Theranos σκάνδαλο: Ο θηλυκός «Στιβ Τζομπς» που στα 19 έφτιαξε μια start up 9 δισ. δολαρίων

09:58 20/11/2022 - Πηγή: Attiki Press

Σε περισσότερα από 11 χρόνια φυλάκισης καταδικάστηκε το άλλοτε λαμπρό αστέρι της Σίλικον Βάλεϊ, το οποίο υποσχόταν μια πραγματική επανάσταση στις εξετάσεις αίματος.  Ο λόγος για την 38χρονη Ελίζαμπερ Χολμς, τον «θηλυκό Στιβ Τζομπς» -όπως την έχουν αποκαλέσει στο παρελθόν- η οποία κρίθηκε ένοχη για απάτη εις βάρος όσων επένδυσαν στην start up Theranos.   «Αγαπούσα τη Theranos. Ήταν η δουλειά μιας ζωής. Η ομάδα μου ήταν όλος μου ο κόσμος. Είμαι συντετριμμένη από την αποτυχία μου. Λυπάμαι πολύ. Έδωσα ό,τι είχα για να χτίσω αυτήν την εταιρεία» δήλωσε, με δάκρυα

στα μάτια, μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας.   Η υποστηρικτική γραμμή, σύμφωνα με τα έγγραφα του αμερικανικού δικαστηρίου, είχε προτείνει ως μέγιστη ποινή τους 18 μήνες φυλάκισης. Όμως, οι δικαστές αποφάσισαν ότι η Χολμς, η οποία στο μεταξύ περιμένει το δεύτερο της παιδί, θα περάσει τους επόμενους 135 μήνες, δηλαδή 11 χρόνια και 3 μήνες, πίσω από τα κάγκελα ενός κελιού.

Η απάτη άρχισε να «ξεσκεπάζεται» το 2015, όταν δημοσιογράφοι, επιστήμονες και πληροφοριοδότες αποκάλυψαν μια σειρά στοιχείων για το πώς η 38χρονη και οι συνεργάτες της εξαπατούσαν πελάτες, επενδυτές και εργαζόμενους σχετικά με τη δήθεν πρόοδο μιας επαναστατικής τεχνολογίας στις εξετάσεις αίματος.  Η ολοκληρωτική κατάρρευση επήλθε το 2018, όταν η εταιρεία των 9 δισ. δολαρίων έριξε τίτλους τέλους.

BREAKING: A California judge sentenced Theranos founder Elizabeth Holmes to 11 years and three months in prison for defrauding investors in her now-defunct blood testing startup that was once valued at $9 billion. https://t.co/dCxeWbiVOl pic.twitter.com/GOYcKwfP2k

— NEWSMAX (@NEWSMAX) November 18, 2022

Επιστήμονας ετών… 19

Κάποτε είχε χαρακτηριστεί ως η νεότερη αυτοδημιούργητη δισεκατομμυριούχος των ΗΠΑ, ενώ στα τέλη του 2014 βρισκόταν στο πλευρό του τέως «πλανητάρχη» Μπάρακ Ομπάμα, με τον τιμητικό τίτλο της «προεδρικής πρέσβειρας παγκόσμιας επιχειρηματικότητας».  Γεννημένη στις 3 Φεβρουαρίου του 1984 στην Ουάσιγκτον (από μητέρα εργαζόμενη στο διοικητικό προσωπικό του Κογκρέσου και πατέρα υψηλόβαθμο στέλεχος της Enron- ενεργειακή εταιρεία που ενεπλάκη σε λογιστικό σκάνδαλο και χρεοκόπησε) επιθυμούσε να σπουδάσει ιατρική, προκειμένου να βαδίσει στα χνάρια του προπάππου της. Ωστόσο, την απέτρεψε ο φόβος της για τις σύριγγες και τις βελόνες.

Τελικά, στράφηκε στο αντικείμενο του χημικού μηχανικού, αρίστευσε στο πρώτο έτος και κέρδισε υποτροφία 3.000 δολαρίων. Όμως, σε ηλικία 19 ετών, εγκατέλειψε τα έδρανα του πανεπιστημίου για να ιδρύσει την εταιρεία διαγνωστικών εξετάσεων Theranos. Η «επαναστατική» συσκευή Edison παρουσιάστηκε ως ένα καινοτόμο διαγνωστικό εργαλείο, το οποίο έδινε τη δυνατότητα στους ασθενείς με ένα μόνο τσίμπημα –και κυρίως χωρίς πολλά χρήματα– να εξετάζονται για περισσότερες από 200 ασθένειες στο φαρμακείο της γειτονιάς.

Η Χολμς, η οποία ζήλεψε τη δόξα του ιδιοφυούς Στιβ Τζομπς και προσπάθησε να «αντιγράψει» ακόμα και το dress code του (φορούσε το κλασικό ζιβάγκο), όχι μόνο δεν πέτυχε τίποτα από τα επιτεύγματα του ινδάλματος της, αλλά το όνομά της θα συνοδεύει για πάντα μια από τις μεγαλύτερες επιχειρηματικές απάτες στην ιστορία.

Η δίκη

Η πολύκροτη δίκη της ιδρύτριας της startup διαγνωστικών εξετάσεων Theranos  έγινε στο Σαν Χοσέ, μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από το σημείο, όπου κάποτε βρισκόταν η λαμπερή έδρα της Theranos.  Το «σωτήριο ιατρικό gadget», όπως έλεγε «το ipod της ιατρικής φροντίδας», το οποίο υποτίθεται ότι θα διενεργούσε με ταχύτητα και ακρίβεια 200 διαφορετικές εξετάσεις αίματος χρησιμοποιώντας μόνο μία μικρή σταγόνα από την άκρη του δαχτύλου, αποδείχθηκε απάτη.  Η Χολμς είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι εμπνεύστηκε τη συγκεκριμένη μέθοδο εξέτασης από τον φόβο της για τις βελόνες. Ήθελε να φέρει επανάσταση στην ιατρική βιομηχανία, εξαλείφοντας την ανάγκη για μεγάλα δείγματα αίματος σε ακριβά διαγνωστικά κέντρα. Η νεοσύστατη εταιρεία έφτασε, μάλιστα, να αξίζει 9 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αυτό που ελάχιστοι γνώριζαν τότε, καθώς η επικεφαλής της Theranos και ο (τότε) σύντροφός της, Ραμές «Σάνι» Μπαλουάνι, είχαν πετύχει να το αποκρύψουν με εξαιρετική επιμέλεια, ήταν πως η συσκευή δεν λειτουργούσε.  Παρόλα αυτά, το φορητό μηχάνημα αιμοληψίας διέγραψε μια «καριέρα» με διάρκεια μερικών ετών, ουσιαστικά χωρίς καν να… υπάρχει, απέφερε βραβεύσεις και βοήθησε μια start up -«οικοδομημένη» σε σαθρά «θεμέλια»- να συγκεντρώσει κεφάλαια ύψους 400 εκατ. δολαρίων και να ανεβάσει σταδιακά την αξία της στα 9 δισ. δολάρια.

After a ridiculously long sentencing hearing, a pregnant Elizabeth Holmes was sentenced to 11 years in prison today. Her Theranos counterpart Sunny Balwani will be sentenced next month. pic.twitter.com/30hQShZnsU

— AHC Podcast (@ahcpodcast) November 19, 2022

Πώς αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο

Όλα ήρθαν στην επιφάνεια λόγω της διαίσθησης, των ερευνητικών ικανοτήτων και της επιμονής ενός Γάλλο-Αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα, δυο φορές κατόχου του βραβείου Pulitzer. Πριν έξι χρόνια, όταν ο John Carreyrou της Wall Street Journal αποφάσισε να «σκαλίσει» την ιστορία, άρχισε να αδειάζει η άμμος στην κλεψύδρα της Ελίζαμπεθ Χολμς.  Το ένα ρεπορτάζ διαδέχθηκε το άλλο και ακολούθησε ένα «τσουνάμι» εξελίξεων. Το πρώτο σοκ προήλθε από την δημοσιοποίηση των πληροφοριών ότι η συσκευή της Χολμς δεν διέθετε δυνατότητες παρά μόνο για την πραγματοποίηση ελαχίστων εξετάσεων. Για την πλειοψηφία των… 200 που διαφήμιζε, χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά μηχανήματα αιματολογικών εργαστηρίων, τροποποιημένων ώστε να είναι συμβατά με την τεχνολογία της Theranos.

Τα κρούσματα ήταν πολλά και δεν κρύβονταν πια. Μεταξύ άλλων, μια γυναίκα πήρε λάθος αποτελέσματα εγκυμοσύνης. Ένας άντρας αποδείχτηκε –ενώ του είχαν ανακοινώσει πως είχε καρκίνο του προστάτη– ότι τελικά ήταν υγιέστατος και άλλοι δύο ασθενείς πήραν λανθασμένα θετικά αποτελέσματα έπειτα από τεστ HIV.

«Μου φάνηκε περίεργο»

Ο John Carreyrou και τα ρεπορτάζ του έφεραν το τέλος της Χολμς. Αργότερα συμπεριέλαβε την υπόθεση στο βιβλίο με τίτλο «Bad Blood».  «Διάβασα ένα πορτρέτο της στο The New Yorker και μου φάνηκε περίεργο ότι ένα κορίτσι ηλικίας 19 ετών, χωρίς ιατρική εκπαίδευση, θα μπορούσε να εφεύρει μια τέτοια τεχνολογία για εξετάσεις αίματος. Λίγες εβδομάδες μετά, η συμβουλή από μια πηγή μου με ώθησε να αρχίσω την έρευνα μου…», εξήγησε ο δημοσιογράφος, ο οποίος από ένστικτο και με όπλο το ρεπορτάζ του βοήθησε για να αποκαλυφθεί η επικίνδυνη απάτη και να σκάσει η «φούσκα».

Δεν ήταν, βέβαια, ο μόνος: η νεαρή επιχειρηματίας βρήκε απέναντι της και δυο διακριμένους επιστήμονες, τον Ελληνοαμερικανό καθηγητή του Στάμφορντ Τζον Ιωαννίδη και τον Κύπριο συνάδελφο του Ελευθέριο Διαμαντή από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, οι οποίοι είχαν αμφισβητήσει με δημοσιεύσεις τους από το 2015 την τεχνολογία της Theranos.

Οι κατηγορίες

Τα ερωτηματικά, οι ανησυχίες και τα σχόλια δεν άργησαν να δώσουν τη σκυτάλη στους ελέγχους των αρμοδίων αρχών. Η Χολμς μπήκε αμέσως στο στόχαστρο τους και το 2018, σε μια 3ετία, η παταγώδης πτώση της start up της μετά από μια θεαματική άνοδο, είχε ως φυσικό επακόλουθο τη μετέπειτα επιβολή ενός προστίμου 500.000 ευρώ, το οποίο συμφώνησε να καταβάλει προς την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (αν και δεν ομολόγησε την ενοχή της για καμία κατηγορία από όσες της προσάπτονται), την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος της και αρκετών αγωγών.

Οι εισαγγελείς κατηγόρησαν την Αμερικανίδα τέως επιχειρηματία ότι σε βάθος τουλάχιστον μιας πενταετίας (2010-15) παρουσίαζε στους επενδυτές της μια ψευδή εικόνα με σκοπό να αντλήσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, την ώρα που η επίμαχη συσκευή αδυνατούσε να πετύχει όσα υποσχόταν, με πολλά προβλήματα αξιοπιστίας και με όσα αυτό σήμαινε και για τους κινδύνους για την υγεία των ασθενών που βάσιζαν τις θεραπείες τους στα αποτελέσματα της.

Περιουσία 3,6 δισ. δολαρίων

Συγκεκριμένα, στην Ελίζαμπεθ Χολμς και στον πρώην σύντροφό της και γενικό διευθυντή επιχειρήσεων της Theranos, απαγγέλθηκαν το 2018 εννέα κατηγορίες για απάτη και δύο κατηγορίες για συνωμοσία με πρόθεση για διάπραξη απάτης. Η δίκη της Χολμς είχε αρχικά οριστεί για τον Μάρτιο του 2021. Αναβλήθηκε όμως, εξαιτίας της πανδημίας. Στη συνέχεια, κατάφερε να πάρει για δεύτερη φορά αναβολή καθώς η Χολμς επρόκειτο να γεννήσει. Έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί με τον νυν σύντροφό της, στις 5 Αυγούστου.

Χάρη στις υποσχέσεις της, την πειθώ και το δυναμικό προφίλ της, η νεαρή επιχειρηματίας κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να κερδίσει την εμπιστοσύνη επενδυτών τεράστιου κύρους, κάτι σπάνιο στον ανδροκρατικό κόσμο των καλιφορνέζων μηχανικών που παρεπιδημούν στην «Κοιλάδα του Πυριτίου». Την υποστήριξαν, μεταξύ άλλων, ο άλλοτε υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσιντζερ, ο πρώην υπουργός Άμυνας Τζέιμς Μάτις, καθώς και ο μεγιστάνας των ΜΜΕ Ρούπερτ Μέρντοκ, που επένδυσε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια στη Theranos.  Στην κορύφωση της, η αξία της εταιρείας είχε φθάσει τα 9 δισ. δολάρια και η κυρία Χολμς, η μεγαλομέτοχός της, είχε περιουσία 3,6 δισ. δολαρίων.