Πέντε χρόνια από την κατάρρευση της Lehman Brothers- Πώς έγινε η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση

10:05 16/9/2013 - Πηγή: KoolNews

Πέντε χρόνια συμπληρώνονται από την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η τραγική μέρα της 15ης Σεπτεμβρίου, είναι ακόμα νωπή στις μνήμες όλων των πολιτών του κόσμου καθώς τα γεγονότα πλέκονται με μια χρονολογική σειρά και με μορφή ιεροτελεστίας ξετυλίγοντας το κουβάρι της μεγαλύτερης χρηματοοικονομικής κρίσης στην παγκόσμια ιστορία μετά την Μεγάλη Ύφεση.

Στις 7 Οκτωβρίου 2008 το τηλέφωνο στην Alistair Darling χτύπησε. Ο Υπουργός Οικονομικών βρισκόταν στο Λουξεμβούργο προσπαθώντας να επικεντρωθεί

στα λεπτότερα σημεία των κανονισμών στις ασφαλιστικές. Ο καλών ήταν ο Τόμ ΜακΚίλοπ διευθυντής της Βασιλικής Τράπεζας της Σκωτίας και το μήνυμά του ήταν σύντομο «Αιμορραγούμε από ρευστό χρήμα, τι πρόκειται να κάνετε γι’ αυτό;»

Ο υπουργός γνώριζε ότι η μεγαλύτερη Τράπεζα της Βρετανίας βρισκόταν σε κίνδυνο πολύ πριν τηλεφωνήσει ο ΜακΚίλοπ, αλλά ακόμα και ο φλεγματικός Darling ήταν έκπληκτος από την αμεσότητα αυτής της κρίσης. «Ζήτησα πόσο θα διαρκέσει, περιμένοντάς τον να πει ότι είχαμε 24 ώρες», θυμήθηκε και ανέφερε ο Darling σε μια συνέντευξη που έδωσε στην Guardian στα 5α γενέθλια από την χρεωκοπία της Lehman Brothers που έκλεισαν αυτήν την εβδομάδα. Το γεγονός προκάλεσε την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και μεταξύ των άλλων «μετασεισμών» ώθησε την Τράπεζα της Σκωτίας στον γκρεμό.

Ο ΜακΚίλοπ, απάντησε ότι «θα διαρκέσει μονάχα δύο με τρείς ώρες, εκτός εάν υπάρξει απευθείας στήριξη, η Τράπεζα θα έπρεπε να σταματήσει τις συναλλαγές μέχρι το τέλος της ημέρας».

Ο Darling μπορούσε να διακρίνει την ειρωνία της ιστορίας «Εδώ βρισκόταν ο υπουργός οικονομικών μιας από τις μεγαλύτερες τράπεζες παγκοσμίως που είχε δείξει αποστροφή για τους πολιτικούς, προσπαθώντας να ζητήσει από αυτούς τελικά τι μπορούσαν να κάνουν γι’ αυτό». Καταπνίγοντας κάθε παρόρμηση χαράς για την δύσκολη θέση του ΜακΚίλοπ, ο τσάρος της Βρετανικής Οικονομίας θα ανακοίνωνε άμεσα τις λεπτομέρειες ενός πακέτου διάσωσης των βρετανικών τραπεζών εξαιτίας του απόηχου της κατάρρευσης της Lehman Brothers, λιγότερο από τρείς εβδομάδες μετά το περιστατικό.

Για τον Darling αυτό ήταν ο προσωπικός του εφιάλτης. Δεν ήταν μονάχα ότι τα εκδοτήρια χρήματος θα σταματούσαν να λειτουργούν και τα τσέκ επιταγών δεν θα αποπληρώνονταν, παρά το γεγονός ότι αυτό ήταν το πραγματικό ρίσκο για τους ιθύνοντες της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Αγγλίας. Ήταν η γνώση της κατάρρευσης μιας τράπεζας του μεγέθους της Τράπεζας της Σκωτίας και τις επιπτώσεις που θα είχε σε μια ήδη ετοιμόρροπη παγκόσμια χρηματοοικονομία, φέρνοντας πιθανών και άλλους θεσμούς σε αυτήν την κατάσταση.

«Μου έφερνε ρίγος. Ήξερα ότι αυτό που είχε συμβεί στην Northern Rock ένα χρόνο νωρίτερα θα συνέβαινε και εδώ. Και αυτή ήταν μάλιστα μαζική τράπεζα. Θα ήταν καταστροφή η πτώχευση της Βασιλικής Τράπεζας της Σκωτίας», προσέθεσε. «Συχνά με ρωτούν ποια από τις 1000 μέρες ως Υπουργός ήταν η χειρότερη. Είναι δύσκολο να αποφασίσω, αλλά νομίζω ήταν εκείνη η ημέρα. Βρισκόμασταν στο χείλος μιας ολοσχερούς καταστροφής του χρηματοοικονομικού συστήματος. Η πτώχευση της RBS θα το έσπρωχνε πραγματικά στην πλήρη καταστροφή».

Αυτό που θα μείνει στην ιστορία ως το ξημέρωμα μιας Μαύρης Τρίτης ξεκινώντας με την αποχώρηση του υπουργού από τις συνομιλίες με τους άλλους υπουργούς οικονομικών. Ο Darling θα προτιμούσε να ήταν στο γραφείο του εκείνη την Τρίτη, στο Θησαυροφυλάκιο αλλά αποφάσισε πως η απουσία του θα τρομοκρατούσε τις αγορές. Αν και σε πλήρη πανικό ήταν επιτακτική η ανάγκη γι’ αυτόν να υποδυθεί πως ήταν ήρεμος και ήλεγχε την κατάσταση.

Μια είδηση ότι η Τράπεζα της Σκωτίας θα πτώχευε από την Εθνική Τράπεζα οδήγησε σε ένα κύμα πωλήσεων στην City. Σε μια φρενήρη μέρα όσον αφορά την κίνηση συναλλαγών, οι μετοχές της Τράπεζας είχαν ανασταλεί, επανατοποθετήθηκαν και εν συνεχεία ανεστάλησαν ξανά πρίν τηλεφωνήσει ο ΜακΚίλοπ.

Τρίτη, 7 Οκτωβρίου στιγματίστηκε ως η μέρα που μια σιωπηλή bank run συνέβη στις Βρετανικές Τράπεζες. Ήταν βέβαια λιγότερο εμφανής από τις ουρές που είχαν σχηματιστεί έξω από την Northern Rock πρίν έναν χρόνο, η συνεχιζόμενη όμως άρνηση των τραπεζών να δανείσουν η μία την άλλη απειλούσε να γίνει ακόμα πιο καταστροφική.

Lord Myners είχε διοριστεί από τον Gordon Brown ως υπουργός του City μετά την κατάρρευση της Lehman, ανέφερε ότι είχε σοκαριστεί όταν είδε τους επίσημους αριθμούς που απεδείκνυαν την τραγική πραγματικότητα, το πόσο «στεγνές» είχαν μείνει οι τράπεζες.

«Αυτή ήταν η πραγματική bank run», ανέφερε ο Μάινερς. Σκέφτεσαι τους ηλικιωμένους πολίτες έξω από την Northern Rock και τα παραρτήματά της, αλλά η πραγματική bank run ήταν αυτή που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο, όταν πραγματικά σημαντικοί καταθέτες ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν τις κυρώσεις για την μετακίνηση των καταθέσεών τους. Οι καταθέσεις δεν ανανεώνονταν.

«Υπήρχε ένα διάγραμμα καταρράκτης. Θα μπορούσατε να δείτε το ποσοστό καταθέσεων που δεν ανανεώνονταν, εξ ου και η ανάγκη να κάνουμε κάτι- που ενείχε και το στοιχείο του σοκ και δέος σε αυτήν».

Για όσους τρέχουν τις Βρετανικές τράπεζες, η αλλαγή κλίματος ήταν απότομη και για τους θεσμούς τους πιθανώς θανατηφόρα. Τις καλές εποχές οι τράπεζες είχαν αποκτήσει υψηλή μόχλευση – είχαν αυξήσει τον δανεισμό τους ταχύτερα απ’ ότι έβρισκαν κεφάλαια για να ασφαλίσουν τις απώλειες. Με τις αγορές να πηγαίνουν «σφαίρα», οι υποθετικές «ασφαλείς από απώλειες» πολιτικές τους, έδειχναν ότι οι καταστροφικές απώλειες είχαν απομακρυνθεί πλήρως από τον ορίζοντα. Σε κάθε γεγονός, μπορούσαν πάντα να βασίζονται σε χονδρική πώληση αγοράς χρημάτων – που διαχειρίζονταν άλλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί- ώστε να ξεπεράσουν οποιοδήποτε θέμα ροής χρήματος.

Αυτή η πίστη κλονίστηκε στις εβδομάδες που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehman. Κανένας από τους Διευθυντές των τραπεζών της RBS και της HBO, των δύο κυρίαρχων «ατυχημάτων» της κρίσης, ήταν πλήρως σαστισμένοι και τρομοκρατημένοι- όταν ανακάλυψαν ότι οι αγορές χρήματος είχαν κλείσει τις επιχειρήσεις τους.

Lord Turner, είχε αναλάβει ως διευθυντής των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών μια εβδομάδα μετά την αποτυχία των Αμερικανικών αρχών να βρούν αγοραστή για την Lehman, πιστεύει ότι η κρίση προηγήθηκε της κατάρρευσης της Lehman ακόμα και της bank run της Northern Rock τον Σεπτέμβριο του 2007.«Για εμένα το δίδαγμα είναι ότι οι ρίζες αυτής της κρίσης βρίσκονται πολύ βαθιά στο παρελθόν. Πρίν από μερικές δεκαετίες επιτρέψαμε την ανάπτυξη μεγάλης μόχλευσης στην πραγματική οικονομία και επιτρέψαμε στο τραπεζικό σύστημα να υπερμοχλευτεί Πιστεύω ότι τρέχαμε ένα σύστημα με τόσο μικρά «προστατευτικά» κεφαλαίου και ροής που μέχρι το 2006-07 η κρίση είχε πλέον φτάσει στα όρια να εμφανιστεί.

«Μπορείς να γυρίσεις πίσω και να ρωτήσεις, εάν είχε κάτι συμβεί διαφορετικά το 2007 θα μπορούσε ο ακριβής δρόμος της κρίσης να έχει εξελιχθεί διαφορετικά: αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Είχαμε δημιουργήσει ένα σύστημα μέχρι το 2006 με τέτοια συγκέντρωση χρέους που ήταν εγγενώς ασταθές και αυτό επρόκειτο να δημιουργήσει μαζικές κρίσεις.

Δημιουργήσαμε ένα υπερμοχλευμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα και μια υπερβολικά μοχλευμένη πραγματική οικονομία. Δημιουργήσαμε ένα σύστημα που ακόμα κι αν το άμεσο κόστος διάσωσης της τράπεζας ήταν μηδενικό, η επίδραση από την «σχεδόν καταστροφή» στην οικονομία θα ήταν τεράστια».

Οι κίνδυνοι της υπερβολικής μόχλευσης είχαν γίνει εμφανείς πολύ προτού οι Αμερικανικές αρχές παρέδιδαν τα όπλα όσον αφορά την διάσωση της Lehman στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 καταδικάζοντάς την σε πτώχευση. Οι Τράπεζες χρησιμοποιούσαν η μια την άλλη για να χρηματοδοτούν τις συναλλαγές τους και όχι τους καταθέτες. Έτσι πολύ προτού καταρρεύσει η Lehman, οι τραπεζίτες μπορούσαν να διακρίνουν αύξηση της «θερμοκρασίας».

Ο Douglas Fint, τώρα είναι Διευθύνων Σύμβουλος της HSBC, της μεγαλύτερης τράπεζας της Βρετανίας, αλλά ο χρηματοπιστωτικός διευθυντής κατά την διάρκεια της κρίσης, δήλωσε ότι «ήταν ξεκάθαρο πως πολλές τράπεζες επενδύσεων ήταν εξαρτημένες στην δυνατότητα να κινούνται με βραχυπρόθεσμο ρευστό και έτσι μπορούσαμε να δούμε το βουνό των βεβαρημένων στοιχείων του ενεργητικού τους να συσσωρεύεται, καθώς η χρήση τους ως εχέγγυα περιοριζόταν».

Τα προβλήματα εμφανίστηκαν αρχικά στην αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων, όπου πολλά δάνεια κατοικιών είχαν δοθεί σε δανειζόμενους που δεν είχαν καμία πιθανότητα να αποπληρώσουν. Υπήρχε μάλιστα ψευδώνυμο για αυτούς, «δάνεια – νίντζα» για ανθρώπους που δεν είχαν εισόδημα, δουλειά ή καταθέσεις. Αυτά τα δάνεια υψηλού κινδύνου είχαν ομαδοποιηθεί με τα μικρότερου ρίσκου δάνεια και πωλούνταν ως πακέτα στις παγκόσμιες τράπεζες. Η πεποίθηση ήταν ότι αυτές οι εξασφαλισμένες ασφαλίσεις πρόσφεραν υψηλά κέρδη με ελάχιστα ρίσκα. Βασίζονταν δε στην πίστη ότι δεν θα κήρυτταν αδυναμία αποπληρωμής ταυτόχρονα όλοι μαζί οι δανειζόμενοι των δανείων «νίντζα». Πίστη που αποδείχθηκε λανθασμένη.

Ήταν επίσης παγκόσμια, γεγονός που αποδεικνύει γιατί η κρίση αποδείχθηκε τόσο εξουθενωτική. Οι τράπεζες ήταν μεγάλες, παγκόσμιες είχαν πλήρη πίστη στην υποτιθέμενη τελειότητα των αδέσμευτων αγορών, και λειτουργούσαν όλες με τα ίδια μαθηματικά μοντέλα ρίσκου. Μιλώντας το 2011, με τον Paul Volcker, τον πρώην διευθυντή της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας ανέφεραν ότι είχαν βάλει τις τράπεζες «σε μια αδικαιολόγητη πεποίθηση με ορθολογικές προσδοκίες, αποτελεσματικότητα λειτουργίας των αγορών και τεχνικές σύγχρονης χρηματοοικονομικής»

Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2008, το σύστημα ήταν έτοιμο να σκάσει. Η περίοδος ηρεμίας που ακολούθησε την εθνικοποίηση της Northern Rock τον Φεβρουάριο του 2008 και την διάσωση της Αμερικανικής τράπεζας επενδύσεων Bear Stearns τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, αποδείχθηκε ότι είναι υποτιθέμενη «ηρεμία» προτού ξεσπάσει η καταιγίδα.

Στην επιθεώρηση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας τον Μάϊο του 2008, η Τράπεζα της Αγγλίας ήταν πλήρως αισιόδοξη σχετικά με το μέλλον. Ανέφερε ότι «το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι η όρεξη για αυτοπεποίθηση και ρίσκο επιστρέφουν σταδιακά καθώς οι συμμετέχοντες στην αγορά αναγνωρίζουν ότι κάποια στοιχεία του ενεργητικού μοιάζουν φτηνά σε θεμελιώδη βάση. Αλλά με το συναίσθημα να παραμένει αδύναμο και την απομόχλευση να συνεχίζεται, τα αρνητικά ρίσκα παραμένουν».

Αυτά τα ρίσκα έγιναν προεξέχοντα καθώς προχωρούσε το καλοκαίρι. Ο Darling ειδοποιήθηκε για την χειρότερη κατάσταση που θα μπορούσε να πλήξει την Βρετανική οικονομία με την πτώση των επιστροφών φορολόγησης στο Θησαυροφυλάκιο. Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπούς έπρεπε να θέσει τους δύο θεσμούς που είχαν εγγυηθεί τα αμερικανικά δάνεια- Freddie Mac και Fannie Mae-υπό ομοσπονδιακή προστασία.

Η Lehman ήταν το επόμενο ντόμινο που θα έπεφτε. Η τύχη του επισφραγίστηκε όταν ο Darling αρνήθηκε να παρέχει κρατικές εγγυήσεις για μια εξαγορά από την Barclays που ο Bob Diamond τότε επικεφαλής της Barclays –επενδυτική τράπεζα- είχε προσπαθήσει μεσιτεύσει το Σαββατοκύριακο της 13-14 Σεπτεμβρίου. «Δε θα μπορούσα να φανταστώ να στέκομαι στην Βουλή των Κοινοτήτων την Δευτέρα το πρωί, εξηγώντας ότι είχαμε θέσει τον Βρετανό φορολογούμενο ως «ενέχυρο» για να μπορέσει η Barclays να αγοράσει την Lehman. Η μισή διοίκηση της Barclays είχε εφησυχασθεί», ανέφερε ο Darling.

Ο Andrew Bailey, τότε ταμίας στην Τράπεζα της Αγγλίας και τώρα υποδιοικητής της και Επικεφαλής της Νέας αρχής Προληπτικής Εποπτείας, θυμήθηκε ότι «ήταν ένα περίεργο Σαββατοκύριακο. Δεν είχαμε σχεδόν κανέναν έλεγχο σε αυτό επειδή τα γεγονότα συνέβαιναν στην Νέα Υόρκη».

Η Lehman ήταν η σκανδάλη στο όπλο για την πιο επικίνδυνη φάση της κρίσης. «Η Lehman με έναν βίαιο τρόπο έφερε στην επιφάνεια τα χρηματοδοτικά προβλήματα της HBO εξαιτίας της υπερ εξάρτησής της στην χονδρική αγορά χρήματος», ανέφερε ο Bailey. Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, η Βρετανική κυβέρνηση εθνικοποίησε αγόρασε – για – να – πουλήσεις ειδικούς της Bradford & Bingley ενώ οι Ιρλανδικές αρχές ζητούσαν δια μανίας από τους ευρωπαίους εταίρους την παροχή εγγύησης για τους καταθέτες τους. Η Ισλανδία είχε απλά επιτρέψει τις τρείς μεγαλύτερες τράπεζές της να καταρρεύσουν.

Μόλις δύο μέρες μετά την κατάρρευση της Lehman, οι Αμερικανοί πτώχευσαν την γιγαντιαία ασφαλιστική AIG, η οποία επασφάλιζε τα δισεκατομμυρίων δολαρίων δάνεια των τραπεζών. Χωρίς την πτώχευση, πολύ περισσότερες τράπεζες θα είχαν ακολουθήσει την κατάρρευση της Lehman. Η αμερικανική κυβέρνηση μετέτρεψε επίσης την Goldman Sachs και Morgan Stanley σε παραδοσιακές εμπορικές τράπεζες ώστε να μπορούν να έχουν ομοσπονδιακή χρηματοπιστωτική στήριξη και πρότειναν σε εταιρείες υψηλής πίεσης να θέσουν τα δάνειά τους σε πρόγραμμα «TRAP» - Πρόγραμμα ανακούφισης από επικίνδυνα στοιχεία του ενεργητικού εταιρειών. Όταν το Κογκρέσο αρχικά αρνήθηκε να κυρώσει το TRAP, μέσος βιομηχανικός δείκτης του Dow Jones έπεφτε πάνω από 700 μονάδες την μέρα.

Στο Λονδίνο προηγούμενες προθέσεις μεταξύ του Θησαυροφυλακίου και της Τράπεζας της Αγγλίας σχετικά με την διαχείριση της κρίσης είχαν εξομαλυνθεί. Ο Darling είχε ενοχληθεί σχετικά με αυτό που θεωρούνταν υπερ ακαδημαϊκή προσέγγιση του κυβερνήτη Mervyn King, μέχρι ενός σημείου ο Darling συζητούσε ακόμα και την «πυρηνική επιλογή» του πλήρους ελέγχου της Threadneedle οδού έτσι ώστε να παρέχει περισσότερη στήριξη στο City.

Μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου και αρχές Οκτωβρίου, ήταν πια ξεκάθαρο ότι η Τράπεζα, το Θησαυροφυλάκιο και η FSA συμφωνούσαν ότι ήταν επιτακτική η λήψη «έκτακτων μέτρων». Στην πρώτη εβδομάδα στο FSA ο Turner είχε δείπνο στην Τράπεζα με τον King. Πάνω σε ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί από τα κελάρια, ο King εξηγούσε ότι οι Βρετανικές τράπεζες αντιμετώπιζα μια πλήρη κρίση φερεγγυότητας.

Ο Turner περιγράφει ότι αυτό που συνέβαινε στις αγορές ήταν το φαινόμενο της χιονόμπαλας. «Οι τρίμηνες καταθέσεις έφταναν στο τέλος τους και οι καταθέτες δεν επιθυμούσαν να αφήσουν άλλους τρείς μήνες τα λεφτά τους στις Τράπεζες. Έτσι μέσα σε μια μέρα είχες ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα επειδή υπήρχαν περισσότεροι όροι καταθέσεων που τελείωναν και επιπλέον τις ημερήσιες καταθέσεις από την προηγούμενη νύχτα- όπως μια γιγαντιαία χιονόμπαλα που όσο προχωρούσε μέρα με την μέρα μεγάλωνε».

Το σκηνικό είχε στηθεί για μια σειρά meeting στο Θησαυροφυλάκιο στις αρχές Οκτωβρίου. Από την μία πλευρά του τραπεζιού κάθονταν οι κεφαλές των RBS, Lloyds, HSBC, Standard Chartered, Santander, HBO, Barclays και την Πανελλήνια εταιρεία κτηματικής πίστης. Από την άλλη πλευρά καθόταν ο Darling ο King και ο Turner που πλαισιόνονταν από συμβούλους. Ο Myners αναφέρει ότι σοκαρίστηκε από την έλλειψη ταπεινότητας των τραπεζιτών και του τρόπου με τον οποίο προσπάθησαν να τρομοκρατήσουν τους υπουργούς ακόμη και όταν η κρίση βρισκόταν στην κορύφωσή της.

Η ύβρις δεν ήταν να διαρκέσει για πολύ- ο επίσημος διοικητής της RBS Fred Goodwin αργότερα περιέγραψε τα γεγονότα που είχαν οδηγήσει στην αποχώρησή του και την πτώχευση της RBS παρόμοιο με οδήγηση με πυροβολισμούς. Είχε απομακρυνθεί από την εργασία του, παραχωρώντας την θέση του στον ΜακΚίλοπ και τον πρεσβύτερο ανεξάρτητο διοικητή Bob Scott.

Ο Myners αναφέρει ότι ήθελε επίσης την παραίτηση του ΜακΚίλοπ αλλά προειδοποιήθηκε από τον Scott ότι ολόκληρη η διοίκηση θα αποχωρούσε. Ένας συμβιβασμός είχε επιτευχθεί και έτσι ο ΜακΚίλοπ θα πήγαινε στην AGM την άνοιξη παρά το γεγονός ότι τελικά πήγε νωρίτερα. Η εκλογή περιλάμβανε επίσης τον Stevenson και Hornby οι οποίοι είχαν απομακρυνθεί από τις θέσεις τους στην HBO προτού ολοκληρωθούν.

Μέχρι το απόγευμα της 6ης Οκτωβρίου οι Darling, King και Turner είπαν μετά δέησης στους τραπεζίτες ότι ήταν πια η ώρα για «σοκ και δέος». Λεπτομέρειες της μυστικής συνάντησης αποκαλύφθηκαν μετά από λίγες ώρες με τις αναφορές να δηλώνουν ότι η RBS ήταν η πρώτη στην σειρά για κρατική χρηματοδότηση.

Αλλά δεν ήταν μονάχα η RBS σε κίνδυνο, η κεφαλαιακή κατάσταση των περισσότερων Βρετανικών τραπεζών έπρεπε να ενδυναμωθεί. Αυτοί που μπορούσαν να σηκώσουν χρήματα από μόνοι τους, είχαν κληθεί να το κάνουν, η Barclays αντιθέτως, στράφηκε σε επενδυτές της Μέσης Ανατολής.

Αυτές οι τράπεζες δεν θα μπορούσαν να βρούν εξωτερικούς χρηματοδότες – RBS και η διευρυμένη Lloyds, τώρα οδηγούσαν σε μια παθούσα HBO – βρέθηκαν να είναι στην κυριότητα των φορολογούμενων. Για πολλούς σοσιαλιστές αυτή ήταν η στιγμή που δεν πίστευαν ποτέ ότι θα έρθει – μια εργατική κυβέρνηση που ήλεγχε την υψηλών απαιτήσεων οικονομία.

Το τελευταίο μέρος του σχεδίου, περιλάμβανε άλλες χώρες που αντέγραφαν το πρωτότυπο της Βρετανίας. Μια οργανωμένη δράση βρισκόταν υπό συζήτηση κατά την διάρκεια της ετήσιας συγκέντρωσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το σαββατοκύριακο που διαδέχθηκε την τηλεφωνική επικοινωνία Darling ΜακΚίλοπ και θα ακολουθούσε δράση από πλευράς ΗΠΑ και Ευρώπης.

Ακόμα και τότε ήταν θέμα γρήγορης εκτέλεσης. Η περίοδος μεταξύ μέσα Σεπτεμβρίου και αρχές Οκτωβρίου 2008 είχε ήδη παρέλθει στην ιστορία. Η επίδραση της κατάρρευσης της Lehman ήταν ταχεία, πρωτοφανής, παγκόσμια και διήρκησε πολύ.

Μισή δεκαετία μετά, οι διακλαδώσεις είναι ακόμα αισθητές RBS και Lloyds είναι ήδη ακόμα εθνικοποιημένες εν μέρει, με μονάχα πρόσφατα να έχουν ανακοινωθεί σχέδια από τον George Osborne περί πώλησης κομματιών της Lloyds. Η πιστωτική κρίση που στράγγιξε επιχειρήσεις δεν έχει τελειώσει ακόμα. Χώρες είδαν τις εθνικές οικονομίες τους να καταρρέουν εξαιτίας της κρίσης και η Βρετανία ήταν μια από αυτές – προσπαθώντας ακόμα να αποπληρώσουν τα χρέη τους.

Σε μια χαμένη δεκαετία όσον αφορά το επίπεδο διαβίωσης, είναι πιθανών να χρειαστεί να φτάσει το 2018 ώστε να επανέλθουν τα εισοδήματα σε επίπεδα πρίν του 2008. Είναι η δεύτερη μονάχα φορά στην Βρετανική ιστορία όπου εν ειρήνη οι πολίτες θα είναι λιγότερο ευημερείς σε σχέση με τους πολίτες της προηγούμενης δεκαετίας.

Αλλά πάντα θα πρέπει να θυμόμαστε ότι θα μπορούσε να είναι και χειρότερα. Οι πολιτικοί ιθύνοντες όπως ο King θεωρούν ότι η σχεδόν κατάρρευση του 2008 θα μπορούσε να είναι περισσότερο συντριπτική από ότι ήταν το 1929. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει επανάληψη της Μεγάλης Ύφεσης.