Μελάνωμα: Η «αθώα» ελιά που σκοτώνει

06:21 14/7/2013 - Πηγή: TNSite

Το μελάνωμα, ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος, συνεχίζει να προσβάλλει ολοένα και περισσότερους και μάλιστα και νεώτερες ηλικίες. Η υπεβολική έκθεση των νέων στον ήλιο, η μόδα με ρούχα που καλύπτουν λιγότερο το σώμα και οι περιβαλλοντικές αλλαγές, θεωρούνται τα αίτια αυτής της εξάπλωσης.

Περισσότεροι από 50.000 Ευρωπαίοι κάθε χρόνο ανακαλύπτουν ότι μια «αθώα» ελιά στο σώμα τους έγινε ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος.

Τετρακόσια τουλάχιστον νέα κρούσματα μελανώματος εμφανίζονται κάθε

χρόνο στην Ελλάδα. Η συχνότητα του πιο επιθετικού καρκίνου του δέρματος υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 30% την τελευταία πενταετία.

«Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική του δέρματος (μελανίνη)», εξηγεί ο κ. Αλέξανδρος Ι. Στρατηγός, επίκουρος καθηγητής Δερματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος της Μονάδας Σπίλων και Μελανώματος στο Νοσοκομείο «Α. Συγγρός».

«Σε αντίθεση με τα καρκινώματα του δέρματος, που προέρχονται από τα κερατινοκύτταρα και έχουν βραδεία τάση ανάπτυξης και καλή πρόγνωση (παλαιότερα τα λέγαμε επιθηλιώματα), το μελάνωμα έχει επιθετική βιολογική συμπεριφορά, που μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή του ανθρώπου, εάν δεν διαγνωσθεί έγκαιρα».

Πού εμφανίζεται

Συχνότερα εμφανίζεται σε περιοχές του δέρματος, όπως η ράχη (στους άνδρες) και τα κάτω άκρα (στις γυναίκες), περιοχές δηλαδή που είναι προφυλαγμένες κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών και εκτίθενται απότομα σε έντονη ηλιακή έκθεση, όπως συμβαίνει κατά την αρχή του καλοκαιριού. Μπορεί, ωστόσο, να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος, ακόμα και σε σημεία που είναι προφυλαγμένα από την ηλιακή έκθεση, όπως το τριχωτό της κεφαλής ή οι γλουτοί.

Υπάρχει επίσης μία μορφή μελανώματος η οποία παρουσιάζεται στο πρόσωπο και αναπτύσσεται σε μεγάλης ηλικίας ανθρώπους, στο έδαφος μίας προϋπάρχουσας κηλίδας που μεγαλώνει πολύ αργά με τον χρόνο (κακοήθης φακή).

Τα αίτια

Σήμερα η κύρια αιτία ανάπτυξης μελανώματος είναι: - Η υπερέκθεση στην υπεριώδη ακτιβολία (αποτελεί τον ενοχοποιητικό παράγοντα στο 70%- 80% των περιπτώσεων).

Άλλοι παράγοντες που συμμετέχουν είναι:

- Γενετικοί παράγοντες.

- Ανοσοκαταστολή.

- Παρουσία γιγαντιαίων συγγενών σπίλων («ελιών» που υπάρχουν από τη γέννηση).

- Ορισμένες σπάνιες κληρονομικές δερματοπάθειες, όπως η μελαγχρωματική ξηροδερμία.

«Ο ήλιος αποτελεί τον αιτιολογικό παράγοντα του μελανώματος στη πλειονότητα των περιπτώσεων», τονίζει ο κ. Στρατηγός. «Αν και ο μηχανισμός δράσης της υπεριώδους ακτινοβολίας στη γένεση του μελανώματος δεν είναι επακριβώς γνωστός, υποθέτουμε ότι η διαλείπουσα έκθεση (αυτή που προσλαμβάνουμε στις καλοκαιρινές διακοπές) είναι πιο σημαντική, ειδικά όταν συμβαίνει σε ανοιχτόχρωμο, μη προσαρμοσμένο δέρμα». Τα έντονα ηλιακά εγκαύματα σε οποιαδήποτε ηλικία αποτελούν δείκτη επικινδυνότητας για τη νόσο. «Το κατά πόσον τα ίδια τα εγκαύματα συμβάλλουν στην παθογένεση του μελανώματος με την πρόκληση ογκογόνων μεταλλάξεων στο γενετικό υλικό των μελανοκυττάρων ή αποτελούν απλώς έναν δείκτη της ευαισθησίας του δέρματος, βρίσκεται υπό διερεύνηση», λέει ο κ. Στρατηγός.

Η κληρονομικότητα

Σε ένα ποσοστό 10% των περιπτώσεων υπάρχει κληρονομικότητα, με την έννοια ότι συνυπάρχουν και άλλα κρούσματα μελανώματος μέσα στην ίδια οικογένεια. Εκτός από το οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση συνήθως υπάρχει σε ασθενείς που εκδηλώνουν μελάνωμα σε νεαρή ηλικία (κάτω των 30 ετών) και σε ανθρώπους που εμφανίζουν περισσότερα του ενός μελανωμάτα. «Αν και υπάρχει γενετικό τεστ για το μελάνωμα, που ανιχνεύει μεταλλάξεις του μόνου γονιδίου που έχει συσχετιστεί- προς το παρόν- με το μελάνωμα (γονίδιο CDΚΝ2Α ή p16), η πρακτική εφαρμογή του σε ασθενείς με μελάνωμα βρίσκεται υπό διερεύνηση», επισημαίνει ο κ. Στρατηγός.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

Άνθρωποι με ιστορικό υπέρμετρης έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία. Στην ομάδα αυτή συγκαταλέγονται όσοι έχουν υποστεί έντονα ηλιακά εγκαύματα, έχουν εργαστεί για πολλά χρόνια στο ήλιο ή έχουν ζήσει σε τροπική χώρα. Επίσης, όσοι έχουν εκτεθεί σε πηγές τεχνητού μαυρίσματος (solarium), ειδικά εκείνοι που έχουν αρχίσει από την εφηβική ηλικία και υποβάλλονται σε μεγάλο αριθμό συνεδριών κάθε χρόνο.

Άνθρωποι με συγκεκριμένο τύπο δέρματος, που εμφανίζει μεγάλη ευαισθησία στον ήλιο, χωρίς να αναπτύσσει τους συνήθεις προστατευτικούς μηχανισμούς (μαύρισμα). Αυτός ο τύπος δέρματος χαρακτηρίζεται από ανοιχτόχρωμα μάτια (γαλανά, γκρι), μαλλιά (ξανθά, κόκκινα) και δέρμα, ενώ αναπτύσσει εύκολα φακίδες στο πρόσωπο ή στη ράχη.

Άνθρωποι με μεγάλο αριθμό (πάνω από 50) κοινών σπίλων, η παρουσία των οποίων πιθανώς έχει γενετική βάση, επηρεάζεται από την έκθεση στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία και δείχνει μία ενδογενή ενεργοποίηση των μελανοκυττάρων γενικότερα.

Άνθρωποι με «δυσπλαστικούς» σπίλους, οι οποίοι διαφέρουν από τους κοινούς σπίλους στο ότι έχουν μεγαλύτερο μέγεθος και σχετικά ανώμαλο σχήμα και χρώμα.

Άνθρωποι με ιστορικό μελανώματος. Κάθε άτομο με ιστορικό μελανώματος έχει λίγες πιθανότητες (10-15%) να αναπτύξει και δεύτερο μελάνωμα του δέρματος στο μέλλον. Οι πιθανότητες αυτές αυξάνουν όταν στο ίδιο άτομο υπάρχουν πολλαπλοί σπίλοι ή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.

Άνθρωποι με αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Όσοι έχουν ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενημένο από ορισμένες κακοήθειες, από φάρμακα που δίνονται ύστερα από μεταμόσχευση οργάνων ή άλλες καταστάσεις (λοίμωξη ΗΙV/ΑΙDS), διατρέχουν αυξανόμενο κίνδυνο για ανάπτυξη μελανώματος.

«Τα άτομα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση μελανώματος πρέπει να συμβουλεύονται συχνά τον ιατρό τους και να ενημερώνονται για την ασθένεια, τα συμπτώματά της και τους τρόπους πρόληψης και προστασίας», συνιστά ο κ. Στρατηγός.

Διάγνωση και θεραπεία

«Το μελάνωμα είναι ουσιαστικά θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί όσο ο όγκος είναι επιφανειακός (λεπτού «πάχους» σε ιστολογική εξέταση) και δεν έχει εισβάλει βαθιά στο δέρμα», τονίζει κατηγορηματικά ο κ. Στρατηγός. «Η έγκαιρη ανίχνευση του μελανώματος έχει, επομένως, τεράστια σημασία για την πρόγνωση των ασθενών και επιτυγχάνεται με μια απλή εξέταση του δέρματος από εξειδικευμένο γιατρό (δερματολόγο)».

Ο έλεγχος του δέρματος από δερματολόγο γίνεται:

- Με την απλή κλινική εξέταση (επισκόπηση).

- Με τη δερματοσκόπηση (εξέταση με ειδικό φακό που «φωτίζει» τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες των σπίλων).

- Με τη χρήση ψηφιακής φωτογράφισης και ανάλυσης από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η μέθοδος αυτή ακολουθείται σε εξειδικευμένα κέντρα με ειδικό εξοπλισμό, που επιτρέπει τη φωτογράφιση των σπίλων σε μια δεδομένη στιγμή και τη σύγκριση των εικόνων αυτών σε μελλοντική εξέταση του ασθενούς για την ανίχνευση πιθανών αλλαγών στους σπίλους αυτούς.

Η πορεία της νόσου

Ο συχνότερος τύπος μελανώματος εμφανίζει μια αρχική επιφανειακή επέκταση («ελιά» με ανώμαλο σχήμα κα χρώμα, που «απλώνεται» ασύμμετρα). Σε δεύτερο στάδιο, το μελάνωμα αποκτά μια κάθετη φάση ανάπτυξης και διεισδύει βαθιά στο δέρμα διηθώντας αιμοφόρα αγγεία και λεμφαγγεία με δυνατότητα διασποράς εκτός του δέρματος.

Η διασπορά του όγκου συνήθως αρχίζει από τους γειτονικούς λεμφαδένες και μπορεί να επεκταθεί σε όργανα και ιστούς, προκαλώντας μεταστάσεις στους πνεύμονες, το συκώτι και τον εγκέφαλο. «Το προσδόκιμο επιβίωσης λοιπόν εξαρτάται από το στάδιο κατά το οποίο διαγιγνώσκεται το μελάνωμα: όταν είναι επιφανειακό και εντοπισμένο στο δέρμα η πενταετής επιβίωση είναι μεγαλύτερη από 80%-90%», εξηγεί ο κ. Στρατηγός. «Εάν έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες κυμαίνεται από 30%70%, ενώ όταν έχει εκδηλώσει μεταστάσεις, η πρόγνωση είναι δυσμενής».

Η θεραπευτική αντιμετώπιση του μελανώματος είναι κυρίως χειρουργική. «Συνήθως η χειρουργική προσέγγιση γίνεται σε δύο φάσεις», ενημερώνει ο κ. Στρατηγός. «Πρώτα αφαιρείται η βλάβη, γίνεται ιστολογική εξέταση και, αφού επιβεβαιωθεί, γίνεται συμπληρωματική αφαίρεση για καλύτερο καθαρισμό της περιοχής. Αν η ιστολογική εξέταση δείξει αυξημένη διείσδυση μελανώματος στο δέρμα (αυξημένο «πάχος»), τότε πολλά κέντρα προχωρούν στη βιοψία λεμφαδένα «φρουρού» προκειμένου να εξετάσουν αν έχουν προσβληθεί οι γειτονικοί λεμφαδένες».

Σε περίπτωση που υπάρχει προσβολή λεμφαδένων, γίνεται ολική αφαίρεση (λεμφαδενικός καθαρισμός) και ο ασθενής τίθεται σε προφυλακτική θεραπεία με ανοσολογικούς παράγοντες (ιντερφερόνη). Σε προχωρημένα στάδια της νόσου (με μεταστάσεις), η αντιμετώπιση γίνεται με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή συνδυασμό ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας.

Πώς να κάνετε αυτοεξέταση

Η αυτοεξέταση του δέρματος αποτελεί μία σημαντική μέθοδο πρόληψης, γιατί ο ασθενής μπορεί να εξετάζει το δέρμα του σε τακτικότερα χρονικά διαστήματα από τον γιατρό. Ο κ. Στρατηγός συμβουλεύει: Ο καλύτερος χρόνος για να εξετάζετε το δέρμα σας είναι ύστερα από ένα ντους ή ένα μπάνιο.

Πρέπει να βρίσκεστε σε ένα καλά φωτισμένο δωμάτιο χρησιμοποιώντας έναν ολόκληρο καθρέφτη και ένα φορητό καθρέφτη.

Είναι καλύτερα να αρχίσετε με την εξέταση όλων των εκ γενετής δερματικών βλαβών, των σπίλων, και των άλλων κηλίδων συγκρατώντας την εικόνα τους στη μνήμη σας.

Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται από το κεφάλι έως τα πόδια.

Εξετάστε το πρόσωπο, τον λαιμό, τα αυτιά και το τριχωτό της κεφαλής. Ίσως να χρειασθεί να χρησιμοποιήσετε μια χτένα ή ένα σεσουάρ για να μετακινήσετε τις τρίχες, έτσι ώστε να ελέγξετε καλύτερα τις υποκείμενες περιοχές. Μπορείτε επίσης να ζητήσετε από έναν συγγενή ή φίλο να ελέγχει την περιοχή του κρανίου, μιας και είναι δύσκολο να το κάνετε μόνοι σας. Εξετάστε το μπροστινό και το πίσω μέρος του σώματός σας στον καθρέφτη, κατόπιν σηκώστε τα χέρια σας και εξετάστε τις αριστερές και δεξιές πλευρές σας.

Διπλώστε τους αγκώνες σας και εξετάστε προσεκτικά τα νύχια, τις παλάμες, τα αντιβράχια (συμπεριλαμβανομένης και της κάτω επιφάνειας) και το ανώτερο μέρος των βραχιόνων σας.

Εξετάστε το πίσω μέρος, το μπροστινό και τις πλάγιες πλευρές των ποδιών σας. Επίσης, ελέγξτε τη μεσογλουτιαία περιοχή και την περιοχή γύρω από τα γεννητικά σας όργανα. Ελέξτε πολύ καλά τις άκρες των δακτύλων, των πελμάτων και των διαστημάτων μεταξύ των δακτύλων.

Με τον φορητό καθρέφτη, ελέξτε την πλάτη και τους γλουτούς.

«Εξετάζοντας συχνά το δέρμα σας θα εξοικειωθείτε με την εικόνα του», συμβουλεύει ο κ. Στρατηγός. «Είναι συχνά χρήσιμο να καταγράφονται οι ημερομηνίες της αυτοεξέτασης του δέρματος και να σημειώνονται οι αλλαγές. Εάν βρείτε κάτι το ασυνήθιστο, επισκεφθείτε αμέσως τον γιατρό σας».

Πότε να ανησυχήσετε

Κάθε ελιά (σπίλος), η οποία εμφανίζει κάποια αλλαγή, θα πρέπει να μας βάλει σε υποψία.

Συγκεκριμένα- όπως τονίζει ο κ. Στρατηγός- πρέπει να μας προβληματίσει:

* Ένας νέος σπίλος με σκούρο χρώμα και αυξανόμενο μέγεθος

* Μία προϋπάρχουσα ελιά με πρόσφατη αλλαγή στο μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα ή τα όριά της (κριτήρια ΑΒCD)

* Ένας σπίλος που αιμορραγεί επανειλημμένα ή που έχει επίμονο κνησμό (φαγούρα)

* Μία ελιά που εμφανίζει διαφορά ως προς το χρώμα ή το σχήμα της σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες ελιές του σώματός μας (το σημείο του «ασχημόπαπου»)

Είναι σκόπιμο να αφαιρούνται όλες οι μεγάλες ελιές, ακόμα και στα παιδιά;

«Αφαιρούνται μόνον εκείνες οι ελιές που, κατά την ιατρική εξέταση, εμφανίζουν ύποπτες αλλαγές», λέει ο κ. Στρατηγός.

«Οι υπόλοιπες μπορούν να παρακολουθούνται. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένοι μεγάλοι σε μέγεθος ή γιγαντιαίοι συγγενείς σπίλοι, για τους οποίους υπάρχει η σύσταση για αφαίρεση στην παιδική ηλικία, λόγω της μεγαλύτερης πιθανότητας εξαλλαγής τους σε μελάνωμα».

Μονάδες και Ιατρεία Μελανώματος

Εξειδικευμένα Ιατρεία και Μονάδες Μελανώματος και Σπίλων υπάρχουν σε ορισμένα νοσοκομεία της Αθήνας (πανεπιστημιακά και ΕΣΥ), όπως στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», στο «Αττικόν», στο Νοοσκομείο ΙΚΑ «Γ.

Γεννηματάς», στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης κ.α. Η αντιμετώπιση του μελανώματος απαιτεί τη συνδρομή πολλών ειδικοτήτων (ανάλογα με την περίπτωση), όπως δερματολόγου, χειρουργού και ογκολόγου.

Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία

TA NEA