Ο Βυσσινόκηπος 100 χρόνια μετά

23:06 8/2/2013 - Πηγή: Attiki Press

Από την Ηρώ Μητρούτσικου

Αυτή την στιγμή στην Αθήνα παίζονται τρεις διαφορετικές παραστάσεις του γνωστού έργου του Τσέχωφ, οι δύο από αυτές, μάλιστα, παίζονται στο ίδιο θέατρο(Επί Κολωνώ) και αποτελούν διασκευές του Τσεχοφικού θεατρικού κειμένου («6 βύσσινα στον Κήπο» και «Κίεβο» αν και το δεύτερο απλά παίρνει ως αφορμή το διάσημο έργο)! Ίσως είναι η χρονιά του Βυσσινόκηπου, μια και αυτή την στιγμή κάνει πρεμιέρα το έργο και στην Θεσσαλονίκη(σε ένα νεοκλασικό σπίτι) και τον Νοέμβρη παίχτηκε και σε ένα κλειστό Λούνα Παρκ

στην Κύπρο!

Κίεβο

O «Βυσσινόκηπος» (1903) του Τσέχωφ τελειώνει με την παρηκμασμένη οικογένεια των αστών να πουλάει το κτήμα της και οι νέοι ιδιοκτήτες να κόβουν τις βυσσινιές. Το «Κίεβο» (2003), του Σέρχιο Μπλάνκο, αρχίζει έναν αιώνα μετά, με τους αστούς απογόνους της οικογένειας που αγόρασε ένα σπίτι σε εκείνο το κτήμα, να το πουλάει επίσης, αλλά για να γίνει κήπος με ψεύτικες βυσσινιές για το εμπορικό κέντρο που έχει χτιστεί δίπλα! Πρόκειται για αλληγορία για τον ακραίο 20ο αιώνα και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα οποία διαπράχθηκαν στη διάρκειά του.

Ο συγγραφέας δίνει στο έργο το όνομα όχι της πόλης στην οποία εκτυλίσσεται, άλλης μιας άλλης (μιας πόλης που υπήρξε ένα από τα παλαιότερα θρησκευτικά κέντρα) εξ αφορμής της είδησης που διαβάζει ένας από τους ήρωες στην εφημερίδα, ότι ένα πυρηνικό ατύχημα (σαφής αναφορά στο Τσερνομπίλ) εξαφανίζει ολόκληρο το Κίεβο.

Η βάση της ιστορίας είναι η εξής: η μάνα με την κόρη και τον ανάπηρο γιο, έρχεται για μια τελευταία επίσκεψη στο εξοχικό της οικογενείας, πριν αυτό πουληθεί και κατεδαφιστεί. Εδώ και δέκα χρόνια δεν το έχουν επισκεφτεί, γιατί εκεί σκοτώθηκε ο μικρότερος γιός της. Αυτό το διάστημα είχε αναθέσει την επίβλεψη του σπιτιού στον αδερφό της, ο οποίος το μετέτρεψε σε χώρο βασανισμού και ταφής αντιφρονούντων στο Σταλινικό καθεστώς.

Η μάνα σε όλο το έργο είτε πίνει, είτε υποδύεται το θύμα, ενώ οι υπόλοιποι προσπαθούν να της κρύψουν την αλήθεια, τα παιδιά της θέλουν να βρουν την αλήθεια, αλλά αποδεικνύονται θύματα και στο τέλος και ο φίλος αλλά και η μάνα αποδεικνύεται ότι τελικά δεν ήταν και τόσο αθώοι..... Την ιστορία οδηγεί, τελικά, αποκλειστικά ο θείος, καθώς κάνει τους πάντες ότι θέλει με τα λόγια ή με βάναυσες πράξεις...

Η βίλα της οικογένειας στο «Κίεβο» δεν αποτελεί αποκύημα της φαντασίας του Γαλλο-ουρουγουανού συγγραφέα. Ολόκληρη η Λατινική Αμερική είναι γεμάτη από τέτοιες βίλες με σκοτεινή ιστορία, οι οποίες μετατράπηκαν σε μυστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης από τις εκάστοτε δικτατορίες, αλλά σε αυτή την ιστορία της οικογένειας Μπαντενβάιλερ (έτσι ονομαζόταν το χωριό στο οποίο πέθανε ο Τσέχωφ), δεν υπάρχει μόνο αυτό το δράμα! Ο συγγραφέας φορτώνει το έργο με όλα τα δεινά του κόσμου: αιμομιξία, κακοποίηση ανάπηρου, εθισμό στην μορφίνη και το αλκοόλ, σχέσεις απέχθειας σε μια δυσλειτουργική οικογένεια, οικονομικές και πολιτικές ίντριγκες, λαγνεία, εκβιασμός και ανομολόγητος έρωτας, απόπειρα δολοφονίας, αυτοκτονία, ενώ έχουν προηγηθεί και δύο θάνατοι!

Η απόπειρα βιασμού της κόρης, φάνταζε τόσο άσχετη, που προς στιγμή σκέφτηκα ότι μπορεί να μην ήταν καν γραμμένη από το συγγραφέα.... Μετά, όμως, καταλαβαίνεις ότι αυτό το έργο όχι απλά το παραφόρτωσε, αλλά έβαλε ότι είχε και δεν είχε !

Με αφορμή, λοιπόν, τον Βυσσινόκηπο, και παίρνοντας και μερικά στοιχεία από τον Γλάρο (που ως γνωστόν μοιάζει έτσι κι αλλιώς με τον Βυσσινόκηπο), μιλά για την χώρα του (παρόλο που η δράση παραμένει στην Ρώσικη επαρχία), για τα δεινά του λαού του (μέσα από το προσωπείο του σταλινισμού) και για την αστική τάξη, που όπως η παλαιότερη αριστοκρατική του «Βυσσινόκηπου», βλέπει κι αυτή, ανήμπορη να παρέμβει, την περιουσία της να ισοπεδώνεται. Όμως, με όλα αυτά τα φρικτά που συμβαίνουν, ο συγγραφέας αποπροσανατολίζει τον θεατή από αυτό που πραγματικά ήθελε να πει και φτιάχνει ένα σκληρό δράμα το οποίο, όμως, αν τύχει σε ατάλαντους συντελεστές θα θυμίζει σαπουνόπερα σε γρήγορη μορφή! Πρόκειται για ένα έργο που μπορεί, είτε να αποτελέσει ναυάγιο, είτε να βοηθήσει σε μια μεγάλη θεατρική και υποκριτική επιτυχία, χωρίς όμως να το αξίζει και απόλυτα...

Ευτυχώς, η παράσταση του θεάτρου Επί Κολωνώ καταφέρνει να μην γίνει ναυάγιο μια και όλοι οι συντελεστές της είναι πολύ έμπειροι. Η σκηνοθεσία είναι της, ιδιοκτήτριας του θεάτρου, Ελένης Σκότη, τα πολύ καλά βίντεο του Μιχάλη Κλουκίνα (βίντεο) και οι εξαιρετικοί φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη.

Ο Γιώργος Χατζηνικολάου αξίζει ειδική μνεία για το σκηνικό, με την όρθια επιβλητική πισίνα και τον βατήρα. Τα γυναικεία κουστούμια του δεν με ενθουσίασαν, αλλά, προφανώς, ήθελε όλα τα ρούχα να περάσουν αδιάφορα.... Η πισίνα που δεσπόζει όχι μόνο στο σκηνικό, αλλά και στα λόγια και στο μυαλό των ηρώων, είναι, εκτός από καθρέφτης των πράξεών τους, και το σκοτεινό εγκληματικό παρελθόν όλων σχεδόν. Κάθε τόσο κοιτάζουν τα βρώμικα και πηχτά νερά της, που κρύβουν μυστικά, αλλά και την δικιά τους δειλία, σιωπή και συνενοχή....

Η παράσταση έχει μια καινοτομία: τον πρωταγωνιστικό ρόλο μοιράζονται δύο καταξιωμένες πρωταγωνίστριες σε εναλλασσόμενη διανομή! Η Φιλαρέτη Κομνηνού υποδύεται εναλλάξ με την Καρυοφυλιά Καραμπέτη, την σκληρόκαρδη, αλκοολική και εγωκεντρική μητέρα, ανίκανη να νιώσει αγάπη ή αποτροπιασμό.

Είδα την παράσταση με την Καρυοφυλλιά, αλλά όλοι λένε ότι η Φιλαρέτη δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας, άρα θα προσπαθήσω να ξαναπαρακολουθήσω την παράσταση.... Η Καραμπέτη τα τελευταία χρόνια έχει, ευτυχώς, αποβάλλει τον στόμφο που την χαρακτήριζε και, προσωπικά, δεν άντεχα. Έδωσε μια πολύ καλή ερμηνεία της παρηκμασμένης μεσήλικης γυναίκας (με εξαίρεση ότι τα πρώτα λεπτά με δυσκολία την ακούγαμε). Η κόρη, Ηλιάνα Μαυρομάτη, λιτή αλλά περιεκτική, ενώ ο γιος, Γιάννης Λεάκος, καλός και σωστός στον ρόλο του καθηλωμένου νέου στο αναπηρικό καροτσάκι, ο οποίος βράζει μέσα του. Λίγο πιο χαμηλών τόνων από όσο, ίσως, θα έπρεπε ήταν ο Δημ. Λάλος, ως παλιός φίλος της οικογενείας, συνένοχος και θύμα συγχρόνως. Άφησα τελευταίο το «τέρας» του έργου, τον βασανιστή, σοδομιστή, αιμομίκτη και δολοφόνο θείο. Ο Στάθης Σταμουλακάτος υποστήριξε πολύ καλά το ρόλο του κακού και η μόνη μου ένσταση ήταν στην ελαφρά προβληματική άρθρωση του.

Οικογενειακό θρίλερ με προφανείς συμβολισμούς, αλλά συγχρόνως και ένα υπερβολικά φορτωμένο έργο που μπλέκει την παρακμή της αριστοκρατίας με τα βασανιστήρια των δικτατοριών και αφήνει ανοιχτούς λογαριασμούς μεταξύ των ηρώων.

“Επί Κολωνώ”, Λένορμαν και Ναυπλίου (metro Μεταξουργείο), Ενημερωθείτε τηλεφωνικά για το ποιές μέρες και ώρες παίζει η Καραμπέτη και ποιές η Κομνηνού. (Υπάρχει και μειωμένο εισιτήριο αν θέλετε να δείτε και τις δύο εκδοχές. Μην ξεχνάτε ότι στο ίδιο θέατρο παίζεται κι άλλη παραλλαγή του τσεχωφικού Βυσσινόκηπου).