Εμβόλια και ασθένειες: Ευλογιά, ιλαρά, κορονοϊός – Οι ιστορικές μάχες της επιστήμης

12:46 1/1/2021 - Πηγή: Attiki Press

Το 2021 ήρθε με ελπίδα και αισιοδοξία και όλος ο πλανήτης σκέφτεται μόνο ένα πράγμα: Πώς θα απαλλαγούμε από τον κορονοϊό, που στέρησε ζωές, ακόμη στερεί, ενώ βύθισε στη φτώχεια εκατομμύρια ανθρώπους. Εν όψει της καμπάνιας ενημέρωσης για το εμβόλιο που ξεκινά στην Ελλάδα, πολλοί είναι αυτοί που εκφράζουν αμφιβολίες, φόβο και αγωνία. “Θα κάνεις το εμβόλιο;”, είναι η ερώτηση του μήνα… Όμως, αν ο άνθρωπος δεν φοβόταν, δεν θα χρειαζόταν τη βοήθεια της επιστήμης και ο κόσμος θα ήταν καταδικασμένος σε αφανισμό. Χωρίς τους πρωτοπόρους

της σκέψης, δεν θα τολμούσαμε να τα βάλουμε με το άγριο πρόσωπο της φύσης. Ο Τζόνας Σολκ όχι μόνον εφηύρε το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, αλλά το δοκίμασε πρώτα στον εαυτό του και στα παιδιά του.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Texas Heart Institute Journal το 2012 καταμέτρησε 465 περιπτώσεις από το 1800 στις οποίες ιατροί πειραματίστηκαν πάνω στον εαυτό τους, με 140 από αυτές να αφορούν επικίνδυνες μολυσματικές ασθένειες. Το αποτέλεσμα, οκτώ θάνατοι ιατρών και άλλων ερευνητών, αλλά και σπουδαία πρόοδος στον πόλεμο εναντίον των ασθενειών σε 89% των περιπτώσεων.

Αμφιβολίες

Ένα προϊόν επιστημονικής πρωτοπορίας που δημιουργήθηκε με πρωτοφανή για τα δεδομένα ταχύτητα, είναι λογικό για αρχή να προκαλεί επιφυλάξεις. Όχι μόνο σε αυτούς που υποστηρίζουν με θέρμη θεωρίες συνομωσίας, αλλά και στην πλειοψηφία, που έχει επιλέξει να εμπιστεύεται απόλυτα την επιστήμη – μια επιστήμη μάλιστα που έχει σώσει τον κόσμο από ασύλληπτες τραγωδίες. Αυτό που συνέβη με την ανάπτυξη εμβολίων κατά της Covid-19 είναι τεράστια έκπληξη.

Χάρη στην πολύ καλή συνεργασία της επιστημονικής κοινότητας, της βιομηχανίας, των κυβερνήσεων και των ρυθμιστικών οργανισμών, αλλά και χάρη στην ταχύτατη χαρτογράφηση του SARS-COV-2, τα 15 έτη που χρειάζεται συνήθως η ανάπτυξη ενός εμβολίου συρρικνώθηκαν στην περίπτωση της παρούσας πανδημίας σε λιγότερο από ένα έτος, χωρίς να γίνει καμία έκπτωση όσον αφορά στη μελέτη της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας, προκειμένου να λάβουν τα εμβόλια αυτά άδεια κυκλοφορίας.

Εμβόλιο: Η μεγάλη στιγμή

Αυτή είναι η πιο κρίσιμη ώρα, η στιγμή που πρέπει να γίνουμε όλοι μια γροθιά, δείχνοντας σεβασμό στην επιστημονική κοινότητα που έχει αφιερώσει αιώνες για το καλό της ανθρωπότητας. Τώρα, οφείλουμε να δείξουμε εμπιστοσύνη στη συλλογική δύναμη του ανθρώπου – σε επιστήμονες, εταιρείες και κρατικές υπηρεσίες.

Ο δρόμος δεν είναι εύκολος, είναι όμως ο μόνος που οδηγεί στην ζωή, σε αυτό που συνηθίζουμε να λέμε κανονικότητα. Θα αγκαλιάζουμε πάλι τους αγαπημένους μας, θα περπατάμε ξέγνοιαστα στους δρόμους, θα πίνουμε τον καφέ μας γελώντας! Χωρίς όμως να βάζουμε σε κίνδυνο τους συνανθρώπους μας.

Ο εχθρός είναι κοινός και αόρατος, αλλά κάθε φορά διαφορετικός

“Ο εχθρός είναι κοινός και αόρατος, αλλά κάθε φορά διαφορετικός. Και απέναντί του εμείς έχουμε μόνο ένα όπλο: το εμβόλιο”. Με αυτά τα λόγια περιέγραψε κάποτε ένας Αμερικανός επιδημιολόγος τη δύσκολη μάχη που δίνει κάθε φορά η ανθρωπότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας. Ήταν Μάιος του 1980 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε μόλις ανακοινώσει πως η ευλογιά, μια θανάσιμη ασθένεια από την οποία είχαν νοσήσει εκατομμύρια άνθρωποι, είχε επιτέλους εξαλειφθεί εντελώς από τον πλανήτη.

Για να συμβεί αυτό χρειάστηκαν περίπου δύο αιώνες και ένα πείραμα που σήμερα θα ήταν αδιανόητο να γίνει. Χάρις σε αυτό το πείραμα πάντως αναπτύχθηκε το πρώτο εμβόλιο στην ιστορία. Και ήταν το αποτέλεσμα της παρατήρησης του Βρετανού παθολόγου Έντουαρντ Τζένερ ότι οι γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες στη βρετανική εξοχή παρουσίαζαν φυσαλίδες στα χέρια τους και δεν νοσούσαν από την ευλογιά.

Εμβόλιο: Πώς νικήθηκε η ευλογιά

Ο Τζένερ πήρε το υγρό από αυτές τις φυσαλίδες και το εμβολίασε σε ένα οκτάχρονο αγόρι, τον Τζέιμς Φίλιπς. Όταν στη συνέχεια ο 8χρονος που ο γιατρός μετέτρεψε σε πειραματόζωο, ήρθε σε επαφή με άτομα που είχαν νοσήσει, παρέμεινε απρόσβλητος. Το πείραμα στέφθηκε με επιτυχία και το πρώτο εμβόλιο ήταν γεγονός. Η ευλογιά σκότωνε έως τότε έναν στους 13 κατοίκους του Λονδίνου. Εκατομμύρια ανθρώπους σκότωνε στον κόσμο και η πολιομυελίτιδα, μια ασθένεια από την οποία είχε προσβληθεί ο Αμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ.

Ο Ρούσβελτ άφησε την τελευταία του πνοή τον Απρίλιο του 1945 και δεν πρόλαβε να δει ότι την ασθένεια που τον είχε καθηλώσει στο αναπηρικό αμαξίδιο θα νικούσε δέκα χρόνια αργότερα ο επιδημιολόγος Τζόνας Σαλκ με την ανάπτυξη ενός εμβολίου που θα έκανε έναν διάδοχο του Ρούσβελτ, τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, να δακρύσει για τη “σωτηρία εκατομμυρίων παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο”.

140 χώρες ελεύθερες από την πολιομυελίτιδα

Το 1962 το εμβόλιο του Τζίνας Σαλκ, το οποίο είχε αναπτύξει από νεκρούς ιούς, αντικαταστάθηκε από εκείνο του Άλμπερτ Σάμπιν που χρησιμοποίησε εξασθενημένους ιούς. Σε φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν την ίδια χρονιά από διάφορες πόλεις των ΗΠΑ, μπορεί να δει κανείς σήμερα τεράστιες ουρές από ανθρώπους που περίμεναν να κάνουν το εμβόλιο. Τρεις δεκαετίες αργότερα μόνο στην Κίνα και την Ινδία θα εμβολιάζονταν 163 εκατομμύρια παιδιά μέσα σε μερικές μόνο ημέρες.

Ο μαζικός αυτός εμβολιασμός συνέβαλε στη μείωση των κρουσμάτων από 350.000 το 1988 σε 1.170 το 2004 και μόνο 105 το 2005 – και αυτά εμφανίστηκαν μόνο σε δυο χώρες, το Σουδάν και τη Νιγηρία. Ήδη πάντως από το 1995, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε κηρύξει 140 χώρες ελεύθερες από την πολιομυελίτιδα.

Εμβόλιο: Η μάχη με την ιλαρά

Στα μέσα του 20ού αιώνα μπήκε ο θεμέλιος λίθος για να κερδηθεί άλλη μία μάχη – αυτή τη φορά απέναντι στην ιλαρά. Ήταν το 1954 όταν οι ερευνητές Τζον Εντερς και Τόμας Πίμπλις απομόνωσαν στη Βοστόνη τον ιό σε ένα 11χρονο αγόρι.

Θα χρειαζόταν να περάσουν άλλα εννέα χρόνια για να αναπτυχθεί το πρώτο εμβόλιο ιλαράς, η οποία έως τότε προσέβαλε πάνω από το 90% των παιδιών έως 15 ετών με κάποια από αυτά να χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται μόλις 160 κρούσματα τον χρόνο. Το 2008 οι θάνατοι από ιλαρά είχαν μειωθεί στις 164.000 παγκοσμίως από 973.000 το 1999.

Εμβόλιο: Η μάστιγα της ερυθράς

Μια μάστιγα ήταν για την ανθρωπότητα και η ερυθρά εάν λάβει υπόψη του κανείς πως μια επιδημία την περίοδο 1962-1965 που ξεκίνησε από την Ευρώπη και επεκτάθηκε στις ΗΠΑ, προκάλεσε 30.000 θανάτους βρεφών και αποβολές εμβρύων, ενώ άλλα 20.000 βρέφη παρουσίασαν παθογένειες όπως συγγενή καταρράκτη, κώφωση, τύφλωση και διανοητική καθυστέρηση.

Η σωτηρία ήρθε το 1967 όταν παρασκευάστηκε το πρώτο εμβόλιο, ενώ την ίδια χρονιά αναπτύχθηκε και το εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας. Με τον ίδιο τρόπο εξαφανίστηκαν από τον χάρτη, ή περιορίστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό, η διφθερίτιδα, ο τέτανος και άλλα λοιμώδη νοσήματα. Ο κορονοϊός είναι ο τελευταίος εχθρός στη σειρά -κοινός και αόρατος. Και το όπλο είναι και αυτή τη φορά ένα: το εμβόλιο. Αν τα εμβόλια αποδείχθηκαν πολλές φορές σωτήρια στο παρελθόν, τότε και το 2021 θα είναι μια χρονιά λύτρωσης στη μάχη που δίνει η ανθρωπότητα με την πανδημία.