Σταματία, το γένος Αργυροπούλου: Ένα ανθρώπινο σεμεδάκι

13:26 28/4/2015 - Πηγή: Attiki Press

Τι είναι το σεμεδάκι (και το καρεδάκι, και τα πετσετάκια) για τη νεοελληνική κουλτούρα των τελευταίων 50-60 ετών;

Του Αντώνη Γαζάκη

Ένα αντικείμενο που ξεκίνησε την καριέρα του ως απαραίτητο συστατικό της προίκας κάθε καλής κοπέλας, κάτι που επιδεικνυόταν με καμάρι πριν το γάμο και σε κάθε μεγάλη γιορτή, μέσο συναγωνισμού -ου μην και ανταγωνισμού- μεταξύ των γυναικών της γειτονιάς. Με την πάροδο των χρόνων όμως η αίγλη του άρχισε να φθίνει -λόγω της κοινωνικής αλλαγής, των βιομηχανικών προϊόντων

και της κυριαρχίας του πλαστικού- για να φτάσει τα τελευταία τριάντα χρόνια να γίνει ένα αντικείμενο περιττό, κατάλληλο μόνο για το εσωτερικό ντουλαπιών, συρταριών και μπαούλων.

Στο μυαλό μας το έχουμε συνδυάσει με τις γιαγιάδες μας και τις αδερφές τους που έχουν μείνει πίσω στο χρόνο, με αυτές τις γυναίκες που ο ορίζοντάς τους ήταν πάντα μέχρι το μπακάλικο της γειτονιάς, η ευτυχία τους συνίστατο στο να υπηρετούν γονείς, σύζυγο, παιδιά, ανίψια κι εγγόνια και τη μόνη τους “διασκέδαση” αποτελούσε το πλέξιμο, το κέντημα ή το ράψιμο πίνοντας καφέ εναλλάξ στα σπίτια φιλενάδων και συγγενών τους. Γυναίκες, που όπως και τα σεμεδάκια, δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να παρακολουθήσουν τη ζωή που εξελισσόταν με γοργούς ρυθμούς λίγο παραέξω από τον μικρόκοσμό τους.

Ένα τέτοιος άνθρωπος-σεμεδάκι είναι και η Σταματία (“το γένος Αργυροπούλου” βεβαίως-βεβαίως) τη ζωή της οποίας μας ξεδιπλώνει σε έναν εξαιρετικό μονόλογο μιάμισης ώρας περίπου η σαρωτική Ελένη Ουζουνίδου, υπό την δεξιοτεχνική σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Το ευφάνταστο εύρημα της σκηνογράφου Μαγδαληνής Αυγερινού να γεμίσει το χώρο με σεμεδάκια, καρεδάκια, πετσετάκια κοκ. είναι κάτι παραπάνω από εύστοχο -τα αντικείμενα αυτά μετατρέπονται σε οργανικό στοιχείο της παράστασης τόσο για τον θεατή όσο και για τη Σταματία που τα χρησιμοποιεί σαν άγκυρα, κρυψώνα και καταφύγιο καθ” όλη τη διάρκεια του μονολόγου της. Μονάχα που διαπιστώνουμε πολύ γρήγορα ότι το δικό της σεμεδάκι, η δική της ζωή, είχε την τύχη των αντίστοιχων πραγματικών αντικειμένων πολύ νωρίτερα από αυτά…

Η Σταματία, 17 χρονών στις αρχές της δεκαετίας του ’50, είναι η μία από τις δύο κόρες τμηματάρχη του Υπουργείου Εμπορίου. Δεξιά οικογένεια, συντηρητισμός, ελληνοχριστιανική αγωγή, αρραβώνας με αξιωματικό του στρατού. Όλα δείχνουν ότι η ζωή της θα ακολουθήσει το δρόμο της μικροαστικής ευτυχίας που προδιαγραφόταν για πολλούς από όσους ανήκαν στη νικήτρια παράταξη του πρόσφατου εμφυλίου. Ο θάνατος όμως του αρραβωνιαστικού από νάρκη και το φευγιό της αδερφής της από το σπίτι με έναν κομμουνιστή, θα ανατρέψουν τα σχέδια των γονιών της και της ίδιας και θα πυροδοτήσουν μια σειρά από κακοτυχίες που θα καταστήσουν τη Σταματία μια απλοϊκή, θρησκόληπτη και αφελή, ορφανή μεγαλοκοπέλα πρώτα, αφοσιωμένη θεία έπειτα και τέλος “τζαζεμένη” γεροντοκόρη θείτσα. Κι όλα αυτά με την ταραγμένη πολιτική και κοινωνική ζωή εκείνων των δεκαετιών -μέχρι τα μέσα του ’90- να περνά παρεμπιπτόντως μπροστά από τη Σταματία, η οποία στέκεται απέναντι στο καινούριο αδιάφορη, εχθρική ή απλώς ανίκανη να το καταλάβει. Ο κόσμος της είναι τόσο μικρός που στο τέλος είναι αναπόφευκτο το ότι καταλήγει σε έναν κόσμο προσωπικό, ατομικό, γεμάτο μοναξιά.

Το γλωσσικά άρτιο κείμενο του Κώστα Σωτηρίου, μέσα από το οποίο παρακολουθούμε τη ζωή της Σταματίας, είναι αριστουργηματικό, και τόσο ο σκηνοθέτης, όσο και η Ελένη Ουζουνίδου, το αναδεικνύουν ακόμη πιο πολύ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η Σταματία τους είναι ένα πρόσωπο πειστικό, σε τέτοιο βαθμό που οι θεατές στο τέλος της παράστασης συζητούσαν μεταξύ τους ανακαλώντας στη μνήμη τους ανάλογα πρόσωπα από τις οικογένειές τους. Και πείθει ότι είναι αληθινή και αυτούς που στέκονται ιδεολογικά απέναντι σε όσα υποστηρίζει, αλλά και εκείνους που βρίσκονται στη δική της όχθη, καθώς μπροστά μας βλέπουμε μεν έναν άνθρωπο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αφελής ή απλώς ηθικός, με κωμικές συχνά απόψεις ή στάσεις, σε καμιά περίπτωση όμως γελοίο ή καρικατούρα. Δεν είναι δηλαδή η Σταματία που υποβάλλει τη στάση του θεατή απέναντί της, αλλά οι απόψεις του κάθε θεατή καθορίζουν τη στάση του προς αυτή, σε ένα σπάνιο δείγμα θεατρικής δικαιοσύνης.

Και μόνο το γεγονός ότι ολόκληρο το θέατρο παρακολουθεί με τόση προσήλωση έναν μονόλογο μιάμισης περίπου ώρας θα αρκούσε για να καταλάβει κανείς ότι η ερμηνεία της Ελένης Ουζουνίδου είναι καθηλωτική. Υπό την καθοδήγηση του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου μας δίνει έναν αξέχαστο χαρακτήρα δείχνοντας ότι ελέγχει πλήρως το κείμενο με όλα τα εκφραστικά μέσα που διαθέτει η ίδια: κίνηση, σώμα, φωνή, τραγούδι, ψυχικές διαθέσεις. Παρότι υποδύεται ένα πρόσωπο οριακό, η οικονομία με την οποία το αποδίδει είναι παραδειγματική, είτε τις στιγμές που κάθεται ή ξαπλώνει στο πάτωμα είτε όταν πηγαινοέρχεται στη σκηνή στην κόψη της υστερίας. Η ερμηνεία της είναι σπουδαία όχι γιατί καθιστά συμπαθητική τη Σταματία, αλλά ενδιαφέρουσα, μετατρέποντας τη μπανάλ ζωή της σε μια συναρπαστική αφήγηση.

Αξιοσημείωτο τέλος είναι και το γεγονός ότι η παράσταση δεν καταφεύγει πουθενά (με εξαίρεση ίσως τη σκηνοθετική προσθήκη για τη Χρυσή Αυγή στο τέλος) σε αβανταδόρικες ευκολίες προκειμένου να κλέψει εύκολο γέλιο ή συγκίνηση από τους θεατές. Η θεατρική ισορροπία, με τη βοήθεια τόσο της μουσικής, όσο και των φωτισμών, διατηρείται αριστοτεχνικά, με αποτέλεσμα η παράσταση να είναι μια πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία για τον κάθε θεατή. Ένα θεατρικό επίτευγμα που δύσκολα θα φύγει από τη μνήμη όσων το παρακολουθήσουν.

Όσοι Θεσσαλονικείς δεν πήγατε, σπεύσατε στο Θέατρο Άνετον μέχρι τις 17 Μαΐου!

“Σταματία, το γένος Αργυροπούλου”, του Κώστα Σωτηρίου

Συντελεστές της παράστασης

Ερμηνεία: Ελένη Ουζουνίδου

Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

Σκηνικά-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού

Μουσική επιμέλεια: Νέστορας Κοψιδάς

Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης

Θέατρο Άνετον

Παρασκευοπούλου 42 & Κωνσταντινουπόλεως, Θεσσαλονίκη

Τηλ. 2310 869869

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ: 85 λεπτά