"Ούτε μέρα χωρίς γραμμή"

13:47 13/11/2013 - Πηγή: TNSite

Οι ζωγράφοι Μάρκος Καμπάνης και Γιώργος Χατζημιχάλης συζητούν με αφορμή την έκθεση του πρώτου στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Ο Μάρκος Καμπάνης ζωγραφίζει επί ένα χρόνο ένα έργο την ημέρα. Mε την ευκαιρία της έκθεση των έργων του από αύριο έως και τις 7 Δεκεμβρίου στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, συζητά μαζί του ο Γιώργος Χατζημιχάλης.

Ο Γιώργος Χατζημιχάλης και ο Μάρκος Καμπάνης, ζωγράφοι και φίλοι από τα φοιτητικά τους χρόνια στο Λονδίνο, συζητούν με αφορμή

την έκθεση 365 έργων του τελευταίου, που ζωγραφίστηκαν από το Μάιο του 2012 ως τον Μάιο του 2013.

Ολόκληρη η συζήτηση περιλαμβάνεται στο ομότιτλο καλαίσθητο εβδομαδιαίο δίγλωσσο (ελληνικά -αγγλικά) ημερολόγιο του έτους 2014, που συνοδεύει την έκθεση. Συγκεκριμένα, στην έκθεση παρουσιάζεται μια σειρά έργων ζωγραφισμένα ένα κάθε μέρα κατά τη διάρκεια ενός έτους. Ο Μάρκος Καμπάνης ακολουθεί στη πράξη το ρητό που αποδίδεται στον αρχαίο ζωγράφο Απελλή: «Ούτε μέρα χωρίς γραμμή».

Τα 365 έργα δεν έχουν κάποιο θεματικό, στυλιστικό ή τεχνικό περιορισμό. Είναι έργα μικρών διαστάσεων, 20 x 20 και 20x25 εκ. με μια μεγάλη ποικιλία τόσο θεμάτων όσο και τεχνικών ( σχέδια, ακρυλικά, τοιχογραφίες, μονοτυπίες, ψηφιακές εκτυπώσεις κ.α.).

Γ.Χ.: Αυτό που με είχε εντυπωσιάσει από την αρχή είναι η πειθαρχία που χρειάζεται για να γίνει ένα τέτοιο έργο. Παρόλο που υπάρχει πειθαρχία στον τρόπο που ζωγραφίζεις, πιστεύω ότι το να ζωγραφίζεις κάθε μέρα από ένα έργο προϋποθέτει μια έννοια μεγάλης ψυχικής άσκησης, και όχι μόνο – υποδηλώνει και μια έννοια αφοσίωσης στη ζωγραφική. Με έναν παράδοξο τρόπο συνδυάζεται εδώ η ζωγραφική πράξη με ένα ritual, μεσαιωνικό ή βυζαντινό.

Μ.Κ.: Πράγματι, αυτή η παράμετρος όντως υπάρχει, παρόλο που μάλλον δεν ήταν στις αρχικές σκέψεις μου. Αυτός ο «καταναγκασμός» του να ζωγραφίζω ένα έργο την ημέρα, εκτός από τους ζωγράφους, θυμίζει ίσως και τις καθημερινές υποχρεώσεις που έχει στον βυζαντινό ή στον μεταβυζαντινό κόσμο ένας μοναχός: δηλαδή ο λεγόμενος «κανόνας», όπου το διακύβευμα –είτε είναι ζωγραφική, είτε προσευχή, είτε ψαλμός– πιστεύω ότι είναι το κατά πόσο θα το πράττει κάθε μέρα ουσιαστικά, ή απλώς θα επαναλαμβάνει τον εαυτό του.

Γ.Χ.: Σίγουρα η δική σου πειθαρχία είναι κοπιώδης. Βέβαια, η σχεδόν καθημερινή παρουσία στο εργαστήριο είναι απαραίτητη, για να μπορεί το εργαστήριο να μας υποστηρίζει και εμείς εκείνο.

Μ.Κ.: Ναι, το πιστεύω απόλυτα! Το ζήτημα του να ζωγραφίζεις κάθε μέρα το θεωρώ απαραίτητο από κάθε άποψη, και όταν λέω να ζωγραφίζεις εννοώ το να βάζεις κάτι πάνω σε μια επιφάνεια ή και το να ασχολείσαι γενικότερα με τα πρακτικά θέματα του εργαστηρίου.

Γ.Χ.: Φυσικά! Τώρα εσύ προχωράς το θέμα της καθημερινής ενασχόλησης με τη ζωγραφική παρακάτω, και λες ότι, εν πάσει περιπτώσει, για έναν χρόνο θα πηγαίνω κάθε μέρα στο εργαστήριο και θα παράγω ένα έργο, το οποίο θα ανήκει σε ένα ευρύτερο έργο που θα είναι οι 365 μέρες ενός έτους.

Μ.Κ.: Ναι, και δεν είναι μόνο το εργαστήριο!… Υπάρχουν σχέδια καμωμένα σε πλοία, στο τραίνο, στο αεροδρόμιο… Ήθελα να δω πως θα λειτουργούσε σε πρακτική βάση αυτό που πίστευα θεωρητικά...

Γ.Χ.: Από την άλλη μεριά, ενώ διαθέτεις αυτή την τεράστια πειθαρχία, που είναι αξιοσημείωτη και πολύ γοητευτική, αφήνεις τον εαυτό σου πολύ ελεύθερο στο να διαλέξει τις τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν για το κάθε έργο. Μίλησέ μου λοιπόν τώρα για τις τεχνικές: ξέρουμε όλοι ότι είσαι ένας μεγάλος τεχνίτης που χρησιμοποιεί secco, fresco, ακρυλικό, σκόνες. Έχω γράψει και ένα κείμενο σχετικό με τη μανία σου με τα υλικά, για την έκθεση που είχες κάνει στο Βυζαντινό Μουσείο.

Μ.Κ.: Όπως είπαμε και στην αρχή της κουβέντας μας, ο μόνος περιορισμός είναι η καθημερινή ζωγραφική και η διάσταση του έργου – σε όλα τα υπόλοιπα θέματα έχω αφεθεί εντελώς ελεύθερος. Σε μιαν άλλη περίπτωση, μια τέτοια ελευθερία πιθανόν δεν θα κατέληγε σε ένα ομοιογενές «εκθέσιμο» έργο. Είναι κάτι που το δοκιμάζω και όντως, επειδή μου αρέσει πολύ η κουζίνα της ζωγραφικής και τα διάφορα υλικά της, με αυτό τον τρόπο έχω τη δυνατότητα να περνάω μέρα με τη μέρα από το ένα υλικό στο άλλο: fresco, καζεΐνη, σχέδιο, μονοτυπία…Πειραματίστηκα, μάλιστα, για πρώτη φορά στη ζωή μου με τη φωτογραφία και κάποια ψηφιακώς επεξεργασμένα έργα. Αρκετά έργα, άλλωστε, σε αυτή τη σειρά έχουν ως θέμα τους τα υλικά της δουλειάς και τον κόσμο του εργαστηρίου.

Γ.Χ.: Έχουν υπάρξει γεγονότα έξω από το εργαστήριο τα οποία σε τάραξαν τόσο ώστε να πεις: «Α! θα κάνω αυτό»; Για παράδειγμα έπεσε ένα αεροπλάνο...

Μ.Κ.: Ναι, προσωπικά γεγονότα, χωρισμοί, μετακομίσεις, έρωτες, ακόμη και πολιτικά γεγονότα. Συμβάντα όπως το χαστούκι του Κασιδιάρη ή το γεγονός ότι είδα κάτι σε μια φωτογραφία, που προφανώς το γνώριζα, αλλά –δεν ξέρω γιατί– εκείνη την ημέρα το σκέφτηκα πιο έντονα, οπότε το ζωγράφισα. Ένας νεκρός από τα ναρκωτικά, για παράδειγμα, ή ένας άστεγος. Υπάρχουν τέτοια θέματα, απλώς δεν ήθελα να τα παρακολουθώ ημερολογιακά. Υπάρχει πάντα αυτός ο κίνδυνος του να θέλεις να είσαι, αν όχι επίκαιρος, τουλάχιστον επηρεασμένος από κάτι που συμβαίνει εκτός εργαστηρίου, ζωγραφίζοντάς το. Πράγμα που δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, βέβαια. Μπορείς να ζωγραφίσεις και κάτι εντελώς άσχετο, επηρεασμένος από αυτό το γεγονός.

Γ.Χ.: Βέβαια. Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν κάνεις το χρονολόγιο ενός έτους.

Μ.Κ.: Θυμάμαι πάντα μια ερώτηση που είχαν κάνει σε κάποιον ζωγράφο, δεν είμαι σίγουρος αν ήταν ο Τσαρούχης, μπορεί και να μην ήταν –δεν έχει τόση σημασία–, που ζωγράφιζε θέματα «ευχάριστα», λουλούδια, τοπία. Τον είχαν ρωτήσει, λοιπόν, αν ο κόσμος που συμβαίνει έξω από αυτόν, προφανώς τα πολιτικά γεγονότα, οι πόλεμοι, η φτώχεια, η δυστυχία, τον επηρεάζουν ή όχι, και πώς είναι δυνατόν να μην εμφανίζονται στο έργο του. Και είχε απαντήσει: «Κοιτάξτε, τη ληστεία σε ένα σπίτι μπορείς να την απεικονίσεις, να σε επηρεάσει με δύο διαφορετικές μορφές. Ο ένας είναι να ζωγραφίσεις τη βιαιότητα της ληστείας και ο άλλος την ομορφιά των πραγμάτων που εκλάπησαν».Έτσι κι αλλιώς, αυτή η έννοια της επικαιρότητας με αφήνει αδιάφορο, άσε που πιστεύω ότι κυριαρχεί στη σκέψη πολλών σήμερα ότι προβληματισμένος περί τα συμβαίνοντα στον κόσμο καλλιτέχνης, είναι αυτός που συνήθως ασχολείται με τα αρνητικά, με τα δυσάρεστα μιας εποχής, στο πλαίσιο μιας τρομολαγνείας δηλαδή.

Γ.Χ.: Βλέπω ότι υπάρχουν κάποια πορτραίτα, αν και γενικά η θεματογραφία της μέχρι τώρα δουλειάς σου δεν είναι κατά βάση ανθρωποκενρική. Βλέπουμε τον Bach, την Κάλλας, τον Βαμβακάρη, τον Καβάφη, τον Francis Bacon, τον Παπαλουκά, τον Εμπειρίκο.