Εξαντλούνται οι πόροι της Γης

12:35 7/9/2015 - Πηγή: Attiki Press

Τον περασμένο μήνα και πιο συγκεκριμένα στις 13 Αυγούστου η ανθρωπότητα εξάντλησε την προϋπολογισμένη βιοχωρητικότητα της φύσης για ολόκληρο το έτος, δηλαδή τη δυνατότητα του πλανήτη να καλύπτει τις ανθρώπινες ανάγκες μέσω της παραγωγής των οικοσυστημάτων και της ικανότητας απορρόφησης αποβλήτων.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η συγκεκριμένη ημέρα ήταν η λεγόμενη «Ημέρα Υπέρβασης της Γης», δηλαδή η ημέρα κατά την οποία η κατανάλωση της ανθρωπότητας ξεπερνάει την ικανότητα της Γης να παράγει πόρους για το έτος.

Ο άνθρωπος χρειάζεται τους διπλάσιους πόρους της

Γης

Η Ημέρα Υπέρβασης, η οποία υπολογίζεται από το 1970, έχει μετακινηθεί από τις αρχές Οκτωβρίου το 2000, στις 13 Αυγούστου του τρέχοντος έτους, με την οικολογική υπέρβαση να οφείλεται στην αποψίλωση των δασών, την έλλειψη γλυκού νερού, τη διάβρωση του εδάφους, την απώλεια της βιοποικιλότητας και κυρίως την παγκόσμια υπερθέρμανση.

Αν δε ληφθούν μέτρα, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης θα εμφανιστεί στις 28 Ιουνίου το 2030, γεγονός που σημαίνει πρακτικά ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται σχεδόν τους διπλάσιους πόρους της Γης για να καλύψει τις ανάγκες της.

Αν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειωθούν κατά 30% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα έως το 2030, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης θα λάβει χώρα στις 16 Σεπτεμβρίου 2030.

Το 1970 η Ημέρα Υπέρβασης της Γης έλαβε χώρα στις 23 Δεκεμβρίου, αλλά εμφανίζεται σταθερά νωρίτερα από τότε. Το 1980 έλαβε χώρα στις 3 Νοεμβρίου, το 1990 στις 13 Οκτωβρίου και το 2000 στις 4 Οκτωβρίου.

Μεγάλες χώρες με αραιούς πληθυσμούς και πλούσια οικοσυστήματα, όπως η Σενεγάλη και η Καμπότζη, έχουν καλύτερες αποδόσεις σε σχέση με χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, της οποία η Ημέρα Υπέρβασης ήταν φέτος στις 14 Μαΐου.

Το οικολογικό αποτύπωμα

Ένας τρόπος για να μετρήσουμε τις επιδράσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στη γη είναι το «οικολογικό αποτύπωμα». Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένα μέτρο της κατανάλωσης φυσικών πόρων από μια κοινωνία για την κάλυψη των αναγκών της, συγκρίνοντας την με τη συνολική δυνατότητα της γης να παράγει και να αναπαράγει αυτούς τους πόρους.

Το οικολογικό αποτύπωμα εκτιμάει τους φυσικούς πόρους που απαιτούνται για να υποστηριχθούν οι υλικές ανάγκες ενός ατόμου ή ενός πληθυσμού σύμφωνα με τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και την τεχνολογία που χρησιμοποιείται.

Προκειμένου να μετρηθεί, το οικολογικό αποτύπωμα βασίζεται σε ένα μοντέλο που μετατρέπειτις διάφορες καταναλωτικές ανάγκες σε έκταση παραγωγικής γης, όπως γεωργική γη, δάσος (για ξύλο αλλά και για τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα), βοσκοτόπια, διαβρωμένη ή δομημένη γη, που απαιτούνται για να μπορούν να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες.

Αν διαιρέσουμε τη διαθέσιμη επιφάνεια του πλανήτη δια του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού, υπολογίζεται ότι στον καθένα μας αντιστοιχούν περίπου 2 εκτάρια από τον πλανήτη, από τα οποία μόνο το 1,7 είναι διαθέσιμο για ανθρώπινη χρήση. Λαμβάνοντας υπόψη τις δημογραφικές αλλαγές, σε 50 χρόνια η κατά κεφαλή διαθέσιμη επιφάνεια εδάφους δεν θα ξεπερνάει το 1 εκτάριο.

Το μέγεθος του οικολογικού αποτυπώματος διαφέρει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από τον τρόπο ζωής και κατανάλωσης. Για παράδειγμα το οικολογικό αποτύπωμα ενός μέσου Ευρωπαίου καλύπτει 4.97 εκτάρια.

Οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες…

Το ερώτημα που τίθεται είναι σαφές: Επαρκούν για έναν ολοένα αυξανόμενο πληθυσμότων περίπου7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, οι φυσικοί πόροι της Γης; Η απάντηση είναι όχι, εάν συνεχίσουμε να καταναλώνουμε με αυτόν τον τρόπο, να καταστρέφουμε το περιβάλλον και να μην αφήνουμε τη φύση να «επουλώσει» τις πληγές της.

Είναι προφανές ότι με πληθυσμό 7 δισεκατομμυρίων, που με ρυθμό δύο γεννήσεων ανά δευτερόλεπτο προβλέπεται να αγγίξει τα 9,3 δισεκατομμύρια στα μέσα του 21ου αιώνα και να ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια στο τέλος του, θα υπάρξει αναπόφευκτη αύξηση της ζήτησης για τους φυσικούς πόρους του πλανήτη. Όπως γίνεται κατανοητό, οι προοπτικές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε κατά διάνοια ευοίωνες…Εξάλλου, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί έχουμε διαταράξει τόσο πολύ την ισορροπία της ζωής σε αυτόν τον τόπο, ώστε απειλούμε την ίδια τη γη που μας συντηρεί και, επομένως, την ίδια μας την επιβίωση.

Νερό, η πηγή ζωής που στερεύει

Εν αρχή είναι το νερό! Λογικό είναι οι ανησυχίες να αφορούν κατά πρώτον το νερό. Ο λόγος είναι ότι από τα 35 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα, που είναι ο συνολικός όγκος του νερού στον πλανήτη, μόνον 2,5% είναι γλυκό νερό. Δεδομένου ότι 70% του γλυκού νερού είναι είτε σε μορφή πάγου είτε καλύπτεται μόνιμα από πάγο και ότι υπάρχει πρόσβαση σε μόνον 200 χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα γλυκού νερού, δεν προκαλεί έκπληξη ότι, σύντομα, η ζήτηση για νερό θα υπερβεί την προσφορά. Ας μην ξεχνάμε, πως ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει περίπου έναν μήνα χωρίς τροφή, αλλά θα πεθάνει μέσα σε μία σχεδόν εβδομάδα χωρίς νερό.

Στην έλλειψη νερού συντελούν διάφοροι λόγοι. Στη Γαλλία για παράδειγμα ένας παράγοντας είναι η μόλυνση, η οποία αποτελεί πηγή αυξανόμενης ανησυχίας. Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει το πρόβλημα στην απορροή υδάτων που παρασύρουν μεγάλες ποσότητες νιτρικού άλατος, το οποίο προέρχεται κυρίως από λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες.

Η κατάσταση είναι παρόμοια στην Ιαπωνία. Προκειμένου να παρέχουν σταθερή ποσότητα τροφίμων σε αυτή τη χώρα, οι αγρότες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να βασιστούν στα χημικά λιπάσματα και παρασιτοκτόνα για να ανταποκριθούν στη ζήτηση της κοινωνίας. Αυτό έχει οδηγήσει στη μόλυνση των υπόγειων νερών πράγμα, που είναι μεγάλο πρόβλημα σε όλη την Ιαπωνία.

Στο Μεξικό, το 35% των ασθενειών προκαλούνται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επιπλέον, μια μελέτη του υπουργείου υγείας αποκάλυψε ότι 1 στους 4 κατοίκους της χώρας δεν έχει πρόσβαση σε αποχετευτικό σύστημα, πάνω από 8 εκατομμύρια άνθρωποι παίρνουν το νερό τους από πηγάδια, ποτάμια, λίμνες ή ρυάκια και 1 εκατομμύριο και πλέον άνθρωποι προμηθεύονται νερό από υδροφόρα οχήματα.

Το 50% και πλέον των λυμάτων της Βραζιλίας πέφτουν κατευθείαν σε ποτάμια, σε λίμνες και στη θάλασσα χωρίς να υφίστανται επεξεργασία. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει χρόνια έλλειψη καθαρού νερού.

Η έλλειψη νερού στην Αυστραλία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μια διαδικασία που ονομάζεται αλάτωση. Επί δεκαετίες οι γαιοκτήμονες προτρέπονταν να αποψιλώσουν τη γη τους για να την καλλιεργήσουν. Εφόσον υπήρχαν λιγότερα δέντρα και θάμνοι για να απορροφήσουν τα υπόγεια νερά, οι υδροφόροι ορίζοντες άρχισαν να ανεβαίνουν φέρνοντας μαζί τους χιλιάδες τόνους υπόγειου αλατιού.

Η γη διαβρώνεται και τα δάση αποψιλώνονται

Σύμφωνα με μελέτες,το 80% των κατοίκων της Αφρικής χρησιμοποιούν ξύλα για να μαγειρέψουν, με αποτέλεσματεράστιες εκτάσεις να έχουν απογυμνωθεί από δέντρα. Δηλαδή, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών δεν μπορούν να επιβιώσουν διαφορετικά, διότι δεν έχουν ηλεκτρισμό!

Στη Βραζιλία οι χιλιάδες νόμιμες εταιρίες υλοτόμησης εκμεταλλεύονται το βροχερό δάσος. Παρόμοια είναι η κατάσταση με την αποψίλωση των δασών και σε άλλα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, τα μισά από τα δάση και τις ζούγκλες του Μεξικού εξαφανίστηκαν τα τελευταία 50 χρόνια. Η απώλεια των δασών στις Φιλιππίνες είναι ακόμη πιο έντονη, καθώς η χώρα χάνει περίπου 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους κάθε χρόνο.

Όταν το έδαφος απογυμνώνεται από τη βλάστηση, το ακάλυπτο επιφανειακό χώμα ξεραίνεται γρήγορα και παρασύρεται από τον άνεμο ή από το νερό, μια διαδικασία, η οποία ονομάζεται διάβρωση.

Η διάβρωση είναι φυσικό φαινόμενο και γενικά δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, εκτός και αν ο άνθρωπος επιταχύνει αυτή τη διαδικασία λόγω κακής διαχείρισης της γης. Υπολογίζεται ότι, αφότου ένα κομμάτι γης αποψιλωθεί από τους θάμνους, μέσα σε τρία χρόνια χάνει μέχρι και το 50% της γονιμότητάς του.

Συνολικά, λέει μια έκθεση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη, η υποβάθμιση του εδάφους επηρεάζει ίσως μέχρι και τα 2/3 της καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως. Ως αποτέλεσμα, η αγροτική παραγωγή μειώνεται ραγδαία, ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που πρέπει να τραφούν συνεχίζει να αυξάνεται.