr