Fake News: Πώς τα ανακαλύπτουμε, γιατί δεν πρέπει να πιστεύουμε όσα δημοσιεύονται στο διαδίκτυο

09:18 2/12/2023 - Πηγή: Attiki Press

Στον έλεγχο ακριβείας των ειδήσεων και τοποθετήσεων από δημόσια πρόσωπα που πραγματοποιεί ο ιστότοπος Check4Facts.gr αναφέρθηκε ο Αχιλλέας Καραδημητρίου, δημοσιογράφος και ερευνητής, καλεσμένος στην εκπομπή του ΕΡΤNEWS «NEWSROOM» και τους Στέλλα Παπαμιχαήλ και Γιώργο Σιαδήμα. Όπως εξήγησε, ο έλεγχος αφορά σε τέσσερις θεματικές: μεταναστευτικό – προσφυγικό, εγκληματικότητα, υγεία και περιβάλλον – κλιματική αλλαγή. «Τσεκάρουμε την τσεκάρουμε, γιατί σε τέτοια εγχειρήματα σημασία έχει να υπάρχει διαφάνεια και ως προς τις πηγές και ως προς τη μεθοδολογία – και φυσικά διαφάνεια και στη χρηματοδότηση.

Εμείς αυτό που κάνουμε είναι ότι συνδυάζουμε τις τεχνικές της ερευνητικής δημοσιογραφίας μαζί με τη μηχανική μάθηση.

Όταν επιλέγουμε ένα θέμα (που απασχολεί την επικαιρότητα, έχει αντίκτυπο στην κοινή γνώμη, έχει αντίκτυπο στην κοινωνία) με τη βοήθεια πηγών και τεκμηριωμένων στοιχείων που είναι διαθέσιμα, εξακριβώνουμε το βαθμό ακρίβειας της δήλωσης ή της είδησης.

Λέξεις κλειδιά

(…) Κοιτάμε ένα μέρος του περιεχομένου με λέξεις – κλειδιά αλλά και με ολόκληρες τοποθετήσεις. Όταν διαπιστώσουμε ότι μια είδηση ή μια δημόσια τοποθέτηση ενδεχομένως εμπεριέχει κάποια στοιχεία ανακρίβειας ή μπορεί να είναι πλήρως αναληθής αυτή η δήλωση ή αυτή η είδηση, ξεκινάμε μια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα και με τη βοήθεια – συνδρομή ειδικών επιστημόνων επί του θέματος, ξεδιπλώνουμε τα στοιχεία και τα παραθέτουμε στην πλατφόρμα».

«Αναζητάς την επίσημη πληροφόρηση από ακαδημαϊκής πλευράς, από επιστημονικής πλευράς, από τους παγκόσμιους φορείς που μπορεί να διαχειρίζονται αντίστοιχα θέματα», επισήμανε στην ίδια εκπομπή ο Δρ. Ηθικης Διακυβέρνησης των Μέσων και Υπεύθυνος Προσωπικών Δεδομένων της ΕΡΤ, Βασίλης Βασιλόπουλος.

Έφερε δε ως παράδειγμα τη συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα στην κλιματική αλλαγή, όπου, όπως είπε «είναι το βασικό στοιχείο διαφωνίας σε παγκόσμια κλίμακα για την κλιματική κρίση». «Τέτοιου τύπου πληροφορίες δεν θα τις αναζητήσεις οπουδήποτε, παρά μόνο στους οργανισμούς και στους επιστήμονες, οι οποίοι έχουν το καθήκον να διερευνήσουν και να τεκμηριώσουν την αλήθεια επάνω σε αυτά τα ζητήματα». Ως προς τον χρόνο που χρειάζεται για την διασταύρωση της είδησης πριν αυτή τελικά φτάσει στο κοινό, δεδομένου ότι υφίσταται ένας διαρκής αγώνας για την άμεση δημοσίευσή της, σημείωσε: «Εμείς ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι δεν γίνεται μέσα σε λίγα λεπτά να απαντήσεις με τον ίδιο απόλυτο τρόπο που κυκλοφορεί το ψέμα και τόσο γρήγορα με την αλήθεια. Και δεν πιστεύω να περιμένεις να έχεις την ίδια ανταπόκριση και να μοιραστεί η διάψευση τόσο εύκολα.

Εδώ λοιπόν υπάρχει ένα σημαντικό στοιχείο δυσκολίας. Ποια είναι η συνεισφορά: Προφανώς η βάση δεδομένων. Η βάση της ακριβούς πληροφόρησης μπορεί να βοηθήσει στην συνειδητοποίηση των ανθρώπων που διαχειρίζονται τις συγκεκριμένες πληροφορίες, προσφεύγοντας σε εξακριβωμένες πηγές, σε γνήσιες πηγές, σε αυθεντικές πηγές. Δεν μπορεί να θεραπεύσει αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στα social media».

Μεταξύ άλλων, ο κ. Βασιλόπουλος ανέφερε:

«Αν πεις την αλήθεια θα συγκρουστείς με όλα τα μέσα που δεν μεταδίδουν την αλήθεια και με όλα τα πολιτικά πρόσωπα ή πρόσωπα οικονομικής εξουσίας που δεν μεταδίδουν την αλήθεια. Άρα είναι μια πάρα πολύ δύσκολη δουλειά με πολύ μεγάλη ευθύνη (…) Την πολύτιμη δημοσιογραφική εμπειρία, δεν μπορούμε να την αφαιρέσουμε από το Fact Checking που κάνει ο κ. Καραδημητρίου και οι συνεργάτες του.

Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος που θα διαχειριστεί όλο τον μηχανισμό της πληροφορίας, τη ροή της και το τι μεταδόθηκε κι αν είναι ακριβής, πρέπει να είναι δημοσιογράφος. Αν δεν είναι δημοσιογράφος, θα δυσκολευτεί να κατανοήσει ποιο είναι το ουσιώδες και ποιο δεν έχει κάποια σημασία σε μια πληροφορία ή σε ένα σύνολο πληροφοριών, και θα δυσκολευτεί να πείσει ότι αυτός εντόπισε την αλήθεια.

Υπάρχει σοβαρότατο ζήτημα λοιπόν σε σχέση με το ποιος το κάνει. Γιατί έχουμε δει στο Facebook, στο twitter ή σε άλλες πλατφόρμες να βάζουν μικρά παιδιά ή κάποιους Αλγερινούς και κάποιους Μαροκινούς και να κάνουν ένα moderation και να σου λένε αν είναι ακριβής η πληροφορία ή αν παραβιάζει τους όρους της πλατφόρμας κλπ. Εδώ έχουμε ένα σύνολο από κακές πρακτικές, που επειδή δεν συμμετέχει δημοσιογραφική γνώση και λειτουργία και ικανότητα, προφανώς παράγονται και σφάλματα».