Ψηφιακά όπλα στα χέρια μας

20:50 8/9/2020 - Πηγή: Καθημερινή

Οταν πριν από λίγες ημέρες είδα το σκίτσο του KAL για τον Economist αισθάνθηκα ότι ίσως η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει τη διαμάχη με την Τουρκία και στο πεδίο της διεθνούς κοινής γνώμης. Οχι επειδή ο υπόλοιπος πλανήτης ξαφνικά δίνει μεγαλύτερη σημασία στα ελληνικά επιχειρήματα, αλλά επειδή η Τουρκία φθάνει πλέον σε τέτοια επίπεδα παραλογισμού, που ενθαρρύνει και τους πιο αδιάφορους να γελάσουν με τις θέσεις και πράξεις της. Το σκίτσο απεικονίζει πέντε κολυμβητές

έτοιμους για εκκίνηση στο «Μεσογειακό Πρωτάθλημα Κολύμβησης». Κοιτάζουν με απορία τον έκτο διαγωνιζόμενο, ο οποίος έχει τοποθετηθεί κάθετα σε αυτούς, με τη λωρίδα του να τέμνει τις δικές τους. «Ο Τούρκος αθλητής ισχυρίζεται ότι αυτά είναι τα χωρικά του ύδατα», εξηγεί μία από τους διοργανωτές στους άλλους. Ενώ και οι δικοί μας σκιτσογράφοι εκθέτουν με εκπληκτική μαεστρία τα καμώματα του Ερντογάν (με της «Καθημερινής» να γίνονται γνωστά και στο διεθνές αγγλόφωνο κοινό), άλλο είναι να λαμβάνουν το μήνυμα όχι μόνον όσοι ήδη γνωρίζουν το περιεχόμενό του, αλλά και όσοι δεν παρακολουθούν στενά την κατάσταση. 

Η Τουρκία έχει κινηθεί γρήγορα και αποφασιστικά για να απλώσει πλοκάμια προπαγάνδας και επιρροής. Δαπανά πολλά εκατομμύρια δολάρια ετησίως για τη διαμόρφωση της εικόνας της στις ΗΠΑ, μέσω εταιρειών (λόμπι) που της παρέχουν πρόσβαση σε πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης· επίσης, χρηματοδοτεί ακαδημαϊκά προγράμματα και ινστιτούτα έρευνας. Οι αγορές όπλων είναι άλλη μορφή δημόσιας διπλωματίας, είτε η Τουρκία αγοράζει είτε πουλάει όπλα. Οι τουρκικές επενδύσεις σε άλλες χώρες συνοδεύονται από την καλλιέργεια στενών σχέσεων με ανθρώπους με εξουσία και επιρροή σε οικονομία και κοινωνία. Επιπλέον, οι Τούρκοι εκμεταλλεύονται στο έπακρον τις δυνατότητες της τεχνολογίας: Μόλις πριν από λίγες ημέρες χάκερ του αυτοαποκαλούμενου «Τουρκικού Στρατού του Κυβερνοχώρου» επιτέθηκαν σε ιστοσελίδες της ελληνικής κυβέρνησης. Σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook και Twitter, χιλιάδες ψεύτικοι λογαριασμοί αναπαράγουν αυτά που η τουρκική κυβέρνηση θέλει, επιτίθενται σε αντιπάλους, διαμορφώνουν κλίμα γύρω από ζητήματα που τους αφορούν.

Την προηγούμενη εβδομάδα, σημειώσαμε πως η τουρκική προπαγάνδα εκμεταλλεύθηκε το ρεπορτάζ των New York Times, που βασίστηκε σε καταγγελίες ότι οι ελληνικές αρχές μεταφέρουν μετανάστες και πρόσφυγες που βρίσκονται στην Ελλάδα προς την Τουρκία. Παρά τη διάψευση της ελληνικής κυβέρνησης, το ρεπορτάζ –με την κατάλληλη προώθηση από τουρκικά μέσα– προκάλεσε αρνητικές εντυπώσεις και σε χώρες μακριά από την Ελλάδα και την Τουρκία. Αυτό το μάθαμε από αντίδραση της ελληνικής πρεσβείας στη Νότιο Αφρική, στην παράλογη απαίτηση ενός κόμματος της αντιπολίτευσης να εκδιωχθούν οι Ελληνες πρεσβευτές από όλες τις χώρες του κόσμου. Σε πόσα άλλα μέρη μπορεί να έχει αναπαραχθεί το ρεπορτάζ, διανθισμένο με φωτογραφίες με έντονο συγκινησιακό φορτίο, αμαυρώνοντας την εικόνα της Ελλάδας και τη φήμη των Ελλήνων; Είναι προφανές ότι απαιτούνται στρατηγική και επαγρύπνηση σε διεθνές επίπεδο – όχι μόνον από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές και εθνικές υπηρεσίες, αλλά και από τους πολίτες που χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Επειδή τα «όπλα» αυτά που χρησιμοποιούν οι Τούρκοι οφείλουν να είναι όπλα και στα δικά μας χέρια. 

Το Twitter και το Facebook επιχειρούν να ελέγξουν και να καταργήσουν λογαριασμούς που αποτελούν μέρος προσπάθειας χειραγώγησης της δημόσιας συζήτησης. Τον Ιούνιο το Twitter «αρχειοθέτησε» 32.242 λογαριασμούς που συνδέονταν με κρατικές υπηρεσίες της Κίνας, της Ρωσίας και της Τουρκίας (7.400). Το Facebook πρόσφατα «ξήλωσε» δίκτυο λογαριασμών από το Πακιστάν. Ερωτώμενος από τη στήλη εάν αυτό τον καιρό το Twitter παρακολουθεί τουρκικούς λογαριασμούς, εκπρόσωπος της εταιρείας απάντησε: «Συνδυάζοντας την τεχνολογία και την ανθρώπινη εποπτεία, δρούμε ώστε να προλάβουμε χειραγώγηση της πλατφόρμας και να μειώσουμε τις επιπτώσεις της. Κανόνας είναι, εάν έχουμε ισχυρή απόδειξη για επιχειρήσεις πληροφόρησης που στηρίζονται από κυβερνήσεις, έπειτα από ενδελεχείς έρευνες θα τις δηλώσουμε στο δημόσιο αρχείο μας». Θα τις αποσύρουν, δηλαδή. Το Twitter έχει δημοσιοποιήσει τους κανόνες του, ώστε κάθε χρήστης να μπορεί να καταγγείλει ύποπτους λογαριασμούς στην εταιρεία. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσπίσει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO), το οποίο έχει στόχο να συντονίσει τα παρατηρητήρια κάθε χώρας-μέλους στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης. Η πρωτοβουλία, όμως, βρίσκεται ακόμη στα πρώτα βήματα. Το Ελληνικό Παρατηρητήριο κατά της Παραπληροφόρησης (ellpap.gr) είναι προϊόν συνεργασίας της εταιρείας Athens Technology Center (ATC), του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και των Ellinika Hoaxes. Πέρα από τον έλεγχο που θα ασκεί, παρέχει εκπαίδευση και πληροφορίες για το πώς μπορούμε να ελέγχουμε την ενημέρωσή μας. Χρειάζεται υποστήριξη, ενίσχυση και χρηματοδότηση για να μπορεί να επιτελέσει την αποστολή του και πριν αρχίσει να λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο. Αυτό απαιτεί και πολυδιάστατη κυβερνητική πολιτική για την αποτροπή επιθέσεων και για την πληροφόρηση της διεθνούς κοινής γνώμης. Να μη βασιζόμαστε στα λάθη της Τουρκίας.