Ο Καραντζάς ξέρει σε ποιον δεν θα αρέσει η Έντα Γκάμπλερ που ανεβάζει -Χειμαρρώδης συνέντευξη, με τον Τραμπ στα ηχεία

19:08 23/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

Ποια συμπαθεί περισσότερο, την Έντα Γκάμπλερ ή την Μπλανς Ντιμπουά; Πώς είναι να γράφουν όλοι θετικά για μια παράστασή σου; Πώς συναντούν αυτά τα έργα τη νέα εποχή Τραμπ; Είναι το έργο της Σάρα Κέιν «Καθαροί πια» ένας ύμνος στην αγάπη; Μια συνέντευξη απροσδόκητων απαντήσεων με τον Δημήτρη Καραντζά.

Ασυνήθιστο, παράξενο, σχεδόν πρωτόγνωρο για τη θεατρική συνθήκη των τελευταίων ετών: η παράσταση «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, που ανέβασε τον Νοέμβριο στο θέατρο

«Προσκήνιο» ο Δημήτρης Καραντζάς, είχε σαρωτικές κριτικές από κοινό και κριτικούς (με έναν ή δύο αστερίσκους). Τώρα, ανεβάζει από τις 30 Ιανουαρίου και την «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν και μου λέει ήδη ότι ξέρει πως δεν θα αρέσει σε όλους - και γιατί.

Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής στο θέατρο «Προσκήνιο», Δημήτρης Καραντζάς, ζει τον τελευταίο χρόνο ανάμεσα στην Μπλανς Ντιμπουά και την Έντα Γκάμπλερ, ετοιμάζεται να συναντήσει τη Σάρα Κέιν τον Οκτώβριο και βλέπει πτυχές των έργων, της κοινωνικής επιβολής που συνθλίβει ευάλωτες ομάδες, να γίνονται πολιτική και διατάγματα από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Μιλά στο iefimerida για την Έντα Γκάμπλερ, για αυτό που χαρακτηρίζει «κάψα» του, για το αίμα που χύθηκε για να ζήσουμε και που τώρα χύνεται για να ξαναζήσουμε, για τον «ρομαντισμό» της αυτοκτονίας της Έντα. Αναφέρεται στον Φουκώ που έγραφε για το καθεστώς να τιμωρεί ό,τι ανθίζει, για τα ταξίδια που ονειρεύεται να κάνει με τον ανιψιό του. Για το όνειρο που γίνεται πραγματικότητα, καθώς στο «Προσκήνιο» κάθε μέρα θα υπάρχει μια παράσταση.

Δευτέρα και Τρίτη το «Λεωφορείο ο Πόθος» και τις υπόλοιπες μέρες Έντα Γκάμπλερ.

Μιλάμε ένα μεσημέρι και η φωνή του είναι ασυνήθιστα βαριά. Ηκούραση φαίνεται. Το ίδιο όμως και ο ενθουσιασμός.

Ποια φταίει για τη βαριά φωνή που ακούω στο τηλέφωνο; Η Μπλανς Ντιμπουά ή η Έντα Γκάμπλερ;

Η Έντα, είμαι πολύ περισσότερο μέσα σε αυτό το έργο τώρα, μέσα στις ανακαλύψεις που μου προσφέρει. Ξέρεις, όσο και αν έχεις μελετήσει κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, πάντα στις πρόβες γίνονται ανακαλύψεις έως και εκρήξεις. Όσο και αν είχα από πριν κάποιες σκέψεις, ένα πλαίσιο, είναι απίστευτο πόσο έχει μετατοπιστεί ο τρόπος που βλέπω την Έντα, είναι μια παρηγοριά για τον τελευταίο ρομαντικό.

Μου μιλάς για παρηγοριά και ρομαντισμό. Αλλιώς το έχω αντιληφθεί. Αν μη τι άλλο, η ηρωίδα αυτοκτονεί.

Εξαρτάται από ποια πλευρά θέλεις να το δεις. Το γεγονός ότιη Έντα καταλήγει να αυτοκτονήσει, είναι όπως η Μπλανς καταλήγει σε ένα ψυχιατρείαγια να βρει την φροντίδα που χρειάζεται σε έναν κόσμο που δεν μπόρεσε να τηναντέξει. Αντίστοιχα, με την αυτοκτονία βλέπουμε ότι η κοινωνία δεν μπορεί νασυνεχίσει να ζει με αυτό τον τρόπο. Ο προγραμματισμός, το τυφλό κυνήγι της αποστολήςκαι επιτέλεσης ενός κοινωνικού ρόλου, ακόμα και του φύλου. Τι σημαίνει αυτό γιαμια γυναίκα που θέλει να ζει πιο φαντασιακά, τολμώ να πω σχεδόν σαν ηρωίδα τουΓκαίτε;

Ναι όμως, η Μπλανς πηγαίνει υπό πίεση στο ψυχιατρείο. Ηαυτοκτονία είναι προσωπική επιλογή της Έντα. Συνειδητή.

Και για αυτό όμως είναι μια παρηγοριά. Δε μου αρέσει να τακοιτάω ψυχολογικά, δεν θέλω να λέω ας δούμε πώς ένιωθε όμως η αλήθεια είναι ότιδεν βλέπω το θέμα ρεαλιστικά. Το επιχείρημα είναι ότι αυτοκτονώντας, επιζητώνταςαπό την αρχή του έργου μια πράξη γεμάτη, βρίσκει με τον θάνατό της την εξαίρεσήτης από το κοινωνικό μοντέλο. Είναι σαν να λέει πρέπει να χυθεί αίμα για ναζήσουμε.

Πω, πω, αυτό που λες είναι τόσο παρεξηγήσιμο.

Για αυτό είπα ότι δεν το βλέπουμε ρεαλιστικά. Το βλέπουμε σαν μια παραβολή για το τι μπορεί να κάνει η κοινωνία σε έναν ψυχισμό που προσπαθεί να βρει τη φωνή του. Ακριβώς επειδή πρέπει να αποτρέψουμε αυτή την αυτοκτονία, για αυτό γίνεται ρομαντικό. Σαν αυτή η αυτοκτονία να αποδεικνύει ακόμα πιο ρητά την σαθρότητα της κοινωνικής επιβολής σε μια ευάλωτη ομάδα.

Εντάξει τώρα, μιλάμε για κοινωνική επιβολή, ευάλωτες ομάδεςμε την ομιλία του Τραμπ να έχει πέσει σαν τον ουρανό στο κεφάλι μας. Σαν ναμηδένισε το ρολόι.

Είναι απίστευτο. Σε ποια χρονιά είμαστε πάλι πουξανασυζητάμε για την συμπερίληψη ή με ποιον τρόπο θα ζούμε μαζί όλοι, ισότιμα. Ζητήματαπου ξανατίθενται στο τραπέζι με εχθρότητα. Η ανθρωπότητα γεννάει έναν νέοναζισμό. Είναι σαν να λες τι μάταιο ήταν ό,τι έχεις πιστέψει ως τώρα. Είναι μιαδιάψευση που αμέσως εγκολπώνεται σε κάθε χώρα. Σαν αν βρίσκεσαι πάλι στο ίδιοσημείο, να πρέπει να υπερασπιστής αυτονόητα και κεκτημένα.

Για τα οποία χύθηκε αίμα – έχω κολλήσει στη φράση σου μήπως πρέπει να χυθεί αίμα για να ξαναζήσουμε.

Ζούμε αυτή την τρέχουσα φρικτή πολιτική κατάσταση και σκέφτομαι ότι αυτή τη στιγμή, σκηνοθετώ το έργο ενός Νορβηγού από το 1900. Μιλάμε για το ψυχογράφημα μιας γυναίκας, το έργο του Ίψεν είναι το πορτρέτο μιας γυναίκας με όλες τις καταπιέσεις που υφίσταται το σώμα και η ψυχή της. Ένα όχημα είναι η Έντα για να μιλήσουμε για ένα σώμα γυναικείο, ανδρικό διεμφυλικό. Αυτό σώμα που πρέπει να δώσει έναν αγώνα, που θα είναι ευάλωτο, υπό διωγμό. Αυτός είναι ο λόγος που με συγκινεί αυτό το έργο. Από κάπου πρέπει να γραπωθείς για να πεις «αντέχω».

Είναι προφανές ότι η Έντα Γκάμπλερ δεν αφορά μόνο το θέματης γυναίκας, του φύλου.

Μιλά για την επιβολή και το δικαίωμα στην ελευθερία ιδεών, ψυχής και πνεύματος για τα οποία πρέπει να παλέψεις. Χθες ήρθαν στην πρόβα φοιτήτριες από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου, για μία έρευνα που κάνουν πάνω στον Ίψεν. 19 χρόνων. Είδαν την πρόβα. Μετά, συζητώντας, ένιωθαν στενοχωρημένες, διότι ενώ ήταν φανερό ότι η Έντα βαδίζει προς τον θάνατο, όλοι αυτοί οι άνθρωποι γύρω της δεν έκαναν το παραμικρό για να τη βοηθήσουν. Είναι η εξέλιξη αυτή που βλέπω στην ανθρωπότητα. Αν δεν τα καταφέρεις είναι δική σου ευθύνη. Οι υπόλοιποι θα συνεχίσουμε.

Πότε αποφάσισες να ανεβάσεις την Έντα Γκάμπλερ του Ίψεν;

Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο. Ήθελα να κάνω δυο έργα για το γυναικείο ζήτημα. Στην Έντα, έχεις αντίληψη ότι είναι μια «βαριά» γυναίκα, με φορέματα που σέρνονται, με την ίδια να πηγαίνει από καναπέ σε καναπέ επειδή βαριέται ενώ έχει να διαχειριστεί ένα μεγάλο θέμα για την ίδια την ζωή. Η πλήξη της προκύπτει από ένα αδιέξοδο, δεν είναι στάση ζωής. Η αυτοκτονία είναι αποτέλεσμα της μεγάλης ματαίωσης και όχι μιας πορείας ζωής που πήγε στραβά. Δοκιμάζει ακόμα και τον κοινωνικό της ρόλο, μετά από το γαμήλιο ταξίδι με έναν άνδρα που εχθρεύεται. Όμως, για να επιβιώσει πρέπει να κάνει ότι και οι άλλες γυναίκες, να παντρευτεί. Βρίσκεται σε ένα κενοτάφιο. Το έργο είναι συγκλονιστικό γιατί διαρκώς νομίζεις ότι κάτι άλλο συμβαίνει: νομίζεις ότι ελέγχει τους πάντες, ενώ στην πραγματικότητα είναι παγιδευμένη. Ακόμα και το ρομαντικό σχέδιό της να αυτοκτονήσει μαζί με το αγαπημένο της πρόσωπο, ως ένδειξη δεσίματος μαζί της, ακυρώνεται όταν αυτός δεν αυτοκτονεί αλλά πεθαίνει συμπτωματικά! Σκέφτεται ότι ο άλλος δεν έπραξε για αυτήν. Πρέπει μόνη της να πράξει.

Ποια συμπαθείς περισσότερο; Την Έντα ή την Μπλανς; Και μεποια συμπάσχεις περισσότερο;

Και στα δύο ερωτήματα η απάντηση είναι με την Έντα.

Γιατί;

Είναι πιο κοντά στον ψυχισμό μου ο αφαιρετικός τρόπος έκφρασης. Επίσης, βγαίνει τόσο κόντρα σε όσα πάνε να της «φορεθούν». Αν και στο τέλος στρέφεται εναντίον του εαυτού της -σε αυτό δεν ταιριάζουμε-, έχει μια ευθεία σύγκρουση με την πραγματικότητα.

Το μέλλον των έργων;

Θα συνεχίσουν εναλλάξ ως το Πάσχα. Το Λεωφορείο του χρόνουθα ανέβει στη Θεσσαλονίκη.

Είναι καθολική η αποδοχή του «Λεωφορείο ο Πόθος» από το σύνολοτων κριτικών -με εξαίρεση νομίζω μία ή το πολύ δύο- αλλά και του κοινού σταμέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χρόνια έχω να δω τέτοια ομοφωνία και τέτοια αποθέωση.Είναι σχεδόν ενοχλητικό τολμώ να πω.

Σε καταλαβαίνω (γέλια). Τις προάλλες έτυχε να δω μια κριτική. Επειδή γράφτηκαν πάρα πολλά, κάποια στιγμή λες δεν θυμάμαι την χθεσινή κριτική, θα αυτό που λέει η σημερινή. Αν κάνεις αυτή τη δουλειά τότε σου αρέσει η έννοια της συζήτησης γύρω από αυτό, όχι μόνο με την έννοια ότι κάνει buzz. Eίναι συγκινητικό.

Φοβάσαι ότι θα υπάρξουν συγκρίσεις ανάμεσα στις δύο παραστάσεις;

Είναι εντελώς διαφορετικά υλικά. Είμαι ήδη βέβαιος ότι σε κάποιον που μπορεί να ψάξει κάτι βαθιά συναισθηματικό και εκρηκτικό, δεν θα το βρει στην Έντα. Είναι σαν να θέλει να διεγείρει κρυπτικές ψυχές, φαντασιακές. Έχω περιέργεια να δω τις αντιδράσεις. Δεν φοβάμαι, γιατί αν φοβόμουν θα έκανα ένα σερί αυτού που ξέρω ότι έχει απήχηση. Μοιραία μέσα στα χρόνια ξέρεις ποιο είναι αυτό. Το θέμα είναι να ενεργοποιείς την περιέργειά σου. Δεν νιώθω διαφορετικά από ότι όταν ανέβαζα το Λεωφορείο. Νιώθω την ίδια κάψα.

30 Ιανουαρίου κάνει πρεμιέρα η Έντα. Και μετά;

Μετά διακοπές. Ως τον Οκτώβριο που θα ξαναμπώ σε πρόβες. Διακοπές μόνος μου, αλλά και με τον ανιψιό μου, που είναι 11 ετών, και την αδελφή μου. Θα ζήσω τον θείο τώρα. Θέλω επίσης να κάτσω, να σκεφτώ πού αλλού θέλω να οδηγήσω τη δουλειά μου. Να καταλάβω τι με ενδιαφέρει. Είναι λυτρωτικό ότι θα κάτσω για οκτώ μήνες.

Τον Οκτώβρη θα αρχίσεις πρόβες για ποιο έργο;

Θα κάνω το «Καθαροί πια», της Σάρα Κέιν. Θα χαρακτήριζα αυτό το έργο έναν ύμνο στην αγάπη. Έχοντας περάσει από την εποχή του in yer face θεάτρου, το θέμα δεν είναι πώς αποτυπώνεις τη βία για να σοκάρεις, αλλά πώς πας στη διέξοδο της αγάπης, υπό όποιο κόστος και καθεστώς. Στο «Καθεστώς και Επιτήρηση» ο Φουκώ γράφει για το καθεστώς που τιμωρεί ό,τι πάει να ανθίσει.

Θα ανέβει στο Θέατρο «Προσκήνιο»;

Όχι, θέλει μεγάλη αίθουσα αυτό το έργο, θέλει απόσταση από τη σκηνή. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής έχω κάνει ήδη αναθέσεις για την επόμενη σεζόν στο «Προσκήνιο».

Τι αναδύεται συνέχεια εσχάτως στο σκρολάρισμα που κάνειςστα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

Το «Υπάρχω» (η ταινία) και ο Τραμπ.

Επικό -θα μπορούσε να είναι έργο. Ποια μελωδία σού έχει κολλήσει;

Είναι ένα συγκλονιστικό πανκ κομμάτι που έχει γράψει για τηνπαράσταση ο Γιώργος Ραμαντάνης. Είναι σαν μετεωρίτης.

Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση που έχεις από τη ζωή σου;

Για να σκεφτώ… Ωχ, ντρέπομαι! Θυμάμαι μια στιγμή που είμαι με τους γονείς μου, μικρός, στην προκυμαία και πέφτει κάτι από ένα παιδάκι δίπλα μου. Η μάνα μου έσκυψε για να το σηκώσει και να του το δώσει. Ζήλεψα, τη ρώτησα γιατί το έκανε αυτό για ένα ξένο παιδάκι.

*Θέατρο Προσκήνιο από 30 Ιανουαρίου

«Έντα Γκάμπλερ»

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς

Σκηνικό: Μαρία Πανουργιά

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος

Moυσική: Γιώργος Ραμαντάνης

Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης

Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτης Γκιζώτης

Βοηθοί σκηνογράφου:

Σοφία Θεοδωράκη, Μαρία Σταθοπούλου