Η ηγετική φιγούρα του Μακρόν και το κενό εξουσίας στην Ευρώπη

20:37 13/3/2025 - Πηγή: Attiki Press

Οι προτάσεις του Γάλλου προέδρου για «στρατηγική αυτονομία» και για μια ευρωπαϊκή δύναμη υπέρ της Ουκρανίας αποκτούν ξαφνικά σημασία, καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει μια λιγότερο αξιόπιστη Αμερική. Στους μήνες που ακολούθησαν την αιφνίδια προκήρυξη εκλογών από τον Εμανουέλ Μακρόν το περασμένο καλοκαίρι – μια κίνηση που οδήγησε σε ένα βαθιά διχασμένο γαλλικό κοινοβούλιο – το όνομά του ακουγόταν συχνά σε εκκλήσεις για παραίτηση. Ο αντιδημοφιλής πρόεδρος, τον οποίο οι επικριτές του χαρακτηρίζουν απόμακρο,

αυταρχικό και αλαζονικό, φαινόταν πως θα περνούσε τα τελευταία τρία χρόνια της θητείας του ως «κουτσή πάπια», επικεφαλής μιας εύθραυστης κυβέρνησης και με εναλλασσόμενους πρωθυπουργούς, χωρίς σημαντικά πολιτικά επιτεύγματα.Όμως, η στάση του Ντόναλντ Τραμπ άλλαξε τα δεδομένα. Ο Αμερικανός ηγέτης ανέτρεψε 80 χρόνια σταθερής πολιτικής απέναντι στην Ευρώπη, αποσύροντας την υποστήριξη προς την Ουκρανία και ευθυγραμμιζόμενος με τη Ρωσία, προκαλώντας πανικό και αβεβαιότητα στους Ευρωπαίους ηγέτες. Και μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Μακρόν βρήκε την ευκαιρία να αναδειχθεί. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, που μέχρι πρόσφατα φαινόταν να χάνει την πολιτική του επιρροή, βρίσκεται πλέον καθημερινά στα πρωτοσέλιδα. Έχει συγκεντρώσει Ευρωπαίους ηγέτες επανειλημμένα στο Παρίσι, ταξίδεψε στις ΗΠΑ και στη Βρετανία και έχει γίνει το επίκεντρο της ευρωπαϊκής προσπάθειας για αυτονομία.

Ο Μακρόν, που είχε προειδοποιήσει εδώ και χρόνια για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ, δικαιώνεται, καθώς ο Τραμπ απειλεί να εγκαταλείψει τη συμμαχία. Η ιδέα του για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία – που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδιανόητη από τους συμμάχους του – είναι πλέον υπό συζήτηση ως ένας πιθανός τρόπος περιορισμού των συγκρούσεων. Παρομοίως, η επιμονή του σε μια Ευρώπη με «στρατηγική αυτονομία» από τις ΗΠΑ – που κάποτε φαινόταν ουτοπική – έχει πλέον μετατραπεί σε βασικό στόχο, καθώς όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν την ανάγκη να μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.

«Οι κρίσεις είναι ευεργετικές για έναν πρόεδρο. Τον επαναφέρουν στο κέντρο της προσοχής», σχολιάζει ο Βενσάν Μαρτινί, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας. Σύμφωνα με τον Μαρτινί, «ο Μακρόν είναι ο μόνος που μπορεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο» αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη. Ο Φρίντριχ Μερτς, ο πιθανός επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, δεν έχει ακόμα σχηματίσει κυβέρνηση. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Κιρ Στάρμερ, αν και έχει πλησιάσει την ΕΕ λόγω της κρίσης, δεν ηγείται πλέον χώρας-μέλους της Ένωσης. Η Τζόρτζια Μελόνι της Ιταλίας προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπίες με τους Ευρωπαίους συμμάχους, αλλά δεν φαίνεται να έχει την προσοχή του Τραμπ. Έτσι, ο Μακρόν έχει καλύψει το κενό εξουσίας.

Μετά την ομιλία του Αμερικανού αντιπροέδρου JD Vance στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, όπου ξεκαθάρισε τη ριζική αλλαγή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ο Μακρόν αντέδρασε άμεσα. Κάλεσε Ευρωπαίους ηγέτες στο Παρίσι για έκτακτη συνάντηση, ενώ την επόμενη κιόλας μέρα ακολούθησε και δεύτερη συνάντηση. Ήταν, επίσης, ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο, ενημερώνοντας αργότερα τους Ευρωπαίους ομολόγους του για το τι ειπώθηκε στη συνάντηση.

Τις τελευταίες ημέρες, το σχέδιο του Μακρόν για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά. Η Βρετανία και η Γαλλία έχουν ήδη δεσμευτεί να στείλουν στρατεύματα, ενώ τη Δευτέρα, ο υπουργός Εξωτερικών της Δανίας, Λαρς Λόκε Ράσμουσεν, δήλωσε πως η χώρα του είναι επίσης έτοιμη να συμμετάσχει. Την Τρίτη, ο Μακρόν υποδέχθηκε στρατιωτικούς ηγέτες από 30 χώρες στο Παρίσι για συνέδριο άμυνας και ασφάλειας, με στόχο να εξασφαλίσει επιπλέον δεσμεύσεις. Μία από τις πιο τολμηρές κινήσεις του ήταν να ανοίξει συζητήσεις με Ευρωπαίους ηγέτες για το ενδεχόμενο κοινής προστασίας του γαλλικού πυρηνικού οπλοστασίου. Ο ίδιος τόνισε πως η αμερικανική δέσμευση στην ασφάλεια της Ευρώπης είναι πλέον αβέβαιη και πως η Ρωσία θα συνεχίσει να επεκτείνει την επιθετικότητά της αν δεν υπάρξει πυρηνική αποτροπή.

Παρά τη διπλωματική του κινητικότητα, παραμένει αβέβαιο αν οι προσπάθειές του θα αποδώσουν. Η Ουκρανία δήλωσε ανοιχτή σε κατάπαυση του πυρός με τη Ρωσία, και η Μόσχα απάντησε ότι είναι πρόθυμη να συζητήσει. Ο Τραμπ διατηρεί αμφίσημη στάση, ζητώντας περισσότερες αμυντικές δαπάνες από την Ευρώπη, ενώ την ίδια στιγμή απειλεί με εμπορικούς δασμούς 200% στα ευρωπαϊκά κρασιά και ποτά. Η Ιταλία επέκρινε τον Μακρόν, κατηγορώντας τον ότι πρότεινε την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία χωρίς διαβούλευση με την ΕΕ.

Παρόλα αυτά, ο Μακρόν φαίνεται δικαιωμένος. Στη Γαλλία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν άνοδο 4-7 μονάδων στη δημοτικότητά του – η μεγαλύτερη από την πανδημία του 2020. Ακόμα και οι πολιτικοί του αντίπαλοι αναγνωρίζουν τον ρόλο του.

Όπως δήλωσε ο Σεντρίκ Περέν, γερουσιαστής του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων και άμυνας της Γαλλικής Γερουσίας, «Δεν είμαι Μακρονιστής, αλλά έκανε πολύ καλή δουλειά. Το σημαντικό είναι να ενώσει τους ανθρώπους και να τους πείσει ότι η κατάσταση είναι σοβαρή και πως χρειάζεται εθνική κινητοποίηση». Φαίνεται πως το σκηνικό δεν διαμορφώθηκε από τον ίδιο τον Μακρόν, αλλά πως το διεθνές περιβάλλον κατέληξε να επιβεβαιώσει όσα έλεγε από το 2017, όταν εκφώνησε την πρώτη του μεγάλη ομιλία στη Σορβόννη, καλώντας την Ευρώπη να βγει από τη σκιά των ΗΠΑ. Τότε, ο Τσέχος πολιτικός Αντρέι Μπάμπις τον είχε ειρωνευτεί λέγοντας πως «θα έπρεπε να επικεντρωθεί στη Γαλλία». Σήμερα, πολλοί στην Ευρώπη παραδέχονται πως ο Μακρόν είχε απόλυτο δίκιο.