Δυο παραστάσεις για τον εμφύλιο(photos-video)

12:32 30/11/2016 - Πηγή: Attiki Press

Attikipress.gr |Ηλεκτρονική ενημέρωση.

Η Μαρία Κίτσου ενσαρκώνει την Ελένη Παπαδάκη, ενώ μια χούφτα ανδρών υποδύεται εξόριστους αντιστασιακούς στους Φούρνους.

Από την Ηρώ Μητρούτσικου

Την άνοιξη η Πειραματική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου οργάνωσε ένα φεστιβάλ με θέμα τον Εμφύλιο Πόλεμο. Δέκα νέοι σκηνοθέτες επιλέχθηκαν για να παρουσιάσουν για μια και μόνη βραδιά μια παράσταση πάνω στη συγκεκριμένη θεματική.
Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και οι ηθοποιοί: Μάνος Καρατζογιάννης και Μαρία Αιγινίτου, οι οποίοι έχουν στο ενεργητικό τους 4-5 σκηνοθεσίες μόνο. Και οι δύο, εντελώς τυχαία,

εκείνη την περίοδο ασχολούνταν με κείμενα που αφορούσαν τον εμφύλιο (έγραφε ο πρώτος, διάβαζε η δεύτερη) κι έτσι αποφάσισαν να κάνουν την αίτηση στο φεστιβάλ.
Οι συγκεκριμένες παρουσιάσεις πήγαν πολύ καλά κι έτσι οι σκηνοθέτες αποφάσισαν -με την νέα σεζόν- να παρουσιάσουν, σε άλλα θέατρα, αυτό που δημιούργησαν με αφορμή το φεστιβάλ.

Η ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ:
Η Ελένη Παπαδάκη μεσουράνησε στην αθηναϊκή σκηνή κατά τον μεσοπόλεμο, σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της θεατρικής μας ιστορίας. Ήταν μεγαλοαστή, πολύ καλλιεργημένη, άκρως ευγενική αλλά κι ευθύς, ανύπαντρη με αμφιλεγόμενη προσωπική ζωή, καπνίστρια και οδηγός (περίεργο για γυναίκα στην Ελλάδα του 1930) και με ανεξάντλητη αγάπη για το θέατρο και τη λογοτεχνία. Εκτός σκηνής έζησε έντονα, πέρα από τους τύπους κι αυτό από πολλούς θεωρούνταν προκλητικό. Στο θέατρο ανεδείχθη σε ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια της γενιάς της και άξια διάδοχος της Μαρίκας Κοτοπούλη. Διέπρεψε σε ποικίλους ρόλους, οι κριτικοί θεάτρου την χαρακτήριζαν “σκηνική ιδιοφυΐα”, ενώ λένε ότι αντιμετώπιζε τους ρόλους πρωτοποριακά για την εποχή. Γι αυτό, επειδή ήταν ξεχωριστή, αλλά και για την αντισυμβατικότητά της, οι συνάδελφοί της την πολεμούσαν. Εκτός από τον πόλεμο που της έκανε η Παξινού, όταν, τον Δεκέμβρη του 1943, η Παπαδάκη υποδυόταν την “Εκάβη” στο Εθνικό Θέατρο, οι νεαρές Ασπασία Παπαθανασίου και Αλέκα Παΐζη -οι οποίες συμμετείχαν στον Χορό- καμώνονταν ότι λιποθυμούσαν από την πείνα όταν πλησίαζε η ώρα του μονολόγου της πρωταγωνίστριας!
Πέρα από τον πόλεμο μέσα στο Εθνικό, υπήρχε κι ο πραγματικός πόλεμος. Η Ελ.Παπαδάκη, κατά την κατοχή, έσωσε πολλούς κυνηγημένους (για την ακρίβεια τριάντα δύο κρατούμενους), ενώ ο δωσίλογος πρωθυπουργός Ι.Ράλλης ήταν θαυμαστής της. Αυτό τους έδωσε πάτημα να την κατηγορήσουν για οριζόντιο δωσιλογισμό, (δηλαδή σχέσεις με Γερμανούς αξιωματικούς κατά την κατοχή αλλά και δωσίλογους). Στις 20 Οκτωβρίου 1944, λίγες μέρες δηλαδή μετά την Απελευθέρωση, την διαγράφουν (μαζί με άλλους 13) από το σωματείο Ηθοποιών και γίνεται στόχος των κομμουνιστών στον εμφύλιο που μόλις αρχίζει. Την προειδοποιούν να κρυφτεί, αλλά εκείνη δεν θέλει, γιατί θεωρεί ότι εφόσον δεν έχει κάνει κάτι κακό, δεν μπορούν να της κάνουν κακό.
Μέλη της πολιτοφυλακής τη συλλαμβάνουν, ενώ παίζει χαρτιά στο σπίτι του Δ.Μυράτ. Ο υποβολέας του θεάτρου είναι ο καταδότης. Τη βασανίζουν και ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΟΥΝ ΧΩΡΙΣ ΔΙΚΗ, στα Δεκεμβριανά, στις 21 Δεκεμβρίου του 1944, στα 41 της χρόνια, στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ.
Ένα μήνα μετά (26/1/1945), το πτώμα της αναγνωρίστηκε σε ομαδικό τάφο και
έγινε μεγαλοπρεπής κηδεία, στην οποία ο θάνατος της Παπαδάκη, θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια. Τότε ο Σικελιανός έγραψε τους στίχους:
Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που η λεπίδα του φονιά άστραψε
κι΄ όλος ο θεός της Τραγωδίας εφάνει.
Μνήσθητι Κύριε: για την ώρα που άξαφνα, κι οι εννιά αδελφές εσκύψαν
να της βάλλουνε των αιώνων το στεφάνι.

«…Χρειάζεται να φανούμε μεγάλοι, να φανούμε τέλειοι, για να μπορέσουμε να ονομαστούμε χωρίς τύψεις, συνάδελφοι της Ελένης Παπαδάκη.
Χάσαμε ένα απ’ το πιο τρανά κι απ’ τα πιο σπάνια καυχήματα της ελληνικής σκηνής – χάσαμε έναν καλό φίλο κι έναν ωραίο άνθρωπο. Κοιμήσου ειρηνικά, αγαπημένη φίλη …
Ίσα με επάνω δεν φτάνουν μήτε η αρρώστια μιας εποχής, μήτε μιας φυλής η παραφροσύνη.
Μια λέξη ακόμα: Συγχώρεσέ μας…»
Αλέξης Σολομός.

ΤΟ ΕΡΓΟ: «Για την Ελένη»
Ο Μάνος Καρατζογιάννης, βραβευμένος ηθοποιός (“H Λίστα”, μονόλογος που απέσπασε το Ά Βραβείο καλύτερης παράστασης στο Sarajevo Winter Theatre Festival, “Ποιός σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα;” Βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας κατά το Αll4fun.gr, και υπήρξε και δυο φορές υποψήφιος για το βραβείο καλύτερης ερμηνείας νέου ηθοποιού Δημήτρης Χορν), βασιζόμενος στο βιβλίο «Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές» του Μάνου Ελευθερίου -αφοσιωμένου συλλέκτη της προσωπικής ιστορίας της Παπαδάκη- σε επιστολές της Ελένης Παπαδάκη και αντλώντας, ίσως, και από το σίριαλ «Ασθενείς & Οδοιπόροι» με την Κ.Καραμπέτη, έφτιαξε μια παράσταση σε δικό του κείμενο. Το έργο είναι χωρισμένο σε μικρές σκηνές και ξεκινάει μ’ έναν μονόλογο της συνονόματής της, Ωραίας Ελένης, ένα ρόλο που η Ελένη Παπαδάκη δεν είχε παίξει ποτέ, αλλά ο χαρακτήρας της Ωραίας Ελένης πάντα ξεσήκωνε μίση και πάθη, όπως και η Παπαδάκη. Τότε το να μην ακολουθείς τους τύπους θεωρούνταν πρόκληση και ασυδοσία…
Το έργο, δεν αποτελεί βιογραφία της ζωής της μεγάλης ηθοποιού, αλλά μιλάει για τον φθόνο, την εμπάθεια, τον διχασμό στην εξουσία και το θέατρο, κι όχι μόνο, κατά τη μαύρη περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Μιλάει για τη διαφορετικότητα, την οποία ο περίγυρος δεν αποδέχεται. Μιλάει για το πόσο άδικα η Ελλάδα έχασε ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα της, απλά και μόνο γιατί εκείνη δεν ήταν αρεστή.
Εκτός από το κείμενο ο Μ.Καρατζογιάννης υπογράφει και τη σκηνοθεσία της παράστασης. Ο Καρατζογιάννης ενδιαφέρεται πρωτίστως για κείμενα που μιλάνε για την ετερότητα και τον σεβασμό στο διαφορετικό. Είχε δώσει μια εξαιρετική ερμηνεία ως αγόρι-μαθηματική ευφυΐα που πάσχει από μια μορφή αυτισμού στο “Ποιός σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα;”, ενώ πέρυσι σκηνοθέτησε το “Σ’ εσάς που με ακούτε” της Λούλας Αναγνωστάκη, πάνω στο έργο της οποία κάνει και διατριβή. Έτσι και το έργο που έγραψε “Για την Ελένη”, μιλάει για τα ίδια πράγματα.

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ: «Για την Ελένη» (Παπαδάκη)

Στο πέτρινο, ανακαινισμένο θέατρο “Εν Αθήναις”, ένα μικρό θεατρικό πατάρι ντυμένο με κόκκινο χαλί και μια βαλίτσα γεμάτη σελίδες από θεατρικούς ρόλους και φωτογραφίες ηθοποιών, συνθέτουν το σκηνικό (Γιάννης Αρβανίτης). Πολύ όμορφη αισθητική και χώρος απόλυτα ταιριαστός με την παράσταση.
Ακούγεται ένα ταγκό εποχής, βήματα με τακούνια και η Μαρία Κίτσου, με λευκό φόρεμα και μακριά γούνα, εισβάλλει στο θέατρο. Σα να επιστρέφει η Ελένη Παπαδάκη στο φυσικό της χώρο, τη θεατρική σκηνή, για ν’ αφηγηθεί τα του καιρού της και να προσπαθήσει να αποδείξει την αθωότητά της: «Δεν είναι αντίσταση να παίζεις “Αντιγόνη” μέσα στην κατοχή;»
Απέναντί της ο εκτελεστής της, ο δικαστής, ο καταδότης της ή ίσως κάποιο μέλος του εκτελεστικού αποσπάσματος… Η Ελένη Παπαδάκη συνομιλεί με αυτόν τον βωβό ρόλο (που ερμηνεύεται από τον Σπ.Κυριαζόπουλο), μιλάει, σε εμάς και σε εκείνον, για τον πόλεμο που δέχεται από τους συναδέλφους της: έναν εμφύλιο που μαίνεται στην Ελλάδα αλλά, παράλληλα, και μέσα στο θέατρο… Της στερούν όχι απλά ρόλους, αλλά και το δικαίωμα να παίζει. «Τον πραγματικά ελεύθερο άνθρωπο δεν τον θέλει στην πραγματικότητα κανείς», λέει. Την κατηγορούν ότι ήταν ερωμένη του δωσίλογου πρωθυπουργού, τη στιγμή που εκείνη έκρυβε έναν Εβραίο στο πατάρι της: «Οι υποχρεώσεις του ατόμου προς το σύνολο είναι θρησκεία» έλεγε ο πατέρας της κι αυτή το ακολουθεί. Όταν τη διαγράφουν από το σωματείο λέει: «Τη μοίρα μας τη γράφουμε μονάχοι μας, την ιστορία ποιός τη γράφει;»
Η Μαρία Κίτσου δίνει μια δυνατή ερμηνεία για τις τελευταίες ώρες της μεγάλης και αντισυμβατικής ηθοποιού. Ο Καρατζογιάννης την καθοδηγεί σωστά, χωρίς μελοδραματισμούς, σε ένα σύντομο και γρήγορο κείμενο, που συγκινεί χωρίς να γίνεται μελό: «Πώς δικαιώνονται στη σκηνή πρόσωπα αδικαίωτα, θύματα με ονοματεπώνυμο, σαν εμένα;»
Η παράσταση κλείνει με ένα από τα ελάχιστα ηχογραφημένα ντοκουμέντα της Παπαδάκη, αλλά και την τελευταία της φωτογραφία, που απεικονίζει τη λαμπερή πρωταγωνίστρια νεκρή, μέσα στη λάσπη.
Δεν είναι ανάγκη να γνωρίζει κάποιος ποιά ήταν η Ελένη Παπαδάκη για να δει την παράσταση. Μετά, πάντως, σίγουρα θα του γεννηθεί το ενδιαφέρουν να μάθει.
Μια πανέμορφη παράσταση, αισθητικά και υποκριτικά, μια απολογία της ηθοποιού που ποτέ δεν της δόθηκε η ευκαιρία να κάνει (μια και ποτέ έγινε δίκη), σε μια, γεμάτη συναίσθημα, ερμηνεία από την Μ.Κίτσου.

https://www.facebook.com/giatineleni/?fref=ts
Video trailer:

Για την Ελένη – Trailer from Andreas Andreou on Vimeo.

Θέατρο Tempus Verum – Εν Αθήναις
Ιάκχου 19, Γκάζι, (ακριβώς στο Metro Κεραμεικός)
210.34.25.170
Κάθε Τετάρτη & Πέμπτη στις 21:00 (μέχρι 5/1)
Εισιτήριο: 12 €, 8 €

Κατεβαίνει ο Καμουζάς στους Φούρνους

Η λογοτεχνία πάντα ενδιέφερε τη Μαρία Αιγινίτου -και πριν γίνει ηθοποιός και μετά- και αυτό φαίνεται. Είναι το τρίτο λογοτεχνικό έργο που σκηνοθετεί (2014-15: «Ανάμισης Τενεκές» του Γ. Μακριδάκη, 2015-16: «Μαρμαρού, η γυναίκα βρικόλακας»), ενώ πάντα διασκευάζει και δίνει θεατρική μορφή η ίδια στα λογοτεχνικά κείμενα που ανεβάζει.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ:
Ελληνικός εμφύλιος. Αντρικές φυλακές κάπου στην Θεσσαλονίκη. Αύγουστος με ανελέητη ζέστη. Οι κρατούμενοι αποκαλούν τις φυλακές: φούρνους, όχι γιατί βρίσκονται στους Φούρνους Ικαρίας, αλλά γιατί η ζέστη εκεί είναι αφόρητη.
Καύσωνας, δίψα, βασανιστήρια. Μια ομάδα αριστερών κρατουμένων συσπειρώνει τις ελπίδες της στο πρόσωπο ενός απροσδόκητου φίλου: του δεσμοφύλακα.
Πρώτος στόχος: η επιβίωση, αλλά με την ιδεολογική συνέπεια αλώβητη (να μην υπογράψουν δήλωση μετάνοιας).
Δεύτερος στόχος: η πάση θυσία συνέχιση της πνευματικής δημιουργίας του Φώτη. Τα χειρόγραφα του νεαρού κρατούμενου πρέπει να σωθούν, μαζί και ο ίδιος.
Οι πρωταγωνιστές αυτών των γεγονότων, δίνουν τον δικό τους αγώνα για αξιοπρέπεια, ανθρωπιά και αλληλεγγύη. Έναν αγώνα διαχρονικό και παγκόσμιο. Ατομικό και συλλογικό.

Η παράσταση:
Άδεια σκηνή. Τέσσερις τσιμεντόλιθοι παραταγμένοι μπροστά από τέσσερις άντρες που στέκονται σε στάση προσοχής. Φοράνε φθαρμένα ρούχα εποχής (Στέλιος Κοτίδης, Ράνια Μπέλλου). Λιοπύρι, ένας στρατιωτικός τους επιθεωρεί και τους βρίζει. Έπειτα, κρυφά τους δίνει νερό. Αυτό είναι και το μόνο αληθινό περιστατικό της νουβέλας της Μαριλένας Παπαϊωάννου. Τα υπόλοιπα είναι μυθοπλασία βασισμένη σε ιστορίες και συμβάντα του εμφύλιου, από τον παππού της συγγραφέως.
Οι ανώτεροι προσπαθούν να σπάσουν το ηθικό των αντιφρονούντων, όχι μόνο με σωματικά βασανιστήρια, αλλά και με ψυχολογική πίεση, χρησιμοποιώντας ακόμα και τις οικογένειες τους.
Ο λοχίας -ίσως είναι κρυφοαριστερός, δεν τον γνωρίζουν- όμως είναι η μόνη τους ελπίδα. Τους δίνει νερό, ώστε να μην πεθάνουν από τη δίψα κατακαλόκαιρο, μεταφέρει σημειώματα, φέρνει φάρμακα και στέλνει την κόρη του να αντιγραφεί τα χειρόγραφα του συγγραφέα Φώτη, ώστε να τα στείλει για έκδοση στην Αθήνα.
Ο φόβος τους; Ο Καμουζάς, ο νέος διοικητής των φυλακών, ο οποίος θα μετατεθεί εκεί και ακούγεται ότι είναι πολύ πιο αυστηρός.
Η παράσταση ανοίγει και κλείνει με το ριζίτικο τραγούδι “Σε ψηλό βουνό”. Μια εκδοχή του είναι ότι τραγουδιόταν στην Κρήτη, ως καμουφλαρισμένο «επαναστατικό» τραγούδι, όταν ήταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία, από τους επαναστατημένους Κρητικούς. Εδώ τραγουδιέται πολυφωνικά από την ομάδα των ηθοποιών με προεξάρχοντα τον μουσικό και ηθοποιό Τάσο Αντωνίου. Δίπλα του άξιοι συμπαίκτες οι: Γιώργος Δάμπασης, Δημήτρης Δρόσος, Χρήστος Καπενής και η μοναδική γυναίκα των Φούρνων: Ελεάνα Γεωργούλη.
Όμορφη παράσταση σε γήινους τόνους, μια δυνατή ιστορία δοσμένη απλά και τίμια, με λίγα μέσα και το προαναφερθέν τραγούδι να κυριαρχεί.
Για τρία Δευτερότριτα ακόμα, απόγευμα.

https://www.facebook.com/events/739030856246333/

Θέατρο «Άβατον»,
Ευπατρίδων 3 & Ιάκχου, Γκάζι, (metro Κεραμεικός)
210-3212689
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 18:30
Eισιτήρια: 12, 10, 5 ανέργων/ΑΜΕΑ/ατέλειες

ΤΙ ΕΙΔΑΜΕ & ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:

“12 ένορκοι” , Αλκμήνη
“Ρωμαίος & Ιουλιέτα για 2” , Άλφα
“Σεξ λεξικόν” , 104
“Κόλχαας” , Κ.Ε.Τ.
“Μαζώχτρα” , 104
“Η μεγάλη Χίμαιρα” , Πορεία
“Οικογένεια Μπες-Βγες” , 104
“ Άγριος σπόρος” , Επί Κολωνώ
“Καλιφόρνια Ντρίμιν”, Tempus Verum-Εν Αθήναις
“About sex” , 104
“Το δάνειο” Θέατρο Ν.Κόσμου
“Αγαπητή Ελένα” , Επί Κολωνώ
“Η ωραία του Πέραν” , Θέατρο Ν.Κόσμου
“Δεσποινίς Τζούλια”’ Άνεσις
“Δεκανίκια ή πως ξέμαθα να περπατώ” , Olvio
“Γλάρος, αυτό ήθελαν να πω” , Παπαγάλος
“Λεωφορείο ο πόθος” , Σύγχρονο
“Μα.Θυμα” , Olvio
“Γαλαξίας” Rex
“Το κιβώτιο” , Studio Μαυρομιχάλη
“Ο Θεός της Σφαγής” , Αθηνών
“Αντεροβγάλτης” , Rabbbithole
“Όνειρο Καλοκαιρινής Νυκτός” , Θησείον
“Σιχτίρ ευρώ, μπουντρούμ δραχμή” , Θέατρο Τέχνης (Φρυνίχου)
“Μάρτυς μου ο Θεός” , Vault
“Το κουκλόσπιτο” , Θέατρο Οδού Κυκλάδων