Γιατί η ζωή... δεν υπάρχει στην πραγματικότητα

14:42 6/12/2013 - Πηγή: TNSite

Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να μελετά το φαινόμενο της ζωής, πασχίζει να του δώσει έναν ορισμό. Ακόμη και σήμερα, οι επιστήμονες δεν έχουν έναν ικανοποιητικό ή καθολικά αποδεκτό ορισμό του «τι είναι ζωή».

Για παράδειγμα, ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός άψυχου μηχανήματος και ενός έμψυχου όντος; «Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, οι υπολογιστές, τα άστρα και οι πέτρες ανήκουν σε μια κατηγορία και οι άνθρωποι τα ζώα και άλλοι οργανισμοί σε άλλη;» αναρωτιέται ο Ferris Jabr σε πρόσφατο άρθρο του στο Scientific American.

Ο ίδιος κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις

κατηγορίες και πως στην πραγματικότητα… η «ζωή» δεν υπάρχει!

Και εξηγεί το συλλογισμό του:

«Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προσδιορίσουν την έννοια της ζωής από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η ψυχή αντιστοιχεί στις ιδιότητες που έχει ένα ζωντανό ον, είτε πρόκειται για φυτό είτε για ζώο είτε για άνθρωπο. Και όπως οι ιδιότητες ενός αντικειμένου οφείλουν την υπόστασή τους στο ίδιο το αντικείμενο, έτσι και η ψυχή οφείλει την υπόστασή της στο υλικό σώμα. Όταν αυτό πεθαίνει και διαλύεται, η ψυχή του εκμηδενίζεται. Ο Γαληνός, ένας από τους σπουδαιότερους γιατρούς της αρχαιότητας, πρότεινε ένα παρόμοιο “ορισμό”, βασιζόμενο στο σύστημα των ζωτικών οργάνων. Έκανε λόγο για “ζωτικά πνεύματα” τα οποία υπήρχαν στους πνεύμονες, το αίμα και το νευρικό σύστημα.

Το 17ο αιώνα ο γερμανός χημικός George Erns Stahl και άλλοι ερευνητές ξεκίνησαν να περιγράφουν ένα δόγμα, σύμφωνα με το οποίο “οι ζωντανοί οργανισμοί είναι θεμελιωδώς διαφορετικοί από μη ζωντανές οντότητες, επειδή περιέχουν ένα μη-φυσικό στοιχείο, ή κυριαρχούνται από διαφορετικές αρχές σε σχέση με τα άψυχα αντικείμενα”. Υποστήριζαν ακόμη ότι η οργανική ύλη (μόρια που περιέχουν άνθρακα και υδρογόνο και παράγονται από τα έμβια όντα) δεν θα μπορούσε να προκύψει από την ανόργανη ύλη (μόρια που στερούνται άνθρακα που προκύπτει κυρίως από γεωλογικές διεργασίες). Βέβαια, επόμενοι μελετητές και πειράματα αποκάλυψαν ότι το δόγμα αυτό στερούνταν αλήθειας.

Κι άλλοι ερευνητές προσπάθησαν να προσδιορίζουν ένα σύνολο φυσικών ιδιοτήτων που διαφοροποιούν τους ζωντανούς από τους μη ζωντανούς οργανισμούς.

Σήμερα, αντί για έναν περιεκτικό ορισμό του τι συνιστά τη “ζωή”, πολλά εγχειρίδια περιέχουν ένα κατάλογο διακριτών χαρακτηριστικών όπως: τάξη, ανάπτυξη, ομοιόσταση, μεταβολισμός, αντίδραση σε ερεθίσματα, αναπαραγωγή και εξέλιξη.

Κανείς δεν έχει καταφέρει να καταρτίσει ένα σύνολο φυσικών ιδιοτήτων που να ενώνουν όλα τα έμβια όντα και να αποκλείουν ό,τι χαρακτηρίζουμε ως άψυχο.

Πολλοί άνθρωποι, για παράδειγμα, δε θεωρούν τους κρυστάλλους ως έμβια όντα, κι όμως είναι πολύ οργανωμένοι και αναπτύσσονται. Η φωτιά, επίσης, καταναλώνει ενέργεια και… μεγαλώνει.

Αντίθετα, τα βακτήρια, τα βραδύπορα και μερικά μαλακόστρακα μπορούν να πέσουν σε λήθαργο για μεγάλες χρονικές περιόδους, κατά τη διάρκεια των οποίων δεν αναπτύσσονται, δε μεταβολίζουν και όμως τεχνικά δεν είναι “νεκρά”.

Πολλοί άνθρωποι θα συμφωνήσουν με την άποψη ότι τα φύλλα ενός δέντρου είναι ζωντανά: τα κύτταρά τους εργάζονται πυρετωδώς για να μετατρέψουν την ηλιακή ενέργεια, το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό σε τροφή. Όταν όμως ένα φύλλο πέσει από το δέντρο, πιστεύουμε ότι είναι νεκρό. Κι όμως τα κύτταρά του δε σταματούν αυτόματα τις δραστηριότητές τους. Αν πάρει κανείς ένα φύλλο από ένα φυτό και διατηρεί και θρέφει τα κύτταρά του μέσα σε ένα εργαστήριο, είναι αυτό ζωή;

Τέτοια διλήμματα μαστίζουν ακριβώς κάθε προτεινόμενο χαρακτηριστικό αυτού που καλούμε “ζωή”. Ακόμη και η αναπαραγωγή δεν ορίζει ένα πράγμα ως “ζωντανό”. Θεωρούμε λοιπόν δύο γάτες ως ζωντανούς οργανισμούς, επειδή μπορούν να δημιουργήσουν νέες γάτες μαζί, αλλά μία γάτα μόνη της ως μη ζωντανή επειδή δεν μπορεί να διαδώσει τα γονίδιά της από μόνη της;

Τι συμβαίνει με την εξέλιξη;

Η ικανότητα να αποθηκεύσει πληροφορίες με τη μορφή DNA ή RNA και να τις περάσει στους απογόνους του, προσαρμοζόμενος σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, μεταλλάσσοντας τις γενετικές πληροφορίες, είναι σίγουρα ένα “μοναδικό ταλέντο” που διαθέτουν οι ζωντανοί οργανισμοί.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βρεθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για το τι είναι “ζωή”;

Γιατί οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι ανά τους αιώνες δεν έχουν καταφέρει να βρουν ένα συγκεκριμένο φυσικό χαρακτηριστικό ή ιδιότητα, ή σύνολο αυτών, που διαφοροποιούν ξεκάθαρα τα ζωντανά από τα μη ζωντανά; Μήπως επειδή δεν υπάρχει;

Η ζωή είναι μια έννοια που επινοήσαμε. Άλλωστε όλη η ύλη που υπάρχει είναι μια διάταξη ατόμων και των συστατικών σωματιδίων τους.

Η Carol Cleland, φιλόσοφος στο πανεπιστήμιο Colorado Boulder, που έχει περάσει πολλά χρόνια ερευνώντας και προσπαθώντας να οριοθετήσει την έννοια “ζωή”, πιστεύει ότι το ένστικτο που μας οδηγεί να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τη ζωή είναι εσφαλμένο, ωστόσο και η ίδια δεν είναι ακόμη έτοιμη να αρνηθεί τη φυσική πραγματικότητα της ζωής.

Το να αναγνωρίσουμε τη ζωή ως μια έννοια, ως μια ιδέα, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των ζώντων και μη ζώντων πραγμάτων: αντίθετα, δε θα μπορέσουμε ποτέ να βρούμε μια ξεκάθαρη, διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο, επειδή η διότι η έννοια της ζωής και μη ζωής ως ξεχωριστές κατηγορίες είναι ακριβώς αυτό… μια έννοια, δεν είναι μια πραγματικότητα».

NewsBeast