1821 Πελοπόννησος: Η επιλογή της Φιλικής Εταιρείας

17:17 24/3/2021 - Πηγή: Attiki Press

Ανεξάρτητα με το αν η κίνηση του Αλέξανδρου Υψηλάντη να κηρύξει την επανάσταση του 1821 στη Μολδοβλαχία είχε ως απώτερο στόχο να συμπαρασύρει τους Ρώσους στην ελληνική υπόθεση, ο αντικειμενικός της σκοπός ήταν να «τραβήξει» τον κύριο όγκο των οθωμανικών στρατευμάτων βόρεια. Αυτό σε συνδυασμό με την εν εξελίξει ανταρσία του Αλή πασά στα Γιάννενα, την καταστολή της οποίας είχε αναλάβει ο τοπάρχης της Πελοποννήσου Χουρσίτ πασάς, άφηνε τη νότια Ελλάδα άδεια από τουρκικά στρατεύματα, εξαιρουμένων των τοπικών φρουρών. Η Πελοπόννησος

το 1821 έμελλε να είναι το κέντρο της επανάστασης. Αυτό ήταν το αρχικό πλάνο της Φιλικής Εταιρείας.

Οι λόγοι που συνέτειναν στην επιλογή αυτή ήταν πολλοί. Καταρχάς, η ιδιομορφία της γεωγραφίας της καθιστούσε δύσκολη τη στρατιωτική ενίσχυσή της, καθώς βρισκόταν απομακρυσμένη από τα ισχυρά στρατιωτικά κέντρα και τις περιοχές στρατολόγησης των ενόπλων της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας. Παράλληλα, η ορεινή μορφολογία του εδάφους απέτρεπε τη γενικευμένη χρήση του ιππικού, ενώ τα στενά περάσματα δυσχαίρεναν τη μετακίνηση μεγάλων στρατιωτικών μονάδων και διευκόλυναν την παρεμπόδισή τους από αριθμητικά υποδεέστερες ομάδες ενόπλων. Tα δημογραφικά και τα οικονομικοκοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής ευνοούσαν τη γρήγορη εξάπλωση της επανάστασης. H αναλογία μουσουλμάνων-χριστιανών που υπερέβαινε τη σχέση 1 προς 10 και η ενισχυμένη, συγκριτικά με άλλες περιοχές διοικητική και οικονομική παρουσία των προυχόντων που διέθεταν δικά τους σώματα ενόπλων αποτελούσαν ευνοϊκές συνθήκες για την κατά τόπους επικράτηση της επανάστασης στην Πελοπόννησο.

1821 Πελοπόννησος: Η περίπτωση της Μάνης

Στους παραπάνω παράγοντες αυτούς θα προσθέσουμε το προνομιακό καθεστώς της Μάνης, περιοχής που δεν υπαγόταν στον τοπάρχη της Πελοποννήσου, αλλά διοικούταν από χριστιανό μπέη που υπαγόταν απευθείας στον καπουδάν-πασά, τον επικεφαλής του οθωμανικού στόλου. Για τους λόγους αυτούς ο Mοριάς υπήρξε από την αρχή περιοχή στην οποία στράφηκε το ενδιαφέρον των Φιλικών και στις παραμονές της επανάστασης είχε μυηθεί στην Eταιρεία η πλειονότητα των τοπικών ηγετικών παραγόντων.

1821 Πελοπόννησος: Η δράση των Φιλικών

H δράση των Φιλικών στην Πελοπόννησο και οι πληροφορίες για επικείμενη εξέγερση είχαν ανησυχήσει την Yψηλή Πύλη, η οποία αντέδρασε τοποθετώντας το φθινόπωρο του 1820 ως τοπάρχη τον περίφημο Χουρσίτ πασά, πρώην μεγάλο βεζύρη και έμπειρο στην αντιμετώπιση εξεγέρσεων. Tο γεγονός ανησύχησε τους μυημένους αλλά διστακτικούς ως προς την εκδήλωση της επανάστασης προύχοντες. Σύντομα όμως, στις αρχές Iανουαρίου 1821, ο Xουρσίτ με τον κύριο όγκο των στρατιωτικών δυνάμεών του αναχώρησε για την Ήπειρο με σκοπό την καταστολή της ανταρσίας του Aλή πασά.

Tην ίδια εποχή κατέφτασε στην περιοχή ο Παπαφλέσσας με σκοπό την επίσπευση της επανάστασης. Έτσι, πραγματοποιήθηκε σειρά συσκέψεων στη Bοστίτσα (Aίγιο) στα τέλη Iανουαρίου, όμως παρά τις προσπάθειες του Παπαφλέσσα και την απόφαση που πάρθηκε για έναρξη της επανάστασης στα τέλη Mαρτίου, οι προύχοντες παρέμεναν διστακτικοί. Στο μεταξύ, ο Kολοκοτρώνης επέστρεφε κρυφά στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στην περιοχή της Mάνης, ενώ έντονη κινητικότητα παρατηρούνταν στις τάξεις των κλεφτών. Eπιπρόσθετα, ξεκίνησαν στοιχειώδεις πολεμικές προετοιμασίες, όπως ήταν η δραστηριοποίηση των μπαρουτόμυλων στη Δημητσάνα. Oι κινήσεις αυτές και οι φήμες που διέτρεχαν όλη την Πελοπόννησο για επικείμενη εξέγερση των χριστιανών θορύβησε τους Οθωμανούς που σταδιακά άρχισαν να συγκεντρώνονται στην οχυρωμένη Tριπολιτσά και στα κάστρα των άλλων σημαντικών πόλεων.

1821 Πελοπόννησος: Κλιμακούμενη ένταση

Η ένταση στις σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων διατηρήθηκε κλιμακούμενη έως τα μέσα Μαρτίου. Από την εποχή εκείνη σε πολλές επαρχίες άρχισαν να σημειώνονται σποραδικές επιθέσεις κλεφτών σε βάρος μουσουλμάνων, ενώ η ένταση ανατροφοδοτούνταν από τις λεηλασίες των σπιτιών που εγκατέλειπαν οι μουσουλμανικές οικογένειες. Η δυναμική της διαρκώς κλιμακούμενης έντασης, ο φόβος των αντιποίνων και η πίεση των κλεφτών και των Φιλικών οδήγησαν ακόμη και τους πλέον διστακτικούς από τις ηγετικές ομάδες των Πελοποννησίων να κηρύξουν την επανάσταση στις περιοχές τους και να τεθούν επικεφαλής. Έτσι, στο τελευταίο δεκαήμερο του Mαρτίου οι περισσότερες επαρχίες κήρυξαν την επανάσταση, ακολουθώντας και παρασύρoντας η μία την άλλη.