«Η Μεταμόρφωση» του Κάφκα στο Ίδρυμα Κακογιάννης

10:02 24/10/2012 - Πηγή: Attiki Press

Η ομάδα Σημείο Μηδέν, μετά το ανέβασμα του έργου Οι Δίκαιοι, του Αλμπέρ Καμύ (παράσταση για την οποία κέρδισε τον Έπαινο Νέων Δημιουργών από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών), παρουσιάζει για 2ο κύκλο παραστάσεων, τη θεατρική της εκδοχή σε ένα από τα πιο γνωστά διηγήματα του Φραντς Κάφκα, τη Μεταμόρφωση.

Ο εμπορικός αντιπρόσωπος Γκρέγκορ Σάμσα ζει σε ένα ασφυκτικό οικογενειακό-και-κοινωνικό περιβάλλον γεμάτο ενοχές και φόβους. Μετά από μια ανήσυχη νύχτα, βρίσκει τον εαυτό του μεταμορφωμένο σ’ ένα τεράστιο, απεχθές ζωύφιο. Όμως τι πραγματικά του συνέβη; Πόσο κυριολεκτικά

μπορούμε να αντιληφθούμε τη μεταμόρφωσή του;

Ο Τσέχος συγγραφέας Φραντς Κάφκα, δημιουργός των εμβληματικών μυθιστορημάτων Η Δίκη, Ο Πύργος, και Αμερική, έγραψε τη Μεταμόρφωση το 1912. Εκατό χρόνια μετά, οι σύγχρονοι πλέον, μηχανισμοί από-ανθρωποποίησης, εξακολουθούν να παγιδεύουν τους ανθρώπους στα αναρίθμητα γρανάζια μιας καλοκουρδισμένης μηχανής οδύνης…

Σημειώνει ο μεταφραστής και σκηνοθέτης της παράστασης Σάββας Στρούμπος: «Τα ανήσυχα όνειρα μιας νύχτας προκαλούν τη μεταμόρφωση του εμπορικού αντιπροσώπου Γκρέγκορ Σάμσα σε τεράστιο απεχθές ζωύφιο… Όμως, τι πραγματικά του συνέβη; Τι σημαίνει για μας μεταμόρφωση και πόσο κυριολεκτικά μπορούμε να την αντιληφθούμε;

Ο νεαρός Γκρέγκορ Σάμσα δεν είναι άλλος από τον σύγχρονο… άνθρωπο - μηχανή παροχής υπηρεσιών σε έναν κόσμο «χωρίς καρδιά και πνεύμα» (Μαρξ), άνθρωπο - ρόλο μιας εφιαλτικής κλοουνάτας οικογενειακών, επαγγελματικών και άλλων κοινωνικά επιβεβλημένων λαβυρίνθων, άνθρωπο - προϊόν αλλότριων (και αλλοτριωτικών) επιθυμιών και προβολών των άλλων, που στέκεται μετέωρος στο κενό δίκτυο ενός απόντος εαυτού...».

Ακριβώς τη στιγμή που η μηχανή-Γκρέγκορ Σάμσα μπλοκάρει κι αρχίζει να δυσλειτουργεί, ο ίδιος βλέπει τον εαυτό του μεταμορφωμένο σε τεράστιο απεχθές ζωύφιο. Απεκδύεται τα όποια εναπομείναντα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του, υιοθετώντας την εικόνα που ο περίγυρός του απαιτεί, οι άνθρωποι του στενού οικογενειακού και επαγγελματικού του περιβάλλοντος. Θα μπορούσαμε κάλλιστα να πούμε ότι πείθει τον εαυτό του να μεταμορφωθεί στο εν λόγω βδέλυγμα, στην απεχθέστερη, δηλαδή, μορφή αυτού που οι άλλοι πιστεύουν πως είναι, ή πως θα πρέπει να είναι. Σταδιακά αιχμαλωτίζεται στη φυλακή της εικόνας των υπολοίπων για τον ίδιο, την ενδοβάλλει και μέσα από αυτή αναζητά τους όποιους διαύλους επικοινωνίας. Φυσικά, οι άλλοι δεν κάνουν απολύτως τίποτα για να τον απαλλάξουν από τη νέα του κατάσταση. Η μεταμόρφωσή του έρχεται να επιβεβαιώσει την εικόνα τους για αυτόν. Μάλιστα, αποδέχονται τη νέα του μορφή, κάνοντας ακόμα πιο ασφυκτικά τα δεσμά που του έχουν επιλέξει (κι αυτός ο ίδιος για τον εαυτό του), διαδικασία που όλοι μαζί ακολουθούν μέχρι τον θάνατο του από-ανθρωποποιημένου μιάσματος.

Ο ήρωας μας, όμως, έχει προηγουμένως διαμορφώσει τις δυνατότητες πρόσληψης του εαυτού-του-και-του-κόσμου σε ένα συγκεκριμένο παραμορφωμένο (και παραμορφωτικό) οικογενειακό-και-κοινωνικό περιβάλλον γεμάτο ενοχές και φόβους, τό