Τα λιμάνια της αγωνίας

09:02 20/4/2015 - Πηγή: iEfimerida

Στέφανος Δάνδολος

Το να πουλάς ελπίδα είναι το πιο προσοδοφόρο επάγγελμα στις σύγχρονες κοινωνίες.

Οι συμμορίες των λαθρεμπόρων στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή ξέρουν καλά πόσο εύκολο είναι. Κάποτε είχα γνωρίσει τον Αχμέτ. Ήταν-δεν ήταν είκοσι χρονών. Σε κοίταζε με δυσκολία, τον φόβο τον έβλεπες στο βλέμμα του. Έμοιαζε με τα σκυλιά που έχουν κακοποιηθεί άγρια και δεν πλησιάζουν ανθρώπους. Ο Αχμέτ μου είχε πει ότι το βαπόρι στο οποίο θα επέβαινε αυτός και η πενταμελής οικογένειά του (πατέρας, μητέρα και τρία αδέλφια) θα ήταν όλο από λαμαρίνα, έτσι τους είχε διαβεβαιώσει ο άνθρωπος που πήρε

τον φάκελο με τα τριακόσια δολάρια, στο λιμάνι της Λιβύης. Είχαν επίσης λάβει την υπόσχεση πως το ταξίδι θα ήταν ασφαλές και η πρόσβαση σίγουρη. Θα ταξίδευαν στο κατάστρωμα της πρύμνης, θα ζεσταίνονταν το πρωί και θα κρύωναν τη νύχτα, μα από την πρύμνη μπορούσαν να αγναντεύουν τον ορίζοντα και τα απόνερα που θα σκόρπιζε το πλοίο πίσω του. Όταν όμως έφτασε η μέρα του ταξιδιού, οι συνθήκες αποδείχτηκαν πολύ διαφορετικές. Ήταν ένα πλοιάριο της κακιάς ώρας, παλιό και σαπισμένο από τους αέρηδες και την αλμύρα, σχεδόν διαλυμένο. "Καταστρώματα πρύμνης και πλώρης δεν υπήρχαν", μου είχε πει ο Αχμέτ, "υπήρχε μόνο μια κακοφαγωμένη στενή λωρίδα, γεμάτη σκουριά, όπου δέσποζε ένας μικρός χώρος, το κυβερνείο του καπετάνιου". Στα έγκατα του πλοίου -συνέχισε να μου λέει ο Αχμέτ- υπήρχε ένας στενόμακρος διάδρομος που έσταζε πίσσα και λάσπη από τα νοτισμένα τοιχώματα. Τους έσυραν προς την πλώρη. Εννέα μέρες ταξίδευαν σε αυτό το αμπάρι που θύμιζε κατακόμβη. Παραπάνω από διακόσιοι άνθρωποι είχαν στοιβαχθεί στην σκοτεινή στοά μαζί με τον Αχμέτ, παρότι είχαν υποσχεθεί στον πατέρα του πως δεν θα ήταν περισσότεροι από πενήντα. Το σκάφος είχε μήκος τριάντα μέτρα. Διακόσιοι άνθρωποι σε τριάντα μέτρα.

Άλλες οδύσσειες με τέτοια καριδότσουφλα στάθηκαν λιγότερο τυχερές και ο Αχμέτ αναγνώριζε, όταν μου είχε περιγράψει τις συνθήκες του ταξιδιού του, πως η μεταφορά είτε σε αμπάρι είτε σε κατάστρωμα είχε δευτερεύουσα σημασία, πρωταρχικό μέλημα ήταν η επίτευξη του προορισμού. Όπου και να έφταναν σε ευρωπαϊκό έδαφος, όσο πιο δυτικά γινόταν, ο τόπος της άφιξης ήταν η Εδέμ τους. Η ψευδαίσθηση μιας νέας πατρίδας. Η χίμαιρα μιας νέας, καλύτερης ζωής. Το πωλητήριο της ελπίδας αγκιστρώνεται στις καρδιές εκείνων που το αγοράζουν δαπανώντας όλες τους τις οικονομίες. Και κάπως έτσι, οι λαθρέμποροι της ελπίδας, που παίρνουν σβάρνα όλα αυτά τα λιμάνια της αγωνίας στην απέναντι πλευρά του νοτίου ευρωπαϊκού εδάφους, πλουτίζουν μέσα από την ανάγκη των καταραμένων της εποχής μας να ρισκάρουν τα πάντα ώστε να διεκδικήσουν μια πιο φιλική ζωή. Τα σαπισμένα πλοιάρια ξεβράζονται σε έρημες ακτές και οικογένειες ολόκληρες, με μπόγους και μωρά στην αγκαλιά τους, περνούν μέσα από βουνά, πεζοπορώντας για μέρες και νύχτες ώσπου να φτάσουν κάπου. Ή τα σαπισμένα πλοιάρια δεν φτάνουν πουθενά, χάνονται στα κύματα, όχι πολύ μακριά από τις παραλίες όπου λιάζονται παραθεριστές κοσμοπολίτικων θέρετρων. Για χρόνια ολόκληρα, κάθε φορά που άκουγα το νησί Λαμπεντούζα, ο νους μου πήγαινε στον Τζιουσέππε Τομάζι, δούκα της Πάρμα και πρίγκιπα Ντι Λαμπεντούζα, που έγραψε τον θρυλικό "Γατόπαρδο". Από το ξεκίνημα αυτής της δεκαετίας, κάθε φορά που γίνεται λόγος για αυτό το νησί, το μυαλό μου σκιαγραφεί πνιγμένους. Οκτώβριος 2013. Τουλάχιστον 366 άνθρωποι πέθαναν από τους πεντακόσιους που μετέφερε το πλοίο, έξω από την Λαμπεντούζα. Μικρότερης εμβέλειας ναυάγια έλαβαν χώρα σε κείνο το τόξο της Μεσογείου το 2011 και το 2014. Χθες, στην ίδια περιοχή συνέβη η μεγαλύτερη τραγωδία του αιώνα μας. Οι φόβοι μιλούν για επτακόσιους νεκρούς. Κάποιες μαρτυρίες λένε ότι το πλοιάριο αναποδογύρισε προτού το σκάφος βγει από τα Λιβυκά χωρικά ύδατα, άλλες ότι είχε ήδη μπει σε Ιταλικά νερά. Επτακόσιοι νεκροί. Είναι δύσκολο να χωνέψεις τον αριθμό. Μα και τους πεντακόσιους που πνίγηκαν τον Σεπτέμβριο του 2014 ανοιχτά της Μάλτας, όταν οι λαθρέμποροι τους ανάγκασαν να επιβιβαστούν σε μικρότερο πλοιάριο, είναι αδύνατον να τους φανταστείς. Όπως και τους τριακόσιους που πέθαναν πριν από τρεις μήνες, όταν διατάχτηκαν από τους παράνομους διακινητές τους να ανεβούν σε ένα ήδη υπεράριθμο φουσκωτό με άθλιες καιρικές συνθήκες. Όπως και τους επτά που πάγωσαν από το κρύο τον περασμένο Δεκέμβρη και τους βρήκαν νεκρούς σε μια εγκαταλειμμένη βάρκα. Ο Αχμέτ αισθανόταν ότι στάθηκε τυχερός, αν και εγώ δεν μπορούσα να φανταστώ πόσο τυχερός μπορεί να αισθάνεται κανείς σε μια χώρα σαν την δική μας, όπου δεν είναι και τόσο φιλική προς τους κατατρεγμένους. Όμως ήταν τυχερός επειδή ήταν ζωντανός. Είχε αγοράσει ελπίδα σε αλμυρή τιμή, και του έφτανε το ότι εξακολουθούσε να ονειρεύεται.

Η είδηση της χθεσινής τραγωδίας έπεσε, λέει, σαν κεραυνός εν αιθρία στις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών του νότου και αναμένονται διεθνείς συναντήσεις και διασκέψεις κορυφής εντός της εβδομάδας. Μα εγώ αναρωτιέμαι: εάν υπήρχε η βούληση για μια πιο ανθρώπινη αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης -το θάρρος να αναγνωρίσουμε τους φυγάδες ως θύματα της πιο στυγερής μορφής εκμετάλλευσης από το 1945 και έπειτα- τότε μια διακρατική κινητοποίηση, με την συνδρομή των διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων, θα είχε ίσως πλήξει το εμπόριο της ελπίδας στα λιμάνια της αγωνίας. Σε μια ιδεατή παγκόσμια κοινωνία θα μπορούμε να ιδρυθεί ένα νέο κράτος σε μια πιο ανθρώπινη γωνιά της οικουμένης για να υποδεχτεί όλους αυτούς τους ανθρώπους που πλήττονται από την πείνα, τους πολέμους, της εξαθλίωση. Άπαξ και αυτό δεν είναι εφικτό, το να μετράμε ήδη χιλιάδες νεκρούς στα βάθη της Μεσογείου και να ψάχνουμε ακόμα λύσεις, σημαίνει ότι έχουμε συνθηκολογήσει με την αδυναμία μας να πλήξουμε το χειρότερο είδος λαθρεμπορίου από τότε που γεννήθηκε ο άνθρωπος, εφάμιλλο με το δουλεμπόριο. Το να πουλάς ελπίδα μέσα από μια αναμέτρηση με τον θάνατο, είναι χειρότερο από το να πουλάς ηρωΐνη. Και το ολοκαύτωμα του εικοστού πρώτου αιώνα έχει ήδη ξεκινήσει. Μόνο που αντί για γκέτο που υπόκεινται πογκρόμ και νύχτες κρυστάλλων, αντικρίζεις ντόκους στους οποίους δένουν πλοία-φαντάσματα έτοιμα να υποδεχτούν ψυχές που τα έχουν χάσει όλα εκτός από αυτό για το οποίο έχουν πληρώσει: ελπίδα.

Κατηγορία: Κόσμος