Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Μια κόντρα προσδιορισμού

11:35 3/3/2021 - Πηγή: Attiki Press

Δεν φαίνεται να έχει τέλος η κόντρα που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στη Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία, που σχετίζεται με το μπλόκο της πρώτης στην ένταξη της δεύτερης στην ΕΕ, αλλά στην πραγματικότητα έχει βαθύτερο ιστορικό και πολιτιστικό υπόβαθρο. Η αντιπαράθεση πήρε νέα τροπή με τη Σόφια να κατηγορεί τα Σκόπια ότι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας που προσδιορίζονται ως Βούλγαροι υφίστανται διακρίσεις λόγω της εθνικής τους καταγωγής. Τα Σκόπια

από την πλευρά τους απορρίπτουν τους ισχυρισμούς αυτούς και να κάνουν λόγο για ανάμειξη στις εσωτερικές τους υποθέσεις. Ειδικότερα, ο πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ πραγματοποίησε σύσκεψη με τους επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας του «για τη λήψη κατάλληλων μέτρων με στόχο την επαρκή προστασία των δικαιωμάτων των Βουλγάρων της διασποράς, όταν οι τελευταίοι αποτελούν στόχο επιθέσεων λόγω του εθνικού τους αυτοπροσδιορισμού».

Αφορμή για τη σύσκεψη αποτέλεσε επιστολή του Πολιτιστικού Κέντρου «Ιβάν Μιχάιλοφ» από τα Μπίτολα (Μοναστήρι) της Βόρειας Μακεδονίας, που ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2019 με σκοπό «την προάσπιση των συμφερόντων πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας που αυτοπροσδιορίζονται ως Βούλγαροι». Στην επιστολή, που κοινοποιήθηκε στη βουλγαρική κυβέρνηση στις 19 Φεβρουαρίου, αναφέρονται αιτιάσεις από Βούλγαρους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας «για συχνές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους μόνο και μόνο επειδή αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Βούλγαροι». Παράλληλα, ζητείται να απλοποιηθούν οι διαδικασίες απόκτησης βουλγαρικής υπηκοότητας για τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας που το επιθυμούν, όπως και να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματα των Βούλγαρων της Βόρειας Μακεδονίας.

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Η αντίδραση των Σκοπίων

Ο Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, Στέβο Πεντάροφσκι απέρριψε τους ισχυρισμούς του Ρούμεν Ράντεφ και έκανε λόγο για ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας του. «Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο και σίγουρα εκτός των εσωτερικών πρακτικών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, πρόεδρος ενός κράτους- μέλους του ΝΑΤΟ να καλεί τις υπηρεσίες ασφαλείας του να αντιδράσουν σε φερόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων πολιτών άλλου κράτους- μέλους του ΝΑΤΟ» αναφέρεται σε ανακοίνωση από το γραφείο του Στέβο Πεντάροφσκι. Στην ίδια ανακοίνωση σημειώνεται ότι ο πρόεδρος Πεντάροφσκι δεν έχει καμία ενημέρωση από τα αρμόδια όργανα για παραβίαση των ανθρωπίνων ελευθεριών και των δικαιωμάτων πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας μόνο και μόνο επειδή δηλώνουν την εθνικότητά τους.

«Η αντίδραση του Βούλγαρου Προέδρου είναι αντίθετη στις βασικές αρχές της διεθνούς πολιτικής περί μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις μιας άλλης χώρας. Ως υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ βρισκόμαστε τακτικά υπό επιτήρηση από τις Βρυξέλλες εδώ και χρόνια, αλλά δεν έχουν καταγραφεί τέτοιες περιπτώσεις, ούτε και στην τελευταία ετήσια Έκθεση Προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χώρα μας» αναφέρεται ακόμη στην ανακοίνωση του γραφείου του Προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας.

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: 100.000 έχουν βουλγαρική υπηκοότητα

Από τη μεριά της, η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας, Εκατερίνα Ζαχαρίεβα δήλωσε στην εθνική τηλεόραση της Βουλγαρίας, “BNT”, ότι περισσότεροι από 100.000 πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας έχουν και βουλγαρική υπηκοόητα, όμως, όπως είπε, υπάρχουν πέφτουν θύματα διακρίσεων και εκφοβίζονται λόγω της εθνικής τους καταγωγής.

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Το βουλγαρικό βέτο

Οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν τον περασμένο Μάρτιο ότι η Βόρεια Μακεδονία μπορεί να ξεκινήσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ένωση. Η επίσημη έναρξη αυτών των ενταξιακών διαπραγματεύσεων επρόκειτο να γίνει τον Δεκέμβριο του 2020, όμως η Βουλγαρία έθεσε βέτο, αναφέροντας ότι δεν μπορεί προς το παρόν να στηρίξει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ των 27 και των Σκοπίων, λόγω διαφόρων ανοιχτών γλωσσικών και ιστορικών διαφορών μεταξύ της Βουλγαρίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Αυτή η διένεξη αποτελεί την κορυφή μόνο ενός προβλήματος με πολύ βαθύτερες ρίζες. Ενός προβλήματος στο οποίο εμπλέκεται και η Σερβία και σε μικρότερο βαθμό η Ελλάδα και η απαρχή του είναι τον Μεσαίωνα. Έτσι, μπορεί ο αυστηρός πυρήνας του μεσαιωνικού βουλγαρικού κράτους  και η πρωτεύουσά του Βέλικο Τάρνοβο να περιλαμβάνονται κατά προσέγγιση στη σημερινή Βουλγαρία, ωστόσο κατά περιόδους το κράτος αυτό επεκτεινόταν κατέχοντας για μεγάλα διαστήματα την περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Βόρεια Μακεδονία.

Στην περιοχή αυτοί κατοικούσαν πυκνοί σλαβικοί πληθυσμοί, την πατρωνία των οποίων από τότε διεκδικούσαν και η Βουλγαρία και η κατά περιόδους κατερχόμενη προς το Αιγαίο Σερβία. Η αλήθεια βέβαια είναι –και όταν μιλάμε για αλήθεια εννοούμε τη γλωσσική- είναι πως η βορειομακεδονική διάλεκτος των σλαβικών δεν αποτελεί αυτόνομη γλωσσική οντότητα (όπως τα σερβικά, τα ρωσικά κ.τ.λ.), αλλά μοιάζει περισσότερο με μια βουλγαρική διάλεκτο με κάποια σερβικά στοιχεία.

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Η μακεδονική ταυτότητα

Στην Ελλάδα αρκετοί αρέσκονται να τονίζουν πως η εθνική ταυτότητα και συνείδηση των μέχρι πρότινος καλούμενων Σκοπιανών δημιουργήθηκε από την πλύση εγκεφάλου που έκανε το καθεστώς του Τίτο στους ντόπιους πληθυσμούς, προκειμένου η Γιουγκοσλαβία να αποκτήσει έρεισμα για μελλοντικές διεκδικήσεις επί των εδαφών της ελληνικής Μακεδονίας. Αυτό είναι μια αλήθεια, αλλά όχι ολόκληρη. Φαίνεται πως κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας οι πληθυσμοί της περιοχής απώλεσαν την έννοια της εθνικής ταυτότητας και αυτοπροσδιορίζονταν με το θρήσκευμα και τη γεωγραφική εντοπιότητα ως «Μακεντόν ορτοντόξ».

Το γεγονός αυτός πιστοποιεί και ο Έλληνας λογοτέχνης Στρατής Μυριβήλης που πολέμησε εναντίον των Γερμανοβουλγάρων στο μακεδονικό μέτωπο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατέγραψε τις εμπειρίες του στο μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάφω». Στο απόσπασμα που θα παραθέσουμε αμέσως μετά φαίνεται ξεκάθαρα πως οι πληθυσμοί της περιοχής, παρόλο που γλώσσα τους προσομοιάζει πολύ με τα βουλγαρικά, αντιπαθούν εξίσου τους Βούλγαρους και τους Σέρβους και θέλουν να είναι μόνο «Μακεντόν ορτοντόξ». Ο συγγραφέας καταγράφει τις εμπειρίες του από τη φιλοξενία του σε ένα σπίτι χωρικών, όταν ανάρρωνε από τραυματισμό στο πόδι.

Στρατής Μυριβήλης

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Η ζωή εν τάφω

«Από προχτές βρίσκουμαι κάτου από στέγη. Ανάμεσα πια σ’ αθρώπους που δε ζούνε ξυλιασμένοι κάτου απ’ την ψυχρή πνοή της στρατιωτικής πειθαρχίας. Ο γιατρός δήλωσε πως για να μου περάσει το πόδι πρέπει πρώτα απ’ όλα να σηκωθώ απ’ το χώμα κι απ’ την υγρασία τ’ αντίσκηνου. Και επειδής δε δέχτηκα με κανέναν τρόπο να πάω στο Νοσοκομείο, ο λοχαγός μου φρόντισε και μ’ έβαλε εδώ, σ’ ένα σπίτι του κοντινού χωριού. […] Οι χωριάτες με δέχτηκαν ανοιχτόκαρδα κι απλά. Και σαν απόμεινα ολομόναχος μαζί τους, άρχεψαν να μου μιλάνε σχεδόν όλοι μαζί, με τη γλώσσα τους που δεν την καταλάβαινα. […] Μα καταλάβαινα πολύ ξάστερα πως ήτανε ένας κόσμος απλός και δουλευτής. Ενας κόσμος ίσιος. Και τα λόγια τους ήτανε όλα λόγια αγαθά, άδολα σαν το ψωμί τους και μοσκοβολισμένα από συμπάθεια και συμπόνεση. […]

»Η μάννα τους δουλεύει στον αργαλειό. Τα μεγάλα της τ’ άσπρα πόδια ανεβοκατεβαίνουν γυμνά πάνου στις πατήτρες, και συχνά μαλώνει γελώντας τις μικρές μου φιλενάδες, που κάνουν ολάκερη συνδιάσκεψη, σοβαρή και φωνακλάδικη, συζητώντας γύρου στο εθνόσημο του κασκέτου μου. Είναι Γκρρτς ή Σρρπ. Ρωμέικο για Σέρβικο. Κι η μάννα τους φαίνεται τους λέει πως είμαι ένας “Γκρρτς”, ένας “ντόμπρο Γκρρτς”, ένας “ντόμπρο κριστιάν” και… να προσέχουν το πονεμένο πόδι μου. […] Η βαθιά ανάγκη που με σπρώχνει να επικοινωνήσω πιο καλά με την πρωτόγονη ψυχήν αυτονών των ανθρώπων, μ’ έκανε να πολεμώ πεισμωμένα να μπω μες στο νόημα του γλωσσικού τους ιδιώματος. Είναι ένα σλαβικό παρακλάδι με πολλά τούρκικα και ρωμέικα στοιχεία. […] Αυτοί εδώ οι χωριάτες, που τη γλώσσα τους την καταλαβαίνουν περίφημα κι οι Βουργάροι κι οι Σέρβοι, αντιπαθούνε τους πρώτους γιατί τους πήρανε τα παιδιά τους στο στρατό.

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Μακεντόν ορτοντόξ

Μισούν τους δεύτερους που τους κακομεταχειρίζουνται για Βουργάρους. Και κοιτάνε με αρκετά συμπαθητική περιέργεια εμάς τους περαστικούς Ρωμιούς επειδή είμαστε οι γνήσιοι πνευματικοί υπήκοοι του Πατρίκ, δηλαδή του “Ορθόδοξου Πατριάρχη της Πόλης”. Γιατί η ιδέα του απλώνεται ακόμα, τυλιγμένη μέσα σε μια θαμπή μυστικοπάθεια πολύ παράξενη, πάνου σ’ αυτό τον απλοϊκό χριστιανικό κόσμο. Έπειτα οι τάφοι των παλιώ τους προεστών έχουνε πάνω στις πέτρες σκαλισμένα ελληνικά γράμματα. Τα ίδια γράμματα που ’ναι γραμμένα πάνου στα σκεβρωμένα κονίσματά τους, και στα παλιά εκκλησιαστικά βιβλία των εκκλησιώ τους. Ωστόσο, δε θέλουν να ’ναι μήτε “Μπουλγκάρ”, μήτε “Σρρπ”, μήτε “Γκρρτς”. Μοναχά “Μακεντόν ορτοντόξ”».

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Οι βουλγαρικές διεκδικήσεις

Η Σερβία από την πλευρά μετά τις διαδοχικές διπλωματικές και στρατιωτικές ήττες που ακολούθησαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο), φαίνεται πως έχει αποσύρει το ενδιαφέρον της από την περιοχή. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την Βουλγαρία. Και εδώ εδράζεται το όλο πρόβλημα. Η Βουλγαρία ζητάει από τη Βόρεια Μακεδονία την απάλειψη του όρου «μακεδονική γλώσσα» από το διαπραγματευτικό πλαίσιο ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κι αυτό, διότι θεωρεί ότι η γλώσσα που ομιλείται στην Βόρεια Μακεδονία είναι διάλεκτος της βουλγαρικής.

Λιούμπκο Γκεοργκιέφσκι

Βουλγαρία Βόρεια Μακεδονία διένεξη: Ο Σκοπιανός πρωθυπουργός που έγινε Βούλγαρος

Η βουλγαρική θέση έχει και ένα άλλο δυνατό έρεισμα. Μια μερίδα του πληθυσμού αυτής της χώρας των 2 εκατομμυρίων κατοίκων θεωρεί πως όντως είναι βουλγαρικής καταγωγής. Περίπου 80.000 άτομα έχουν ζητήσει και έχουν λάβει βουλγαρικό διαβατήριο. Το σημαντικότερο όμως –και το μοναδικό περιστατικό στον κόσμο- είναι πως ο πρώην πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Λιούπτσο Γκεοργκιέφσκι είναι ανάμεσα σε αυτούς που πήραν βουλγαρικό διαβατήριο, ενώ δηλώνει πως η χώρα του πλαστογραφεί την ιστορία. «Τα τελευταία χρόνια βομβαρδιζόμαστε με ντοκιμαντέρ, όπου βλέπαμε ψεύτικους ήρωες, εκδίδονται βιβλία με πλαστές ιστορίες που βασίζονται σε πλαστά γεγονότα» είχε δηλώσει το 2012 ο Γκεοργκιέφσκι κατά τη διάρκεια παρουσίασης της βιογραφίας του.