ΠΑΣΟΚ και ελληνική Αριστερά: Το ιστορικό μιας αδιέξοδης σχέσης

16:03 21/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

Με αφορμή τη συζήτηση που άνοιξε για την ενδεχόμενη συνεργασία του ΠΑΣΟΚ με τα κόμματα της Αριστεράς, για την οποία τοποθετήθηκαν πρόσφατα κορυφαία στελέχη της Χαριλάου Τρικούπη, το iefimerida θα επιχειρήσει μια ανασκόπηση των διαχρονικών τους σχέσεων.

Σχέσεις ανταγωνισμού και όχι συνεργασίας

Παρότι πολλές φορές το αίτημα της δημιουργίας ενός προοδευτικού μετώπου, που θα διεκδικήσει τη διακυβέρνηση της χώρας, έχει χρησιμοποιηθεί ως πολιτικό

αφήγημα στο χώρο της κεντροαριστεράς, στην πραγματικότητα οι σχέσεις της ελληνικής Αριστεράς με την σοσιαλδημοκρατία και κυρίως με το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περισσότερο σχέσεις ανταγωνισμού και όχι συνεργασίας.

Αν ανατρέξει κανείς στο παρελθόν, θα διαπιστώσει με σχετική ευκολία, ότι ανέκαθεν λαμβάνονταν πρωτοβουλίες, στο πλαίσιο της αναζήτησης κοινών τόπων ανάμεσα στα κόμματα του λεγόμενου προοδευτικού τόξου, με απώτερο στόχο την συγκυβέρνηση. Σε αυτό το πλαίσιο όμως τις σχετικές προσκλήσεις από τότε μέχρι σήμερα τις απευθύνουν σταθερά οι μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του χώρου, ενώ οι μικροί παίκτες του πολιτικού σκηνικού, που συνήθως είναι οι αποδέκτες του καλέσματος, υποδέχονται με καχυποψία τις προτάσεις αυτές , διαβλέποντας πίσω από αυτές σκοπιμότητες και σχέδια διεμβολισμού τους.

Η άλωση της Αριστεράς από τον Αντρέα

Η ιστορία ξεκινάει από τις απαρχές της μεταπολίτευσης, όταν το ΠΑΣΟΚ ανήλθε στην εξουσία χρησιμοποιώντας τα συνθήματα της Αριστεράς. Αυτό αποτελεί και την βασική κατηγορία των στελεχών της προς το Σοσιαλιστικό Κίνημα που ακόμη και σήμερα παραμένει ισχυρή στις συνειδήσεις του κόσμου της Αριστεράς, καθώς θεωρούν πως το ΠΑΣΟΚ εκμεταλλεύτηκε το πολιτικό κλίμα της εποχής, εργαλειοποιώντας την πολιτική παρακαταθήκη της Αριστεράς και δη του ΚΚΕ.

Ακόμη το γεγονός πως ο χώρος της ελληνικής Αριστεράς αποτέλεσε την μήτρα παραγωγής στελεχών που μεταπήδησαν στο ΠΑΣΟΚ μεγάλωσε το ψυχολογικό φράγμα μεταξύ των δύο παρατάξεων, παρά το γεγονός πως ο Ανδρέας Παπανδρέου πολύ συχνά επαναλάμβανε πως στρατηγικός αντίπαλος του ΠΑΣΟΚ είναι μόνο η Νέα Δημοκρατία, ενώ παράλληλα θεωρούσε πως τα κόμματα της Αριστεράς μπορούν να αποτελέσουν σύμμαχο για το Κίνημα. Η ηγεμονική θέση όμως που κατείχε στα πράγματα το ΠΑΣΟΚ, για το μεγαλύτερο διάστημα της Μεταπολίτευσης, δημιούργησε μια συμπλεγματική, όπως υποστηρίζουν αναλυτές, σχέση ανάμεσα στους δύο χώρους.

Η παραπομπή του Αντρέα στο Ειδικό Δικαστήριο, η πρώτη μεγάλη σύγκρουση του ΠΑΣΟΚ με την αριστερά

Πάρα ταύτα η ιστορία απέδειξε πως τα δύο μεγάλα αριστερά κόμματα της εποχής , το ΚΚΕ και η ΕΑΡ (διάδοχο σχήμα του ΚΚΕ εσωτερικού) συμμάχησαν τελικά με την ΝΔ και την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη επιδιώκοντας την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για την υπόθεση του Σκανδάλου Κοσκωτά, ένα γεγονός που ακόμη και σήμερα, σχεδόν 35χρόνια μετά, παραμένει αγκάθι στις σχέσεις των δύο πολιτικών χώρων.

Ο «δογματικός» και ο «αριστερός του καναπέ»

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ηγέτες των κομμάτων της Αριστεράς που πρωταγωνίστησαν την περίοδο εκείνη, με αντιπροσωπευτικότερες πολιτικές φιγούρες τον γ.γ του ΚΚΕ Χαρίλαο Φλωράκη και την ηγετική μορφή της ανανεωτικής Αριστεράς Λεωνίδα Κύρκο, δεν διατηρούσαν καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τον Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς θεωρούσαν πως δεν τους είχε φερθεί έντιμα. Χαρακτηριστική της προδιάθεσης των δύο ανδρών απέναντι στον Ανδρέα ήταν και η δήλωση του ιστορικού στελέχους της Αριστεράς, Γιάννη Δραγασάκη, στην εκπομπή του ΣΚΑΙ, «Νέοι Φάκελοι», του Αλέξη Παπαχελά. Σύμφωνα με την αφήγηση του Γιάννη Δραγασάκη, ούτε λίγο ούτε πολύ ο Ανδρέας εκμεταλλευόταν τις σχέσεις καχυποψίας που διατηρούσαν οι δύο ηγετικές μορφές της Αριστεράς, λέγοντας στον έναν ό,τι ήθελε να ακούσει για τον άλλον. Χαρακτήριζε τον Χαρίλαο ως «δογματικό», όταν μιλούσε μόνο στον Κύρκο και τον Κύρκο ως «αριστερό του καναπέ» όταν μιλούσε με τον Χαρίλαο.

Αναμφίβολα όμως η ιστορική τομή που στιγμάτισε τις σχέσεις των δύο πολιτικών παρατάξεων ήταν η στιγμή της παραπομπής του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1989, η Βουλή αποφάσισε με τις ψήφους της Νέας Δημοκρατίας και του νεοσύστατου Συνασπισμού, που αποτελούσε τότε την κοινοβουλευτική συνένωση του ΚΚΕ με την ΕΑΡ, την παραπομπή του πρώην Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, για το λεγόμενο Σκάνδαλο Κοσκωτά. Μαζί του παραπέμφθηκαν οι υπουργοί της κυβέρνησής του, Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας, Γεώργιος Πέτσος, Παναγιώτης Ρουμελιώτης και Δημήτρης Τσοβόλας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατηγορήθηκε για ηθική αυτουργία σε απιστία και παθητική δωροδοκία, ενώ αρνήθηκε κατηγορηματικά τις ποινικές ευθύνες, θεωρώντας τις παραπομπές ως πολιτική δίωξη Ο Δημήτρης Τσοβόλας κατηγορήθηκε για απιστία περί την υπηρεσία, ενώ ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας για παράβαση του νόμου και υπόθαλψη εγκληματία.

Η δίκη ξεκίνησε στις 11 Μαρτίου 1991, χωρίς την παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος αρνήθηκε να συμμετάσχει. Η απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου εκδόθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1992, όπου ο Παπανδρέου κηρύχθηκε αθώος με ψήφους 7 προς 612. Ο Δημήτρης Τσοβόλας καταδικάστηκε σε φυλάκιση δυόμισι ετών και στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Η αθώωση του Παπανδρέου ενίσχυσε τη συνοχή του ΠΑΣΟΚ και βοήθησε στην επιστροφή του κόμματος στην εξουσία το 1993. Η δίκη αποτέλεσε σημαντικό πολιτικό γεγονός της εποχής, με μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Ο ρόλος του μετέπειτα προέδρου του Συνασπισμού Νίκου Κωνσταντόπουλου

Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος ενσαρκώνει ως πρόσωπο σε μεγάλο βαθμό την διαχρονική αυτή κόντρα της Αριστεράς με το ΠΑΣΟΚ, καθώς τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ διαχρονικά χρεώνουν στον πατέρα της σημερινής προέδρου της Πλεύσης Ελευθερίας πως κράτησε δυσανάλογα σκληρή στάση ως δημόσιος κατήγορος ( ρόλος αντίστοιχος του Εισαγγελέα στις κοινές δίκες) απέναντι στον Ανδρέα Παπανδρέου και τα υπόλοιπα προβεβλημένα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, που ήταν κατηγορούμενοι. Συνεπώς ο ρόλος του στο Ειδικό Δικαστήριο ενέτεινε το ρήγμα στις σχέσεις της Αριστεράς με τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ. Μάλιστα τα στελέχη της Χαριλάου Τρικούπη αποδίδουν τη συμμετοχή του Κωνσταντόπουλου στο Ειδικό Δικαστήριο ως μέρος της προσπάθειας της Αριστεράς να πολιτικοποιήσει το σκάνδαλο και να αποδώσει ευθύνες στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ.

Η εποχή της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και οι «γερμανοτσολιάδες»

Το ρήγμα ανάμεσα στους δύο χώρους μεγάλωσε και με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία τον Ιανουάριου του 2015, καθώς πια οι ρόλοι είχαν αντιστραφεί και η συμπεριφορά ορισμένων στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ εκείνης της εποχής είχε εκληφθεί ως μια προσπάθεια άτυπης ρεβάνς εναντίον του ΠΑΣΟΚ που κατείχε για παραπάνω από τρείς δεκαετίες την εξουσία. Στο δημόσιο διάλογο, ακόμη και σήμερα, πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ υποστηρίζουν πως την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ο χώρος του ΠΑΣΟΚ δαιμονοποιήθηκε, υπενθυμίζοντας τους χαρακτηρισμούς που χρησιμοποιούσαν τότε ορισμένα στελέχη της Κουμουνδούρου εναντίον του ΠΑΣΟΚ, με χαρακτηριστικότερο τον χαρακτηρισμό «γερμανοτσολιάδες», με κύριο επιχείρημα την υπερψήφιση των μνημονίων από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Κάπως έτσι και η στρατηγική της προοδευτικής διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2023 έπεσε τελικά στα βράχια. Βέβαια κάποιοι ισχυρίζονται πως οι κακές σχέσεις στους πολιτικούς χώρους δεν αποτέλεσαν τροχοπέδη για την μεταπήδηση στελεχών από τον ένα κόμμα στο άλλο. Αυτό ίσως όμως αποτελεί ευρύτερο φαινόμενο της πολιτικής ζωής του τόπου.