16 Αυγούστου 1936: Όταν το καθεστώς Μεταξά έκαιγε Παπαδιαμάντη, Καζαντζάκη, Τολστόι και Φρόυντ

19:57 16/8/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Νίκος Καζαντζάκης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Γιάννης Κορδάτος. Μαξίμ Γκόρκι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Λέον Τολστόι, Γκαίτε, Κάρολος Δαρβίνος, Ζίγκμουντ Φρόυντ, Ανατόλ Φρανς, Μπέρναρ Σω κ.ά.

Αυτά είναι μερικά από τα ονόματα Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών, φιλοσόφων και επιστημόνων, έργα των οποίων κάηκαν στην πυρά της δικτατορίας Μεταξά, μία ημέρα σαν σήμερα στις 16 Αυγούστου 1936.

Δώδεκα μόλις ημέρες μετά την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας, με τις ευλογίες και του παλατιού, ο Μεταξάς βάζει μπρος το

εκτρωματικό του σχέδιο για τον «Τρίτον Ελληνικόν Πολιτισμόν»! Έργα "κομμουνιστικά", έργα "ανθελληνικά", έργα "αντεθνικά" παραδόθηκαν στις φλόγες κατά τα πρότυπα των Ναζί στη Γερμανία.

Η πρωτοβουλία για την καύση βιβλίων, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, ανήκε σε ομάδα «εθνικοφρόνων φοιτητών». Μία από τις σχετικές ανακοινώσεις που κυκλοφόρησαν στον Πειραιά έγραφε:

«Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς, προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν διά πυράς ολοκλήρου σειράς κομμουνιστικών εντύπων την προσεχή Κυριακήν και ώραν 8:00 μ.μ. και εν τη πλατεία Πασαλιμανίου Πειραιώς, προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας νέους όπως προσέλθουν εν τη πλατεία Τερψιθέας 7:00 μ.μ. ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετέχουν εις την τελετήν».

Ήδη η πρώτη καύση βιβλίων έλαβε χώρα από τις 8 Αυγούστου 1936 στην Αθήνα, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και στα Προπύλαια, για να εξαπλωθεί σε σειρά πόλεων στις 16 του μήνα. Στη δε Θεσσαλονίκη οργανώθηκε ολόκληρη "φιέστα" δίπλα στον Λευκό Πύργο.

Συνολικά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου είχαν απαγορευτεί περίπου 445 τίτλοι βιβλίων. Έργα των Ζαχαρία Παπαντωνίου, όπως "Τα Ψηλά Βουνά", ή του Στρατή Μυριβίλη και άλλων σταμάτησαν να εκδίδονται, ενώ στο στόχαστρο μπήκαν και έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Ενδεικτικά, η "Αντιγόνη" του Σοφοκλή, ο "Επιτάφιος" του Περικλή, η "Πολιτεία" του Πλάτωνα, και έργα του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα αφαιρέθηκαν από τη διδακτέα ύλη στα σχολεία! Ορισμένα εξ αυτών κατέληξαν στην πυρά...

Μία από τις πιο σκοτεινές και σκοταδιστικές πολιτικές πράξεις στην ανθρώπινη ιστορία, η καύση βιβλίων, έλαβε σάρκα και οστά από ένα από τα πιο αυταρχικά, απάνθρωπα και καταπιεστικά καθεστώτα που γνώρισε η Ελλάδα. Το φασιστικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου.

Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων περίπου χρόνων του καθεστώτος Μεταξά λογοκρίθηκαν, απαγορεύτηκαν, διώχθηκαν πλήθος εφημερίδων, περιοδικών, θεατρικών παραστάσεων και βιβλίων. Το πραγματικό πρόσωπο του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού» είχε φανεί!

Ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και πεζογράφος Μπέρτολτ Μπρεχτ έγραψε σε ποίημά του για τις αντίστοιχες πράξεις των Ναζί στη Γερμανία:

Όταν διαταγή έβγαλε το καθεστώς να καούνε
σε δημόσιες πλατείες τα βιβλία που
περικλείνουν ιδέες ανατρεπτικές,
κι από παντού κεντρίζανε τα βόδια
να σέρνουν κάρα ολόκληρα
με βιβλία για την πυρά, ένας εξορισμένος
ποιητής, ένας απ’ τους καλύτερους,
διαβάζοντας των βιβλίων τον κατάλογο,
με φρίκη του είδε πως τα δικά του
τα είχανε ξεχάσει. Χύμηξε στο γραφείο του
με τις φτερούγες της οργής, κι έγραψε στους τυράννους ένα γράμμα:
«Κάψτε με!» έγραφε με πένα ακράτητη, « κάψτε με!
Μ’ αφήσατε έξω! Δε μπορείτε να μου το κάνετε αυτό, εμένα!
Την αλήθεια δεν έγραφα πάντα στα βιβλία μου; Και τώρα
μου φερνόσαστε σαν να ‘μαι ψεύτης! Σας διατάζω:
Κάψτε με!»

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα (1938)
(Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης)

Εικόνα: "Κάψιμο βιβλίων" - Ξυλογραφία του Α.Τάσσου (1973)*

σαν σήμεραιστορίαδικτατορία ΜεταξάΙωάννης Μεταξάςφασισμός4η Αυγούστουκάψιμο βιβλίων Tweet Stickers: Σαν σήμερα