ΗΠΑ – Ιράν πυρηνικά: Στο ίδιο τραπέζι μετά από επτά χρόνια

08:35 8/4/2025 - Πηγή: Attiki Press

Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αποσύρει τις ΗΠΑ από την προηγούμενη πυρηνική συμφωνία με το Ιράν το 2018, και από τότε οι δύο χώρες δεν έχουν συναντηθεί ξανά πρόσωπο με πρόσωπο. Τώρα, βρίσκεται αντιμέτωπος με την πρόκληση του αφοπλισμού του ιρανικού προγράμματος. Ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε τη Δευτέρα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προχωρήσουν σε «άμεσες» διαπραγματεύσεις με το Ιράν το Σάββατο, σε μια ύστατη προσπάθεια να περιορίσουν το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, προειδοποιώντας ότι το Ιράν θα βρεθεί «σε μεγάλο

κίνδυνο» αν δεν υπάρξει συμφωνία.

Αν οι συνομιλίες πραγματοποιηθούν, θα είναι οι πρώτες επίσημες δια ζώσης επαφές μεταξύ των δύο χωρών από τότε που ο Τραμπ εγκατέλειψε την πυρηνική συμφωνία της εποχής Ομπάμα πριν από επτά χρόνια. Οι συνομιλίες γίνονται επίσης σε μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο, καθώς το Ιράν έχει απολέσει την αεράμυνα γύρω από τις πυρηνικές του εγκαταστάσεις έπειτα από ακριβείς ισραηλινές επιθέσεις τον περασμένο Οκτώβριο. Επιπλέον, δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στους περιφερειακούς συμμάχους του, όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ ή το καθεστώς Άσαντ στη Συρία. Σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, επιβεβαίωσε ότι οι συνομιλίες θα γίνουν το Σάββατο στο Ομάν, αλλά διευκρίνισε ότι θα είναι έμμεσες, με τη συμμετοχή μεσολαβητών. «Είναι τόσο μια ευκαιρία όσο και ένα τεστ. Η μπάλα είναι στο γήπεδο της Αμερικής», ανέφερε.

Κατόπιν εντολής του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, το Ιράν αρνείται να συμμετάσχει σε άμεσες συνομιλίες με τις ΗΠΑ από το 2018. Όμως, μετά τη δήλωση του Τραμπ, τρεις Ιρανοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι ο Χαμενεΐ έχει ενδεχομένως αναθεωρήσει τη στάση του, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για απευθείας διάλογο, εφόσον οι έμμεσες συνομιλίες είναι «σεβαστές και παραγωγικές». Ωστόσο, το Ιράν είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα δεχθεί να διαλύσει πλήρως το πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο του δίνει τη δυνατότητα να παράγει καύσιμο για βόμβα μέσα σε λίγες εβδομάδες – και ενδεχομένως ένα πλήρες πυρηνικό όπλο σε λίγους μήνες. Πολλοί Ιρανοί συζητούν πλέον ανοιχτά την ανάγκη κατασκευής πυρηνικού όπλου, μετά από τις αποτυχίες του Ιράν να αμυνθεί στις περσινές πυραυλικές επιθέσεις από το Ισραήλ.

Ο Νετανιάχου ζητά το μοντέλο Λιβύης– Ο Τραμπ επιτίθεται στους Ευρωπαίους

Κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου κάθισε δίπλα στον Τραμπ και επέμεινε ότι οποιαδήποτε συμφωνία με το Ιράν πρέπει να ακολουθεί το μοντέλο της Λιβύης, δηλαδή τον πλήρη αφοπλισμό και αποστολή όλου του πυρηνικού εξοπλισμού εκτός της χώρας. Όμως, σε αντίθεση με τη Λιβύη το 2003, ο ιρανικός εξοπλισμός λειτουργεί εδώ και δεκαετίες, είναι διασκορπισμένος σε πολλά σημεία και μεγάλο μέρος του βρίσκεται σε υπόγειες εγκαταστάσεις. Παράδοξα, ο Νετανιάχου παρέμεινε σιωπηλός στη μακροσκελή συνέντευξη Τύπου, σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη του επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, δύο μήνες νωρίτερα. Μετά από ελάχιστες δηλώσεις, άφησε τον Τραμπ να μονοπωλήσει τον λόγο, επιτιθέμενος σε Ευρωπαίους συμμάχους –τους οποίους κατηγόρησε ότι «κορόιδεψαν» τις ΗΠΑ– και απείλησε με ακόμα πιο σκληρούς δασμούς κατά της Κίνας, αν δεν αποσύρει τα αντίποινα έως την Τρίτη.

Ο Νετανιάχου αποχώρησε από τον Λευκό Οίκο χωρίς δημόσια δέσμευση από τον Τραμπ για άρση του δασμού 17% που έχει επιβάλει στις ισραηλινές εξαγωγές – έναν από τους βασικούς στόχους του ταξιδιού του, μαζί με την εξασφάλιση περισσότερων όπλων για τις επιχειρήσεις στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη. Αν υπήρξε κάποια συζήτηση για κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις ΗΠΑ-Ισραήλ κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, δεν έγινε καμία αναφορά κατά τις δημόσιες δηλώσεις. Ο Τραμπ περιορίστηκε στο να πει: «Νομίζω ότι όλοι συμφωνούν πως μια συμφωνία είναι προτιμότερη από το “προφανές”. Και το προφανές δεν είναι κάτι στο οποίο θέλω να εμπλακώ – ούτε το Ισραήλ θέλει, αν μπορεί να το αποφύγει.»

Το πρόβλημα που δημιούργησε ο ίδιος – και τώρα καλείται να λύσει

Σε μεγάλο βαθμό, ο Τραμπ καλείται να διαχειριστεί το ίδιο πρόβλημα που ο ίδιος δημιούργησε. Η συμφωνία του 2015 οδήγησε στην αποστολή εκτός Ιράν του 97% του εμπλουτισμένου ουρανίου, ενώ περιορίστηκε η παραγωγική ικανότητα πυρηνικού καυσίμου. Ωστόσο, η συμφωνία άφησε τη γνώση και τον εξοπλισμό στο Ιράν. Έτσι, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018, το Ιράν ανασυγκρότησε ταχύτατα το πυρηνικό του πρόγραμμα και πλέον διαθέτει αρκετό υλικό για την κατασκευή έξι πυρηνικών όπλων.

Οι εκτιμήσεις για τον χρόνο ολοκλήρωσης διίστανται. Τον Φεβρουάριο, The New York Times ανέφερε ότι νέα στοιχεία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών δείχνουν μια μυστική ομάδα Ιρανών επιστημόνων να εργάζεται πάνω σε μια ταχύτερη –αν και πρόχειρη– μέθοδο κατασκευής πυρηνικού όπλου. Φαίνεται πως ο Τραμπ έχει ήδη ενημερωθεί, γεγονός που εξηγεί την επείγουσα κινητικότητα των τελευταίων ημερών. Αξιωματούχοι της κυβέρνησής του λένε ότι δεν υπάρχει πρόθεση για μακρά διαπραγμάτευση με την Τεχεράνη.

Στην Τεχεράνη, η αγωνία κορυφώνεται

Η ανακοίνωση του Τραμπ περί «συνάντησης υψηλού επιπέδου» προκάλεσε έκρηξη αντιδράσεων στα ιρανικά ΜΜΕ. Πολλοί Ιρανοί υποδέχθηκαν θετικά την προοπτική διαπραγμάτευσης, ελπίζοντας σε άρση των κυρώσεων και αποτροπή πολέμου. Ο συντηρητικός πολιτικός αναλυτής Μεχντί Ραχμάτι, από την Τεχεράνη, σχολίασε: «Οι δηλώσεις Τραμπ ήταν ένα σαφές μήνυμα προς το Ισραήλ και το Ιράν. Βάζει φρένο στα σχέδια του Ισραήλ για επίθεση και στέλνει ένα θετικό σήμα ότι επιλέγει τη διπλωματία.» Ο εκπρόσωπος του ιρανικού ΥΠΕΞ, Εσμέιλ Μπαγκέρι, δήλωσε σε ιρανικά μέσα: «Η ιρανική πρόταση για έμμεσες συνομιλίες ήταν γενναιόδωρη και σοφή, με βάση την ιστορία και τη δεκαετή πορεία των πυρηνικών διαπραγματεύσεων. Εστιάζουμε σε όσα προσφέρουμε.» Την ηγεσία των συνομιλιών του Σαββάτου, σύμφωνα με δύο Ιρανούς διπλωμάτες, θα έχουν ο Αραγτσί και ο Στίβεν Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή. Την πληροφορία επιβεβαιώνει και ο Σαγέντ Χοσεΐν Μουσαβιάν, πρώην Ιρανός διαπραγματευτής στη συμφωνία του 2015.

Το γεγονός ότι το Ιράν προσέρχεται καν στο τραπέζι θεωρείται ομολογία αποδυνάμωσης. Ποτέ άλλοτε οι πυρηνικές του εγκαταστάσεις δεν ήταν τόσο ευάλωτες. Οι επιθέσεις του Ισραήλ κατέστρεψαν και εργοστάσια κατασκευής καυσίμου για πυραύλους, περιορίζοντας την ικανότητα επανεξοπλισμού. Ωστόσο, ειδικοί προειδοποιούν: το μέγιστο που μπορεί να προσφέρει το Ιράν απέχει πολύ από την απαίτηση για πλήρη αποσυναρμολόγηση. Αυτό θα σήμαινε το οριστικό κλείσιμο του εργοστασίου εμπλουτισμού της Νατάνζ – που είχε στοχευθεί με τον ιό Stuxnet πριν 15 χρόνια – αλλά και του Φορντόου, κάτω από βουνό σε στρατιωτική βάση. Θα απαιτούσε επίσης την καταστροφή πλήθους άλλων εγκαταστάσεων σε όλη τη χώρα, υπό διεθνή επιτήρηση. Αν ο Τραμπ δεν πετύχει κάτι περισσότερο από τη συμφωνία Ομπάμα, θα βρεθεί αντιμέτωπος με το ερώτημα: τι πέτυχε τελικά; Ο ίδιος αποκαλούσε εκείνη τη συμφωνία «καταστροφή» και «ντροπή», υποστηρίζοντας ότι έδινε πλήρη ελευθερία στο Ιράν από το 2030 και μετά. Τώρα καλείται να αποδείξει αν μπορεί να φέρει κάτι καλύτερο.