Κυλώνειο Άγος

23:20 21/4/2013 - Πηγή: TNSite

Κυλώνειο Άγος

Όταν ο Θεαγένης κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία στα Μέγαρα το 640 π.Χ. κατόρθωσε με τα μέτρα,που εφάρμοσε να επιφέρει μια μικρή σε διάρκεια, αλλά εμφανή ισορροπία στο εσωτερικό της πόλης. Αυτή η πραγματικότητα παρείχε στον Μεγαρέα τύραννο τη δυνατότητα να σχεδιάσει και να επιχειρήσει μια παράτολμη ενέργεια.

Στόχος του Θεαγένη ήταν να ανατρέψει με πραξικόπημα το καθεστώς της Αθήνας και να εγκαθιδρύσει και εκεί τυραννικό πολίτευμα. Βασικός συνεργάτης του σε αυτό το εγχείρημα ήταν ο σύζυγος της κόρης του,

Κύλων. Αν το σχέδιό τους είχε την επιθυμητή έκβαση τότε ο Κύλων θα γινόταν τύραννος της Αθήνας

Όσον αφορά τον βίο και το πραξικόπημα του Κύλωνα αντλούμε πληροφορίες από αρχαίους ιστορικούς όπως ο Ηρόδοτος (V 71), ο Θουκυδίδης (Ι 126) και ο Πλούταρχος (Σολ. 12-13). Αυτοί αναφέρουν ότι ο Κύλων ήταν Αθηναίος, ο οποίος ανήκε στην τάξη των ευπατρίδων, δη λαδή είχε ευγενική καταγωγή, και ήταν γαμπρός του τυράννου των Μεγάρων, Θεαγένη.

Ήταν όμορφος κι αρκετά δημοφιλής, καθώς το 640 Π.Χ. είχε αναδειχθεί Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του διαύλου. Έως τη στιγμή που επιχείρησε το πραξικόπημα στην Αθήνα ο Κύλων δεν είχε διατελέσει άρχοντας ούτε είχε αναπτύξει άλλη πολιτική δράση. Ωστόσο, υπολόγιζε στη δημοτικότητά του και στην υποστήριξη,που θα του παρείχε ο Θεαγένης, αλλά και στα λόγια ενός χρησμού.

Σύμφωνα με τη συνήθεια της εποχής, ο Κύλων πριν επιχειρήσει οτιδήποτε έπρεπε να ζητήσει τη συμβουλή του Θεού της μαντικής, Απόλλωνα. Έτσι, πήγε στους Δελφούς όπου ο Θεός του αποκάλυψε τα εξής: "εν τού Διός τή μεγίστη εορτή καταλαβείν την Αθηναίων ακρόπολιν", δηλαδή κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης γιορτής του Δία να καταλάβει την ακρόπολη της Αθήνας. Τότε ο Κύλων, θεωρώντας ως μέγιστη γιορτή του Δία τα Ολύμπια, κατέλαβε την ακρόπολη το 632 π.Χ. κατά τη διάρκεια της 42ης Ολυμπιάδας.

Το στράτευμα που ακολούθησε τον Κύλωνα απoτελείτo κυρίως από Μεγαρείς, τους οποίους απέστειλε ο Θεαγένης. Σύμφωνα όμως με τον Θουκυδίδη, ο χρησμός δεν διασαφήνιζε αν επρόκειτο για γιορτή Πανελλήνια ή τοπική.

Το πιθανότερο ήταν ότι ο χρησμός αναφερόταν στην τοπική εορτή των Διασίων, οπότε όλοι οι Αθηναίοι θα βρίσκονταν εκτός της πόλης τους, καθώς σύμφωνα με το τελετουργικό τους, τα Διάσια γιορτάζονταν στην ύπαιθρο.

Ενώ λοιπόν, το άστυ της Αθήνας θα ήταν σχεδόν άδειο, θα μπορούσε ο Κύλων να επιτύχει τον σκοπό του . Συνεπώς, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ιδιαίτερα θετικά για τον Κύλωνα και τους οπαδούς του. Μόλις οι Αθηναίοι αντιλήφθηκαν τι είχε συμβεί συγκεντρώθηκαν από την ύπαιθρο και από το άστυ, και σύσσωμοι άρχισαν να πολιορκούν τον Κύλωνα και τις δυνάμεις του που είχαν εγκλειστεί στην Ακρόπολη.

Όπως μας πληροφορεί ο Μ. Lang ("Kylonian conspiracy" 1967) το γεγονός ότι όλοι οι Αθηναίοι, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους προέλευση αντέδρασαν ενάντια στο πραξικόπημα υποδηλώνει ότι η ενέργεια αυτή του Κύλωνα δεν διέθετε κοινωνικό έρεισμα.

Με άλλα λόγια, η ανατροπή του καθεστώτος της Αθήνας δεν θα ικανοποιούσε λαϊκά αιτήματα ούτε ανταποκρινόταν στις ανάγκες μιας κοινωνικής μερίδας, όπως είχε συμβεί στην περίπτωση του Θεαγένη. Η διαπίστωση αυτή θα οδηγήσει το πραξικόπημα του Κύλωνα στην αποτυχία κάτω όμως από τραγικές συνθήκες. Όταν ο Κύλων κατέλαβε το 632 π.Χ την Ακρόπολη ήταν πολύ αισιόδοξος και πεπεισμένος για τη θετική έκβαση του πραξικοπήματός του, που Θα τον καθιστούσε τύραννο της Αθήνας.

Η αισιοδοξία αυτή άρχισε να υποχωρεί καθώς η πολιορκία εντεινόταν. Οι ΑΘηναίοι είχαν διακόψει την παροχή νερού προς την Ακρόπολη και η λειψυδρία μάστιζε όσους είχαν εγκλειστεί εκεί. Συγχρόνως, οι προμήθειες που είχαν συγκεντρώσει ο Κύλων και οι δυνάμεις του για να μπορέσουν να αντέξουν την πολιορκία, εξαντλήθηκαν ("είχον σίτου τέ και ύδατος απορίαν") [Θουκυδίδης 11261].

Η κατάσταση των πολιορκούμενων συνωμοτών επιδεινώθηκε σημαντικά. Οι πολίτες της Αθήνας βλέποντας πως το πραξικόπημα του Κύλωνα πλησίαζε στο άδοξο τέλος του, επέστρεψαν στις εργασίες τους, αφού πρώτα ανέθεσαν τη συνέχεια και διεκπεραίωση της πολιορκίας στους εννέα άρχοντες της πόλης τους.

Ο ίδιος ο Κύλων, κατανοώντας ότι το σχέδιό του είχε αποτύχει, άρχισε να σχεδιάζει τη διαφυγή του από την Ακρόπολη. Πράγματι με αρκετή δυσκολία ο ίδιος μαζί με τον αδελφό του κατόρθωσαν να διαφύγουν από τον κλοιό των πολιορκητών τους και να καταφύγουν στα Μέγαρα.

Ωστόσο οι οπαδοί του Κύλωνα που στην πλειοψηφία τους ήταν Μεγαρείς, παρέμεναν έγκλειστοι στην Ακρόπολη υπομένοντας τις επιθέσεις των πολιορκητών τους και τις άθλιες συνθήκες που επέβαλε η έλλειψη τροφής και νερού. Διαπιστώνοντας ότι οι δυνάμεις τους άρχισαν να τους εγκαταλείπουν, οι πολιορκούμενοι άνδρες του Κύλωνα παραιτήθηκαν από τον σκοπό τους και προκειμένου να σωθούν κλείστηκαν ως ικέτες στο ναό της Αθηνάς Πολλιάδος.

Σύμφωνα με τους άγραφους ηθικούς νόμους της εποχής, όποιος κατέφευγε ως ικέτης σε ναό ή άγαλμα κάποιου Θεού, αυτομάτως περνούσε υπό την προστασία του Θεού αυτού και κανείς δεν είχε το δικαίωμα να τον βλάψει. Αυτή η παράδοση έχει επιζήσει μέχρι τις ημέρες μας, καθώς οι ναοί ακόμα Θεωρούνται χώρος ασυλίας.

Ωστόσο, αρκετοί από τους οπαδούς του Κύλωνα ήταν ετοιμοθάνατοι, αφού δεν μπόρεσαν να αντέξουν τις τραγικές συνθήκες της πολιορκίας. Ο W.Burkert (19941) αναφέρει ότι κατά τις θρησκευτικές αντιλήψεις της αρχαιότητας ο θάνατος μέσα στο ναό ήταν ανεπίτρεπτο γεγονός.

Τα πτώματα θα προσέβαλλαν την ηθική αγνότητα και θα μόλυναν την ιερότητα του ναού. Τότε, οι εννέα άρχοντες της Αθήνας, φοβούμενοι μήπως μολυνθεί ο ναός της προστάτιδας Θεάς της πόλης τους, υποσχέθηκαν στους οπαδούς του Κύλωνα ότι αν εξέρχονταν από το ναό Θα τους άφηναν να απομακρυνθούν χωρίς να τους βλάψουν. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Σολ. 121) οι συνωμότες δέχτηκαν την πρόταση και άρχισαν να κατεβαίνουν από την Ακρόπολη με σχοινί, το οποίο όμως έσπασε μόλις έφτασαν στο ιερό των Ευμενίδων.

Τότε ο Αλκμεωνίδης Μεγακλής, ο οποίος εκείνη την εποχή διατελούσε επώνυμος άρχοντας της Αθήνας, μαζί με τους άλλους άρχοντες αθέτησαν την υπόσχεση τους και σκότωσαν τους ικέτες.

Από τη βέβηλη αυτή πράξη προκλήθηκε ‘άγος’ δηλαδή μεγάλο ανοσιούργημα, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι γνωστό ως "Κυλώνειο άγος".

Οι ΑΘηναίοι που διέπραξαν τους φόνους των ικετών και οι οικογένειές τους θεωρήθηκαν "εναγείς και αλιτήριοι’» δηλαδή μολυσμένοι και αμαρτωλοί, ενώ ο ίδιος ο Αλκμεωνίδης Μεγακλnς εξορίστηκε.

Αμέσως μετά από τα τραγικά αυτά γεγονότα στην Αθήνα ενέσκηψαν πολλές ασθένειες, οι οποίες θεωρήθηκαν ως τιμωρία της Θεάς ΑΘηνάς για το άγος, δηλαδή για τους φόνους των ικετών της. Τότε μετά από παραίνεση της Πυθίας οι ΑΘηναίοι κάλεσαν από την Κρήτη τον μάντη Επιμενίδη, ο οποίος πραγματοποίησε τελετουργικό καθαρμό της πόλης. Μάλιστα, ο καθαρμός ολοκληρώθηκε με την κατασκευή ενός ιερού, στο χώρο που είχαν φονευθεί οι ικέτες, το οποίο είναι γνωστό ως "Κυλώνειο".

Με αφορμή τα γεγονότα αυτά και μετά από παρακίνηση του Κύλωνα και του πεθερού του,Θεαγένη, οι Μεγαρείς αποφάσισαν να εκδικηθούν τη δολοφονία των συμπολιτών τους. Ο M. Lang αναφέρει ότι εκείνη την περίοδο οι Μεγαρείς πραγματοποιούν επιδρομές στην Αττική.

Ως σημαντική επιτυχία θεωρείται η κατάληψη της Σαλαμίνας, που ενίσχυσε το γόητρο και την ισχύ των Μεγάρων,αλλά και προκάλεσε νέες προστριβές με την Αθήνα. Η απόπειρα του Κύλωνα θυμίζει με τις συνέπειες της «ντόμινο».

Η υπερβολική τόλμη του Κύλωνα οδήγησε στα τραγικά γεγονότα του άγους και ενέπλεξε τα Μέγαρα σε σύρραξη με την Αθήνα.

Η πράξη του Κύλωνα και η αποτυχία της αποδεικνύουν ότι οι πολιτικές μεταβολές δεν είναι δυνατό να ευδοκιμήσουν μέσα από βίαιες ή αιφνίδιες καταστάσεις,αλλά απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί και φυσικά λαϊκή συναίνεση.