Επανάσταση 2021: Μια ελπίδα που διαψεύστηκε

18:39 12/2/2021 - Πηγή: Attiki Press

Η εικόνα που έχουμε οι περισσότεροι στο μυαλό μας για τους αγωνιστές του 1821 ως αγνούς και αφιλοκερδείς εραστές της ελευθερίας και της πατρίδας στην πραγματικότητα εμπίπτει σε πολύ λίγες προσωπικότητες εκείνης της περιόδου. Και αυτό δεν είναι καθόλου μειωτικού για όλους τους υπόλοιπους. Η αίσθηση που δημιουργούν ο ιδεαλισμός, η χρονική απόσταση και η χρόνια σχολική ηρωοποίηση περί προσωπικότήτων που σκεφτόντουσαν μόνο πώς θα διώξουν τους Τούρκους, πώς θα φτιάξουν ελεύθερο κράτος και σχεδόν δεν είχαν ανάγκες, δεν κουράζονταν, δεν απογοητέυονταν, δεν έτρωγαν και δεν κοιμόντουσαν είναι παντελώς

λανθασμένη. Αυτό που ξεχνάμε είναι πως και αυτοί ήταν άνθρωποι, άλλοι με οικογένειες και άλλοι χωρίς, είχαν ανάγκες, επιθυμίες, φιλοδοξίες και κυρίως ήξεραν πως ο πόλεμος δεν θα κρατούσε για πάντα και σκεφτόντουσαν την επόμενη μέρα.

Πέρα λοιπόν από τους φλογερούς ιδεαλιστές, μέρος στην Επανάσταση έλαβαν πολλοί και για προσωπικούς λόγους. Άλλοι για τον εύκολο πλουτισμό από τις λεηλασίες σε βάρος των Τούρκων, άλλοι για να αποκτήσουν εξουσία στο δυνητικό μελλοντικό κράτος και άλλοι από από αντεκδίκηση για προσωπικά δεινά που υπέστησαν. Και όλοι οι απλοί ανώνυμοι αγωνιστές είχαν την ελπίδα ότι με τη μελλοντική εθνική αποκατάσταση η πατρίδα ευγνωμονούσα θα τους παρέδιδε ένα κομμάτι γη να καλλιεργήσουν για να επιβιώσουν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους ως ελάχιστη αναγνώριση των κόπων και των θυσιών τους. Και το κομμάτι αυτό θα προέρχοταν από τις εθνικές γαίες.

Επανάσταση 2021: Τι ήταν οι εθνικές γαίες

Εθνικές γαίες ή εθνικά κτήματα ονομάστηκαν τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία του οθωμανικού κράτους ή των Τούρκων ιδιωτών που πέρασαν στην κατοχή των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Όσον αφορά στη γη, παρόλο που εξαρχής υπήρχε η γενικότερη πεποίθηση ότι θα διανεμηθούν άμεσα στους ακτήμονες, καμιά επαναστατική κυβέρνηση δεν προχώρησε στην κίνηση αυτή, καθώς οι εθνικές γαίες είχαν υποθηκευτεί για τα δάνεια που είχαν συναφθεί με αγγλικές τράπεζες την περίοδο 1824-1825. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι γαίες της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, οι οποίες δεν απελευθερώθηκαν από τις στρατιωτικές δυνάμεις της Επανάστασης και η ιδιοκτησία τους πέρασε σε πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού που τις αγόρασαν απευθείας από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους έναντι πινακίου φακής.

Επανάσταση 2021: Οι εθνικές γαίες μετά την απελευθέρωση

Μετά την απελευθέρωση η γη δεν διανεμήθηκε στους αγρότες και στους παλαιούς πολεμιστές ούτε από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, ούτε από τους Βαυαρούς την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα. Η δικαιολογία ήταν πως η γη είχε υποθηκευθεί ως εγγύηση για τα δάνεια της Επανάστασης, αλλά και εξαιτίας της έλλειψης κτηματολογίου -200 χρόνια μετά το κτηματολόγιο δεν έχει ολοκληρωθεί. Η πρώτη διανομή μέρους των εθνικών γαιών στους ακτήμονες έγινε το 1871 και όταν η συντριπτική πλειοψηφία των αγωνιστών της επανάστασης είχε εκδημήσει εις Κύριον.

Επανάσταση 2021: Η περίπτωση της Θεσσαλίας

Όταν το 1881 σε συνέχεια της συνθήκης του Βερολίνου ενσωματώθηκε η Θεσσαλία στο ελληνικό κράτος, αυτό δεν μοίρασε τη γη στους κολίγους καλλιεργητές που τη διεκδικούσαν από τους Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες και σεβάστηκε τους τίτλους ιδιοκτησίας που οι τελευταίοι απόκτησαν από τους προηγούμενους Οθωμανούς τσιφλικάδες. Η απόκτηση των τίτλων έγινε διαμέσου του χρηματιστηρίου αξιών της Κωνσταντινούπολης και οι ελληνικές κυβερνήσεις την αποδέχθηκαν, επειδή πίστευαν πως η Θεσσαλία θα μπορούσε να μετατραπεί σε «σιτοβολώνα» της χώρας και έτσι να λυθεί το επισιτιστικό πρόβλημα της χώρας, ενώ επιθυμούσαν να προσελκύσουν στη χώρα και τα κεφάλαια των πλούσιων ομογενών του εξωτερικού.

Μόνο μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, αλλά και τη Μικρασιατική Καταστροφή στη συνέχεια, προχώρησε το ελληνικό κράτος στη δεύτερη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση καταργώντας τη μεγάλη ιδιοκτησία στη γη και επιβεβαιώνοντας την κυριαρχία του μικρού αγροτικού κλήρου στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας.