1821 τσαρούχι: Μια ιστορία… εθνικής υποδήσεως

17:23 28/1/2021 - Πηγή: Attiki Press

Όλοι όταν σκεπτόμαστε τους αρχαίους Έλληνες, τους φανταζόμαστε να φορούν σανδάλια, δηλαδή μια δερμάτινη σόλα, που με τη χρήση ιμάντων που δένονταν στη γάμπα, παρέμενε σταθερή στο πέλμα. Αυτή είναι η ιδεατή εικόνα που έχουμε και που ανήκει στη γενικότερη σφαίρα της Ελλάδας του απαστράπτοντος λευκού μαρμάρου. Δεν έχουμε σκεφτεί όμως πως και στην αρχαία Ελλάδα έκανε χειμώνες και έριχνε χιόνια και πως και τότε υπήρχαν άνθρωποι που έμεναν στα ορεινά. Αυτοί αν

φορούσαν σανδάλια όχι μόνο δεν «έβγαζαν» χειμώνα, ούτε τη μέρα τους δεν θα έφταναν στο τέλος της.

Στην πραγματικότητα ασφαλώς υπήρχαν και πιο ζεστά -πιο κλειστά- παπούτσια. Αυτά αγκάλιαζαν το άκρο του ποδιού και ήταν φτιαγμένα από σκληρό δέρμα, κατά κανόνα γουρουνιού. Αυτοί οι δύο τύποι παπουτσιών με τις ανάλογες κατά τόπους παραλλαγές κυριάρχησαν σε όλη την αρχαιότητα και τον μεσαίωνα μέχρι την Άλωση της Πόλης όχι μόνο στον ελλαδικό, αλλά σε ολόκληρο τον βαλκανικό και μικρασιατικό χώρο. Όχι ότι μετά την Άλωση άλλαξαν παπούτσια, μόνο ονομασία. Απλώς οι Τούρκοι αποκαλούσαν το δεύτερο υπόδημα carik (τσαρίκ) ή caruk (τσαρούκ), ονομασία που καθιερώθηκε και από την οποία προέρχεται και το καθ’ ημάς τσαρούχι.

1821 τσαρούχι: Το κύρτωμα προς τα πάνω

Με τον καιρό το τσαρούχι άρχισε να κατασκευάζεται με ένα ελαφρύ κύρτωμα προς τα πάνω στο μπροστινό του μέρος. Οι λόγοι ήταν εντελώς πρακτικοί. Το κύρτωμα της μύτης του τσαρουχιού απέτρεπε το βύθισμά του μέσα στο χιόνι ή τη λάσπη, ενώ παράλληλα προσέδιδε και μεγαλύτερη σταθερότητα. Παράλληλα, η προσθήκη της φούντας -πέρα από τους οποιουσδήποτε διακοσμητικούς λόγους- αποσκοπούσε στο να κρατάει ζεστά τα δάκτυλα του ποδιού, προστατεύοντας τα από τα κρυοπαγήματα, όταν η πορεία γινόταν σε χιονισμένο έδαφος. Η τελευταία κατέληξε να είναι μαύρη για τους ενήλικες, ενώ τα παιδιά είχαν φούντες από διάφορα πιό χαρωπά χρώματα.

1821 τσαρούχι: Η… φονική φούντα

Μία άλλη εφαρμογή της φούντας επινοήθηκε από τους αρματωλούς και τους κλέφτες. Καμουφλάρησαν μέσα στη φούντα μικρές κοφτερές λεπίδες για τη μάχη εκ του συστάδην. Εξάλλου πρέπει να σκεφτούμε ότι τα όπλα της εποχής δεν προσφέρονταν για γρήγορη επαναγόμωση και πάντοτε η όποια μάχη κατέληγε σε συμπλοκή εκ του σύνεγγυς.

1821 τσαρούχι: Εμφάνιση και κοινωνική προβολή

Όσον αφορά τους τύπους των τσαρουχιών, εάν δηλαδή αυτά ήταν πολύ απλά στη κατασκευή τους ή, περισσότερο περίτεχνα, εξυπακούεται βέβαια ότι αυτά αντιστοιχούσαν  με την υπόλοιπη ενδυματολογική εμφάνιση αυτού που τα φορούσε και σε εξάρτηση με τις οικονομικές του δυνατότητες αλλά και τη κοινωνική του θέση. Αυτοί πού είχαν τη δυνατότητα, τα είχαν περίτεχνα κεντημένα με όμορφες μεταλλικές κλωστές, ενίοτε και χρυσές. Όσον αφορά το χρώμα του τσαρουχιού, αυτό μπορούσε να έχει διαφορετικές αποχρώσεις, ενώ πολύ συχνά επιλεγόταν το εντυπωσιακό κόκκινο χρώμα.

Το τσαρούχι φορέθηκε από όλους τους Έλληνες των αγροτικών και ποιμενικών περιοχών έως τα τέλη τουλάχιστον του 19ου αιώνα. Μετά σιγά σιγά αντικαταστάθηκε από τα δυτικότροπα υποδήματα. Σήμερα επιβιώνει ως υπόδημα της Προεδρικής Φρουράς, η οποία φορά τσαρούχια που το βάρος τους φθάνει τα τρία κιλά έκαστο εξαιτίας των καρφιών στη σόλα, που δίνουν τον χαρακτηριστικό ήχο του βαδίσματος των Ευζώνων.

Δείτε ακόμηΗ προετοιμασία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας και οι περιθωριακές ελίτΕλληνοτουρκικά: Ένας «δαίμονας» βασιλιάς της ΜήλουΟ Ερντογάν, οι πειρατές και ο Ιούλιος ΒερνΟ αθυρόστομος «γιος της καλογριάς»Δύο ερωτήματα διακοσίων ετώνΟ ρόλος της εκπαίδευσης στον Απελευθερωτικό ΑγώναΗ άνοδος και η πτώση της Φιλικής Εταιρείας στα ελληνικά πράγματαΜπουμπουλίνα, η αμαζόνα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας