Νίκος Βατόπουλος, ο ιστορικός του απαιτητικού βλέμματος στην Αθήνα και οι περίπατοι για τη «Μεγάλη Βρετανία»

14:54 3/10/2024 - Πηγή: iEfimerida

Η ιστορία του βλέμματος στην Αθήνα, δεν είναι τίτλος ρομαντικού μυθιστορήματος, αλλά αυτό που μελετά, καταγράφει και εξελίσσει με κάθε τρόπο ο Νίκος Βατόπουλος.

Αυτή τη φορά ως ξεναγός και σχεδιαστής των εμπειρικών περιπάτων που οργανώνει για το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία που γιορτάζει τα 150 χρόνια παρουσίας στην Αθήνα.

1874: Το Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία τουΗπειρώτη Σάββα Κέντρου μεταφέρεται

από τη γωνία των οδών Σταδίου και Μουσών καιανοίγει τις πόρτες του στη σημερινή του θέση, στο Μέγαρο Δημητρίου, το οποίοσχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Χάνσεν.150 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στην πόληγια το  «Μεγάλη Βρεταννία, A LuxuryCollection Hotel, Athens» που αποτελεί τοπόσημο αλλά και θύλακα αναφοράς τηνκοινωνικής αλλά και πολιτικής ιστορίας της πόλης.

Είναι αδιανόητο να σκεφτούμε την Αθήνα χωρίς αυτό και εμάς χωρίς να έχουμε έστω ψήγματα εμπειρίας σε σχέση με το ξενοδοχείο: από το θρυλικό Χριστουγεννιάτικο δέντρο στο λόμπι που σηματοδοτεί την αρχή της εορταστικής περιόδου και συγκεντρώνει γύρω του πολίτες και τουρίστες για την καθιερωμένη χριστουγεννιάτικη φωτογραφία, μέχρι τα μπαλκόνια που γεμίζουν για τις παρελάσεις. Η Μεγάλη Βρεταννία είναι βασικός κορμός του αστικού νήματος.

Αλλά και για λόγους πιο βαθιά πολιτικούς είναι μέρος της ιστορίας της πόλης. Το 1944 έγινε αρχηγείο της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου και των βρετανικών δυνάμεων. Ανήμερα τα Χριστούγεννα του 1944 ματαιώθηκε σχέδιο ανατίναξης του ξενοδοχείου από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το οποίο στηρίχθηκε στην πληροφορία ότι εκεί βρισκόταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος επισκεπτόταν την Αθήνα. Το 1974,σε ένα δωμάτιο του 5ου ορόφου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συγκρότησε την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας μετά την πτώση της χούντας. Το 1980 φιλοξένησε διακρατικές συναντήσεις κορυφής στο πλαίσιο της πρώτης ελληνικής προεδρίας της ΕΟΚ.

Στο πλαίσιο των σύνθετων δράσεων για τον εορτασμό των 150 ετών του ξενοδοχείου, οργανώνεται μια σειρά βιωματικών περιπάτων, ή αν προτιμάτε περιπάτων αστικής αυτογνωσίας, με ξεναγό τον γνωστό δημοσιογράφο, συγγραφέα, βαθύ γνώστη της Αθήνας Νίκο Βατόπουλο. Μιλήσαμε μαζί του για τους περιπάτους -οι επόμενοι είναι προγραμματισμένοι για τις 6, 19 και 20 Οκτωβρίου, ενώ ήδη έχουν ολοκληρωθεί τρεις περίπατοι κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου. Δεν θα μας έκανε εντύπωση αν ακολουθούσαν και άλλοι.

Φυσικά η συζήτηση με τον Νίκο Βατόπουλο μαςοδήγησε σε θέματα που αφορούν τις δυνατότητες και τις χαμένες ευκαιρίες της Αθήνας,τον τρόπο να την βλέπουμε, να ζούμε σε αυτή και να εξελισσόμαστε μαζί της.

«Εξαρχής αυτό το ξενοδοχείο παρακολουθούσε και μπορώ να πωσυμμετείχε σε όσα συνέβαιναν στην Αθήνα. Ήταν πάντα στο επίκεντρο των πολιτικώνκαι κοινωνικών εξελίξεων, και λόγω θέσης» μου λέει ο Νίκος Βατόπουλος.

Δεν αποτελεί ένα μνημείο απλώς, αλλά έναν ζωντανόοργανισμό.

Ένα σημείο της αθηναϊκής σκηνής που συμμετείχε διαρκώς σε υψηλόεπίπεδο πολιτικά και κοινωνικά. Και ήταν μια γέφυρα της Αθήνας προς την Ευρώπηκαι τον κόσμο. Οι ιδρυτές είχαν μεταφέρει εδώ την γαλλική εμπειρία. Αυτό πουγια εμένα είναι σημαντικό είναι ότι αποτελεί έναν θεσμό από τους ελάχιστους, ανόχι τον μοναδικό, που συνεχίζει αδιάλειπτα. Αυτό μας φανερώνει και ένα εγγενέςέλλειμα της ελληνικής -και όχι μόνο της αθηναϊκής- ζωής: ότι δεν υπάρχουνεπιχειρήσεις με συνέχεια.

Έχεις απόλυτο δίκιο…

Οι περισσότερες αρχίζουν την πορεία τους από τον Μεσοπόλεμοκαι μετά, όμως και αυτές είναι ελάχιστες. Για παράδειγμα, τα μπισκόταΠαπαδοπούλου. Υπάρχουν ιστορικές βιομηχανίες. Αλλά τόσο παλιές επιχειρήσεις καιφορείς κοινωνικής ζωής, οικονομικής ανάπτυξης, τουριστικής κουλτούρας δεν υπάρχουν.

Τι φταίει για αυτό;

Είναι ένα χαρακτηριστικό της ελληνικής νοοτροπίας. Είναισαφές, δεν έχουμε τα παλιά βιβλιοπωλεία, καφενεία, ξενοδοχεία. Διαχρονικά δενείχαμε δει εγκαίρως την υπεραξία αυτών των πραγμάτων. Σε άλλες κοινωνίες είναιαυτονόητο και είναι και εργαλείο του marketing. Είναι πηγή πλουτισμού, τόσο υλικού όσο και άυλου. Τοάυλο εκτόπισμα έχουμε αδυναμία να το εντοπίσουμε ως λαός.

Δεν έχει σημειωθεί πρόοδος τα τελευταία χρόνια, όμως;

Φυσικά, αλλά εξακολουθούμε και έχουμε μια αδυναμία η οποία προφανώς αντανακλάται και στην ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και στο ζήτημα της κοινωνικής παρακαταθήκης. Άρα θα συμφωνήσω μαζί σου, δεν είναι μνημείο το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία,  είναι ζωντανό κύτταρο. Επίσης αυτό που με ενδιαφέρει  στις πόλεις είναι ότι χρειάζονται τα πάντα. Και την υψηλή και την μεσαία και την χαμηλή κουλτούρα. Και την ζωή της τρυφηλότητας και του εμπορίου, αλλά και την υψηλή τέχνη και τη διανόηση. Όλα μαζί φτιάχνουν τον μύθο της πόλης. Έτσι μπορείς να αποκτήσεις ένα πολυσυλλεκτικό κοινό και όλοι να σε αγαπάνε για ένα διαφορετικό λόγο.

Αυτό είναι η επιτυχία μιας μεγάλης πόλης. Η Αθήνα πουβρίσκεται;

Η Αθήνα σίγουρα έχει κάνει άλματα τα τελευταία χρόνια, αλλάκαι πάλι έχει πολύ δρόμο να διανύσει. Οπότε αυτό που κάνουμε στη Μεγάλη Βρετανίαείναι μια σειρά βιωματικών περιπάτων, με τη λογική του κύκλου. Στην αρχή μιλάμεγια την ιστορία του ξενοδοχείου και μετά βγαίνουμε στον δρόμο και μπαίνουμε στοιστορικό κέντρο. Θα έλεγε κάποιος «καλά, δεν ξέρουμε το Σύνταγμα και τηνΟμόνοια και θα έρθεις εσύ να μας πεις;».

Πολύ καλή ερώτηση! Πώς θα την απαντήσεις λοιπόν;

Σκέψου ότι είναι ένας περίπατος δυο ωρών και περπατάς σε Σύνταγμα,Πανεπιστημίου, Στοά Σπυρομήλιου, Ηλίου Μέλαθρον, Τριλογία, Ομόνοια, Πλατεία Κοτζιά,Παλιά Βουλή και επιστρέφεις μέσα από την Βουλής πάλι στη Μεγάλη Βρεταννία. Και αυτόχρειάζεται δυο ώρες, διότι υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα για τα οποία πρέπει ναμιλήσεις, είναι τέτοια η στρωματογραφία της περιοχής που χρειάζεσαι αυτόν τονχρόνο. Να σκεφτείς ότι από το σημείο που έχεις περάσει χιλιάδες φορές στη ζωή σου,αν γίνεις λίγο πιο συνειδητός αναπτύσσεις μια άλλη σχέση και κατανοείς βαθύτεραόλη αυτή τη στρωματογραφία. Και αυτό που κάνω πάντα στους περιπάτους και νομίζωέχει ενδιαφέρον για τον κόσμο, είναι ότι δεν εξαντλώ αυτά που θεωρώενδιαφέροντα στα προφανή.

Στα νεοκλασικά κτίρια, στα μνημεία, για παράδειγμα;

Ακριβώς. Μιλάω για οτιδήποτε μπαίνει στο οπτικό μας πεδίο.Μου έχει τύχει σε εκδηλώσεις να έχω πέσει σε διαδήλωση, σε συγκέντρωσημεταναστών, σε τρίκυκλα με Ρομά που μαζεύουν σκραπ. Όλα αυτά αυτομάτωςεντάσσονται στον βιωματικό περίπατο. Είχα ομάδα ξένων και φυσικά τους μιλούσαγια τους αστέγους, ήταν μπροστά μας, πώς μπορούσα να κάνω ότι δεν τους βλέπω.Αυτό είναι το παλίμψηστο της πόλης.

Η επιλογή των σταθμών των συγκεκριμένων περιπάτων για τηΜεγάλη Βρεταννία, με ποια κριτήρια έγινε;;

Εφόσον το ζητούμενο ήταν η συνομιλία του ξενοδοχείου με τηνπόλη, το ζητούμενο μου ήταν η Αθήνα και το πώς από τον 19ο αιώνα έωςτώρα βρίσκεται σε αυτή τη διαρκή κινητικότητα. Η πόλη είναι μια διαρκής αλλαγή.Η πόλη ως μια θεατρική σκηνή όπου τα φώτα της είναι διαρκώς αναμμένα. Χωρίςαισθητικές διαβαθμίσεις.

Θέλεις να εμβαθύνεις λίγο σε αυτό;

Θα σου πω: στέκομαι με απόλυτο σεβασμό μπροστά στην ΑκαδημίαΑθηνών, αλλά ταυτόχρονα θα σχολιάσω και τα κτίρια γραφείων του ’60 που σήμεραείναι παρηκμασμένα. Τις στοές των Αθηνών προς τα Χαυτεία, όλη αυτή τηνκουλτούρα της Ομόνοιας και των Χαυτείων που είναι για εμένα εξαιρετικάσημαντική για να καταλάβεις αυτή την πόλη. Είναι όλα κομμάτια της Αθήνας. Επίσης,εγώ είμαι ένας άνθρωπος γεννημένος το ’60 και μεγαλωμένος στην Αθήνα. Έχω δειμαγαζιά που δεν υπάρχουν πια, όμως κάθε φορά που περνάω από εκεί τα φέρνωζωντανά στο νου μου και αυτό μου δίνει αίσθηση του ανήκειν πολύ βαθιά.

Μελαγχολία σού δίνει;

Ενίοτε ναι, αλλά το προσπερνάω γιατί μου αρέσει η αίσθηση τηςδιαρκούς μεταβολής. Ο σπασμός της πόλης. Και επίσης έχω την προσδοκία μιαςκαλύτερης επόμενης μέρας.

Είσαι αισιόδοξος;

Ήμουν περισσότερο, ομολογώ. Δεν καταθέτω τα όπλα, αλίμονο.Θεωρώ ότι η Αθήνα έχει τόσο δυναμικό brand, αγαπιέται από πολύ κόσμο. Και για αυτό την βρίζουμε καμιάφορά, επειδή  μας πονάει, μας δυσκολεύει,μας εξοργίζει, αλλά έχουμε όλοι πολλά βιώματα, προσωπικές εμπειρίες, Σίγουραθεωρώ ότι η Αθήνα μπορεί να πάει καλά εάν συντρέξουν κάποιες συνθήκες.

Πάντα αυτό το εάν… Ποιες συνθήκες;

Θεωρώ πολύ σημαντικό για μία πόλη να δημιουργούνται συνθήκεςώστε ο κάθε ένας, αυτό που κάνει να θέλει να το κάνει λίγο καλύτερα. Αυτό δενυπάρχει στον βαθμό που το έχει πραγματικά ανάγκη η πόλη. Από το να ποτίσεις τα δέντραστο πεζοδρόμιό σου, το πιο απλό επίπεδο καθημερινής κίνησης. Πόσο σημαντικόείναι όμως… Μέχρι το να συνδεθείς με πολίτες και να φτιάξεις κάτι, ή νασυμμετέχεις σε κάτι.

Η έννοια της κοινότητας.

Και η έννοια του υπεύθυνου πολίτη. Κάθε μέρα κάνω κάτι υπέρτου εαυτού μου, υπέρ της πόλης. Κάθε πόλη πρέπει να κάνει έναν απολογισμόημερήσιο και να είναι συν. Η Αθήνα έχει δείξει σημάδια ραθυμίας και μειωμένηςαντίληψης ως προς τις δυνατότητές της. Αυτό είναι που με κινητοποιεί.

Πες μου ένα παράδειγμα.

Είχα πάει στις αρχές του καλοκαιριού μια ομάδα ξένων από όλητην Ευρώπη που είχαν σχέση μια το βιβλίο στους ιστορικούς λόφους του Φιλοπάππου,στην Πνύκα, στο Αστεροσκοπείο. Περάσμαε από το Μουσείο της Ακρόπολης, τηΔιονυσίου Αρεοπαγίτου, τον Λουμπαρδιάρη, την Πνύκα, το  Αστεροσκοπείο και βγήκαμε στην ΑποστόλουΠαύλου. Ένας θαυμάσιος περίπατος για να αντιληφθείς το ιστορικό ανάγλυφο της Αθήνας.Να καταλάβεις ότι η διαχρονική, αιώνια Αθήνα είναι εκεί. Είναι συναρπαστικόφυσικά, αλλά δεν μπορείς να νιώσεις δέος γιατί βλέπεις τα σκουπίδια, ταξεραμένα πεύκα, τις μουτζουρωμένες πινακίδες… Όταν αυτό το μεγαλείο της πόληςδεν μπορείς να το αντιληφθείς στην ιερότητά του και στο ανάπτυγμά του,  τότε καταλαβαίνεις ότι υπάρχει ένα έλλειμμα. Ναμην συζητήσω βέβαια για την αρχιτεκτονική εμφάνιση και το περιβάλλον της πόλης.Αυτά έχουν γίνει πλέον τετριμμένα.

Ναι, η μεγάλη συζήτηση για την εξέλιξη των πόλεων.

Οι λειτουργοί της πόλης είτε είναι στην κυβέρνηση, είτε στην περιφέρεια, είτε στον δήμο, είτε σε επιμελητήρια, πρέπει διαρκώς να εκπαιδεύονται στα καινούρια πράγματα και στις δυνατότητες που προβάλλονται. Στις σκέψεις που αναδύονται διεθνώς για το μέλλον των πόλεων. Το ίδιο και εμείς, οι πολίτες βέβαια.

Παρατηρώ βέβαια πως αντιδρά κάποιος που πηγαίνει σε μιαπόλη στο εξωτερικό και ξαφνιάζεται από το πώς οδηγούν, την καθαριότητα, τονσεβασμό για το αστικό περιβάλλον. Είναι μια μορφή εκπαίδευσης, αν και βραχύβιαςεπίδρασης…

Ο πήχης είναι αρκετά χαμηλός όσον αφορά την αστική εμπειρία..Αυτό που είπες είναι ένα πλέγμα: Το επίπεδο της πόλης προφανώς είναι το αστικόπεριβάλλον και η ποιότητα των κτιρίων, όμως είναι και ο θόρυβος, η αγωγή τουοδηγού και του πεζού.

Έχεις συσσωρεύσει τεράστια εμπειρία από τους βιωματικούςπεριπάτους και την επαφή σου με  Έλληνεςκαι ξένους που συμμετέχουν. Σκέφτεσαι να γράψεις ένα βιβλίο, μια μορφή οδηγώνίσως;

Ναι. Θα γίνει ένα βιβλίο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο που θαείναι και αγγλόφωνο. Θα αποτελεί αυτοψία της πόλης στην εποχή μας, η περιγραφήθα είναι κυριολεκτικά δρόμο-δρόμο. Το πρώτο που θα βγει στις αρχές του 2025 θαλέγεται «Από το Μουσείο στην Κυψέλη» -εννοώ το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Πατησίων.Θα είναι περίπου τρεις διαδρομές, για να καταλάβεις η διαδρομή από τη ΦωκίωνοςΝέγρη στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου φτάνει τις 8.000 λέξεις. Η αξία αυτού τουοδηγού θα είναι να καταγραφεί το τωρινό βλέμμα πάνω στο ιστορικό αρχιτεκτονικόκαι κοινωνικό απόθεμα γιατί αυτό θα έχει σημασία και για τους ανθρώπους τωνεπόμενων 100 ετών. Είναι η ιστορία του βλέμματος, αφού σίγουρα στο μέλλον οι ιεραρχήσειςθα είναι εντελώς διαφορετικές.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr