Μια υπέροχη αναζήτηση της Ελευθερίας στη Βρέμη

16:50 27/5/2015 - Πηγή: Attiki Press

Τρία έργα του κορυφαίου εκπρόσωπου της γερμανικής αβάν-γκαρντ, Ράινερ Φασμπίντερ, παρουσιάστηκαν φέτος στην Αθηναϊκή θεατρική σκηνή.

Από την Ηρώ Μητρούτσικου

Το «Τα Πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ» στο υπόγειο του Εθνικού, σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου, το «Σταγόνες πάνω σε καυτές πέτρες», στον χώρο Baumstrasse σε σκηνοθεσία Μιχάλη Πανάδη και το «Ελευθερία στην Βρέμη» στο θέατρο Μεταξουργείο, σε σκηνοθεσία Νάντιας Φώσκολου. Το τελευταίο, δικαίως, είχε την πιο μεγάλη πορεία και παίζεται από τον

Δεκέμβρη μέχρι την τελευταία Παρασκευή της άνοιξης!

Φασμπίντερ

Ο πολυπράγμων σκηνοθέτης Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (1945-1982), έμελλε να καταγραφεί στην ιστορία ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της μεταπολεμικής περιόδου στη Γερμανία. Μέχρι το τραγικό του τέλος, λόγω υπερβολικής δόσης, σε ηλικία 36 ετών, ο Φασμπίντερ θα καταφέρει κάτι το απίστευτο: θα σκηνοθετήσει 44 ταινίες μέσα σε 17 χρόνια(!) (41 μεγάλου μήκους), ένα μοναδικό και ακατάρριπτο ρεκόρ στην ιστορία του Κινηματογράφου.

Καταπιάστηκε με διαφορετικά φιλμικά είδη – κωμωδία, gangster film, επιστημονική φαντασία – ενσωματώνοντας στοιχεία αμερικάνικου μελοδράματος της δεκαετίας του ‘50 και νεώτερων κινηματογραφικών τεχνικών, με στόχο την κοινωνική κριτική. Ασχολήθηκε με ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο, κοινωνικά και υπαρξιακά. Οι χαρακτήρες του περιχαρακωμένοι από τις πιέσεις της κοινωνίας, στρέφονται στην αυτοκαταστροφή και τη βία, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να υπάρξουν.

Η θεατρική εργογραφία του Φασμπίντερ αριθμεί 12 πρωτότυπα θεατρικά έργα και αρκετές διασκευές (Γκαίτε, Σοφοκλή, Γκολντόνι, Λόπε ντε Βέγκα). Από τα θεατρικά του ξεχωρίζουν τα: “Σταγόνες πάνω σε καυτή πέτρα”, “Αίμα στο λαιμό της Γάτας”, “Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Κάντ”, “Ελευθερία στη Βρέμη” και “Τα σκουπίδια, η πόλη,ο θάνατος”. Το 1980 κινηματογραφεί το “Berlin Alexanderplatz”, που θεωρείται το αριστούργημα του, ένα έπος 16 ωρών, πάνω στην νουβέλα του Αλφρεντ Ντέμπλιν.

Στο βάθος όλων των έργων του υπάρχουν πάντα τα ίδια στοιχεία: η απελπισία,η κοινωνική καταπίεση, η ηθική παρακμή, τα διαπροσωπικά παιχνίδια εξουσίας, η περιθωριοποίηση, ο φόβος, η δέσμευση, η συντριβή, η ωμότητα, το κοινωνικό όραμα.

Το έργο & η πραγματική ιστορία:

Το έργο του Φασμπίντερ «Ελευθερία στη Βρέμη», γραμμένο το 1971, διαδραματίζεται στη Βρέμη του 1814 και αναφέρεται στην προσπάθεια μιας γυναίκας να ξεφύγει από τις δομές της εξουσίας και της πατριαρχικής κοινωνίας στην οποία ζει. Το ζήτημα της ελευθερίας και της ανθρώπινης καταπίεσης, που υπάρχει ακόμα και στις μέρες μας, θίγεται εκεί και με φεμινιστικό τρόπο. Ο ρόλος της ως μονίμως εξουσιαζόμενη από γονείς, αδελφό, συζύγους, πνίγουν την Γκέσε, η οποία απηυδισμένη διεκδικεί την ελευθερία της. Όμως, η επίπλαστη ελευθερία που διεκδικεί, φέρνει και την τελική συντριβή της.

Πρόκειται για αληθινή ιστορία: Η Γκέσε Μαργκαρέτε Γκόντφριντ καταδικάστηκε το 1831 σε αποκεφαλισμό, επειδή είχε δολοφονήσει με αρσενικό 15 άτομα στη Βρέμη και το Ανόβερο. Υπέφερε από το σύνδρομο Μινχάουζεν -όπως πολλές γυναίκες κατά συρροήν δολοφόνοι- που προσπαθούν να βρεθούν στο επίκεντρο της προσοχής. Είχε σκοτώσει σύζυγο,γονείς, παιδιά και πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός της. Χάρη στην αφοσίωση και την αυταπάρνηση με την οποία περιέθαλπε τα θύματά της, όσο εκείνα υπέφεραν, ο κόσμος την είχε ονομάσει «Ο Άγγελος της Βρέμης»… Ήταν η τελευταία δημόσια εκτέλεση στην πόλη της Βρέμης.

Το νόημα του έργου είναι αλληγορικό. Ο αντικομφορμιστής Φασμπίντερ δεν κάνει νατουραλισμό, δεν εστιάζει στα ποινικά στοιχεία της υπόθεσης, αλλά στα κίνητρα της πράξης. Πρόκειται για σπουδή πάνω στην ελευθερία, παραβολή για τον ρόλο της εξουσίας στις ανθρώπινες σχέσεις. Οι σχέσεις εξάρτησης και απελευθέρωσης φαίνονται ιδιαίτερα στο σκοτεινό κλίμα εκείνης της εποχής. Η άρνηση ενός κοινωνικοοικονομικού συστήματος, «ελεύθερης οικονομίας» να δει την γυναίκα σαν ψυχοπνευματική οντότητα, με συναισθήματα, ανάγκες και προσωπικότητα, εμπεριέχει βία. Από αυτό το σημείο ξεκινά ένας φαύλος κύκλος, όπου τελικά η βία πληρώνεται με βία. Μια φεμινιστική ιστορία μετατρέπεται σε πολιτικό έργο, αποτυπώνοντας την εναγώνια αναζήτηση της Γκέσε να κατανοήσει τον κόσμο και να ζήσει ειρηνικά, και όπως εκείνη θέλει, με τους «άλλους».

Η Γκέσε θεωρεί ότι έχει προχωρήσει πέρα από τους νόμους. Σαν την «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη, η οποία θεωρούσε ότι εκτελεί κοινωνικό έργο απαλλάσσοντας τις οικογένειες από το βάρος των θηλυκών τέκνων, η καταπιεσμένη Γκέσε Γκόντφριντ, απαλλάσσει τον εαυτό της από τα δεσμά της ανδροκρατούμενης κοινωνίας του 19ου αιώνα.

Η πρωταγωνίστρια αναζητά την αναγνώριση, αν όχι την ισότητα με τους άνδρες, σε μια εποχή που που αυτό ήταν αδιανόητο, που ήταν αμαρτία και μόνο το να μιλάει ή να σκέφτεται μια γυναίκα, που πίστευαν ότι η γυναίκα πρέπει να “σκοτώνει” αυτό που νιώθει μέσα της κι ότι η ευτυχία έρχεται μόνο από τον Θεό. Η Γκέσε όμως έλεγε: “Εγώ ζω τώρα. Ποιός δίνει στον άνθρωπο την σιγουριά για ζωή μετά θάνατον; Τίποτα δεν υπάρχει στον κόσμο πέρα από την αγάπη. Η ερημιά είναι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο”. Τα λόγια της θεωρούνταν αιρετικά, ενώ αυτή αποζητούσε μόνο αγάπη κι όχι οίκτο. Ο Φασμπίτερ μας παρουσιάζει μια γυναίκα που ο έρωτας είναι εκείνος που την αναγκάζει να γίνει και Μήδεια και Κλυνταιμνήστρα και μητροκτόνος και πατροκτόνος.

Το έργο έχει ξαναπαιχτεί το 1981 στην Θεσσαλονίκη με την Ρούλα Πατεράκη σκηνοθέτη και στον πρωταγωνιστικό ρόλο, το 1991 με την Αμαλία Μουτούση σε σκηνοθεσία Στέλιου Παυλίδη και από το ΔΗΠΕΘΕ Βόλου το 1995 με τη Λυδία Κονιόρδου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Οικονόμου.

Η παράσταση:

Ένας τεράστιος ξύλινος σταυρός δεσπόζει στο κέντρο της σκηνής και επιβάλλεται, υπενθυμίζοντας το καθήκον και ασκώντας συνεχή πίεση στους καθολικούς, ειδικά της τότε εποχής. Το σκηνικό εμπεριέχει τα βασικά: ένα τραπέζι, δυο ράφια, καρέκλες και χωρίζεται σε τρία μέρη: στο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού της Γκέσε, σε έναν χώρο έξω από αυτό και στον “άλλο” κόσμο… Σαν σταυρός και η συνολική εικόνα του σκηνικού (Μικαέλα Λιακατά), όπου είναι εμφανής ένας οριζόντιος και ένας κάθετος άξονας.

Οι ηθοποιοί βρίσκονται συνέχεια επί σκηνής και όλοι -εκτός από την πρωταγωνίστρια- ενσαρκώνουν δυο ή τρεις χαρακτήρες ο καθένας, δίνοντας ξεχωριστές ερμηνείες όλοι ανεξαιρέτως. Η Γιασεμί Κηλαϊδόνη μετά τον εκπληκτικό μονόλογο «Μαράν Αθά», (που σκηνοθέτησε πριν από χρόνια ο Δήμος Αβδελιώδης) αναλαμβάνει έναν άλλο απαιτητικότατο ρόλο.

Το θύμα του άντρα, του πατέρα και του εραστή της μετατρέπεται σε θύτη για όποιον αρχικά την καταπιέζει. Τα θύματά της αρκεί να την πληγώσουν, να την προδώσουν, να μην της αφήνουν ελευθερία σκέψης και βούλησής ή ακόμα και να την κοροϊδεύουν… Βλέποντας τον πρώτο φόνο δικαιολογούμε την δολοφόνο, γιατί σκοτώνει για να ελευθερωθεί • Ο δρόμος όμως προς στην “ελευθερία” είναι σπαρμένος με διαδοχικούς φόνους.

Η πρωταγωνίστρια απομονωμένη από την αληθινή ζωή, δεν βγαίνει ποτέ από τον χώρο που ορίζει την κουζίνα της. Η απόγνωση διαγράφεται στο ανέκφραστο πρόσωπό της… Η ασφυξία που νιώθει δίνεται σκηνικά και με το ναύλον που περιβάλλει το δωμάτιο και το οποίο, όπως και η κοινωνία, δεν την αφήνει να αναπνεύσει και στο τέλος την πνίγει…

Διαπίστωσα κοινά στοιχεία με το έργο «Ελάτε σε εμάς για ένα καφέ» (που παιζόταν για τρίτη χρονιά στο θέατρο Φούρνος), επίσης φεμινιστικό, μαύρη κωμωδία ωστόσο.

Στο «Ελευθερία στη Βρέμη» τα στοιχεία του θρίλερ μπλέκονται με το χιούμορ και το γκροτέσκο και το ιδιαίτερο και επαναλαμβανόμενο τραγούδι (μουσική: Γιάννης Καραγιάννης) κάνει πιο έντονη την επαναληπτικότητα. Όταν ο θεατής αντιλαμβάνεται αυτή την επαναληπτικότητα αρχίζει – μετά από κάθε φόνο- να αναρωτιέται ποιός θα είναι ο επόμενος νεκρός σε αυτό το σπίτι!

Η σκηνοθεσία (Νάντια Φώσκολου) λιτή, όπως και το κείμενο, το σκηνικό και τα κοστούμια (Βασιλική Σύρμα). Στυλιζαρισμένη κίνηση, μπρεχτική γραμμή και γρήγορες εναλλαγές έχουν σκοπό μόνο να τονίσουν τη σαρωτική δύναμη της εξουσίας, ακόμα και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ένας θίασος αξιόλογος, με την Γιασεμί Κηλαϊδόνη να ερμηνεύει εξαίρετα έναν δραματικό ρόλο που βρίσκεται συνέχεια στο “κόκκινο”.

Μοναδικό μείον οι τσιρίδες των παιδιών που αργείς πολύ να κατανοήσεις τί είναι και ένα πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι χρειαζόταν τρέηλερ…

Τρέηλερ: https://www.youtube.com/watch?t=55&v=zWmFfbI3W7U

“Μεταξουργείο”

Ακαδήμου 14, πλατεία Αυδή

210-5234382

Τετ. 8 μ.μ., Πέμ+Παρ. 9 μ.μ.

Εισιτήρια: € 12, 10, 5

Mέχρι : 29/5/2015

Fb σελίδα: https://www.facebook.com/pages/%CE%95%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%92%CF%81%CE%AD%CE%BC%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%A6%CE%B1%CF%83%CE%BC%CF%80%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81-Bremer-Freiheit-by-Fassbinder/396666377153402?fref=ts

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ:

Περσινή αρραβωνιαστικιά / BernardaAlba Θ.Ν.Κόσμου

Κανίβαλος / Παγκάκι Vault

Όλη η Βίβλος(λέμε τώρα) Βικτώρια

Ελευθερία στη Βρέμη Μεταξουργείο

Παραλήπτης άγνωστος Κ.Ε.Τ.

Η μεγάλη Χίμαιρα Πορεία

Η πόρνη από πάνω Βρετάνια

Πόρτες Αγγέλων Βήμα

Δάφνες & Πικροδάφνες Θησείον

Με ελεύθερη συνεισφορά:

Μοναξιά reload Χώρος Τέχνης art63