Black Panther: All hail the King

10:32 17/2/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Μια αφρο-φουτουριστική περιπέτεια με αρκετή υπόσταση και βάρος ώστε να σταθεί μοναχή της και ανεξάρτητη από την επέλαση του MCU. Ο «Black Panther» είναι μια αν μη τι άλλο πρωτότυπη αισθητική και θεματική εξερεύνηση που δίνει ένα κάποιο νόημα στην υπέρ-ηρωική μανία της δεκαετίας, παλεύοντας ταυτόχρονα με τις συμβάσεις και τις ευκολίες του είδους.

Ο κρυπτονίτης του κορεσμού

Ήταν τέτοια μέρα περίπου πέρυσι όταν γράφαμε, με αφορμή το Logan, πως ίσως και να πλησιάζει το τέλος της επέλασης των υπέρ-ηρώων στη μεγάλη οθόνη. Περισσότερο ως αίσθηση παρά ως εκτίμηση (άλλωστε είχαν ήδη προγραμματιστεί

από τότε περισσότερες από 10 ταινίες, μεταξύ των οποίων και το Black Panther), η ταινία «Logan» ήταν κατασκευασμένη ως ένας λειτουργικός και ταιριαστός «αποχαιρετισμός» για το μεγάλο κινηματογραφικό φαινόμενο που ξεκίνησε μόλις το 2008 με τον πρώτο Iron Man και την «ίδρυση» του MCU.

Αν συνυπολογίσουμε και τους δυο υπέρ-ηρωικούς κολοσσούς (DC και Marvel), προκύπτει πως την τελευταία δεκαετία έχουν κυκλοφορήσει περισσότερες από 40 ταινίες (!), οι περισσότερες εκ των οποίων με σημαντικές επιδόσεις στο box office (και δεν συνυπολογίζουμε την ανάλογη επέλαση στην τηλεόραση). Όσο εύκολο είναι να συμπεράνει κανείς πως ετούτη η αγελάδα έχει ακόμα πολύ γάλα να δώσει, άλλο τόσο εμφανές είναι πως ο κίνδυνος του κορεσμού είναι προ των πυλών. Και πράγματι, τι ακριβώς είδαμε μετά το Logan και το συναισθηματικό του «αντίο» στον αγαπημένο Wolverine;

Ένα μάλλον νερόβραστο Spiderman, ένα κατώτερο των προσδοκιών «80s fest» Guardians of the Galaxy 2, ένα μνημειώδες α ν ο σ ι ο ύ ρ γ η μα με τίτλο Justice League και ένα αυτοπαρωδικό, χαβαλεδιάρικο Thor:Ragnarok που έμοιαζε με πάρτι μετά τις 3:00, όπου οι λίγοι και αρκούντως μεθυσμένοι το γυρίζουν στο trash για να παρατείνουν το κέφι (και περνάνε καλύτερα απ’ όλους). Μοναδική εξαίρεση; Το γενικά χλιαρό αλλά «φεμινιστικό-σε-ένα-ανδροκρατούμενο-σύμπαν» Wonder Woman. Τι έλεγε λοιπόν το «μέλλον»; Μια ακόμα γύρα από γερά εμπορικά χαρτιά (βλ. το επερχόμενο Avengers), λίγο χαβαλέ και αποδόμηση και σιγά σιγά να το… μαζεύουμε. Λίγο πριν το τέλος της χρονιάς ωστόσο, η Disney εξαγόρασε την Fox και μαζί τα δικαιώματα «επαναπατρισμού» σχεδόν όλων των ηρώων της Marvel (π.χ. Χ-Men και Fantastic Four που έλειπαν από το MCU) προσφέροντας μια κάποια «ένεση» προσδοκίας για ακόμα πιο grande και πολυσυλλεκτικά θεάματα. Ακόμα και έτσι όμως, με τέσσερις ή πέντε ταινίες το χρόνο, πόσο ακόμα θα μπορούσε να αντέξει η κόμικ μυθολογία όταν παίρνει εμφανώς την κάτω βόλτα δημιουργικά;

Εντός λοιπόν αυτής της μεταβατικής και αβέβαιης (αν και είναι ήδη προγραμματισμένες ταινίες μέχρι το 2022) κατάστασης για το υπερηρωικό είδος, ήρθε ο Black Panther.

Waka-Waka Wakanda: This time for Africa

Ο «Μαύρος Πάνθηρας» δεν είναι φυσικά ούτε κάποιο αριστούργημα ούτε κάποια ταινία που θα «σώσει» ή έστω «ανανεώσει» το είδος. Δεν είναι καν η πρώτη υπερ-ηρωική ταινία με μαύρο πρωταγωνιστή- ας μην ξεχνάμε τα Blade παρακαλώ. Φέρει όσα φέρει το είδος, ήτοι μερικές θεαματικές CGI κλωτσοπατινάδες, τεχνολογίες και μέταλλα που βρίσκονται στην φαντασία του Stan Lee, εξυπνακίστικες family-friendly ατάκες, κωμικές ανάσες και όλα όσα συσκευάζει το MCU για να προσφέρει ευχάριστα και χορταστικά δίωρα στο σινεμά. Σε αντίθεση όμως με την πλειοψηφία των ταινιών αυτών τα τελευταία χρόνια, ο Μαύρος Πάνθηρας μοιάζει φρέσκος και με πραγματική υπόσταση. Μοιάζει (και είναι) μια ωραία ταινία.

Χρησιμοποιώντας έναν ήρωα με ενδιαφέρον πρωτογενές υλικό (ας μην ξεχνάμε πως έχει πλακώσει στο ξύλο την ΚΚΚ και εμφανίστηκε στα τέλη του ’60, ακριβώς την περίοδο που οι φυλετικοί αγώνες στην Αμερική ήταν σε ιστορική καμπή) και εγκαταλείποντας για λίγο την εμμονή με την διασύνδεση των ταινιών, η ταινία Black Panther μεταφέρει το πεδίο δράσης στην Αφρική και την μυθική χώρα της Wakanda, όπου ο νεαρός και ακόμα αβέβαιος T’Challa (Chadwick Boseman) ετοιμάζεται να χρισθεί βασιλιάς μετά το θάνατο του πατέρα του. Σε ένα περιπετειώδες μονοπάτι αυτογνωσίας, ο κληρονόμος θα κληθεί να μην παραλάβει απλώς τις αρετές (και τις αμαρτίες) του Πατρός, αλλά να μεταποιήσει την κληρονομιά του με το βλέμμα στο μέλλον.

Το βασίλειο της Wakanda είναι ο αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής στο πρώτο μισό της ταινίας και ίσως ο πιο ουσιώδης πολιτικός σχολιασμός της. Η Wakanda είναι μια χώρα προικισμένη με ιδιαίτερο ορυκτό πλούτο (το μυθικό βιμπράνιο) αλλά είναι επίσης η μοναδική χώρα που δεν λεηλατήθηκε και βασανίστηκε από την αποικιοκρατική επέλαση του δυτικού κόσμου στην Αφρική. Κρυμμένη στην ιδιαίτερη αυτό-απομόνωσή της, η Wakanda κατάφερε να αναπτυχθεί και να ακμάσει, φτάνοντας να γίνει μια φουτουριστική υπερσύγχρονη χώρα που παραμένει σφιχτά δεμένη με τις μυστικιστικές παραδόσεις και τα έθιμα της Αφρικανικής ηπείρου. Το «δέσιμο» αυτό στην οπτική εξερεύνηση της ταινίας καταφέρνει να γεννήσει ένα ουσιώδες «what if» ερώτημα για την ιστορία της Αφρικής: Η πρωτεύουσα της Wakanda δεν μοιάζει με καμία δυτική μεγαλούπολη και φυσικά δεν έχει σχέση με την δυτική εικονογραφία του «πρωτογονισμού» των πολιτισμών της Αφρικής. Ο βασιλιάς της, κληρονομικώ δικαίω, ανέρχεται μέσω της παραδοσιακής και παλιομοδίτικης «μονομαχίας» αλλά ο λαός του δεν είναι κτηνοτρόφοι και γεωργοί: Τεχνολογία, Ιατρική, Πληροφορική όπως και σειρά άλλων κλάδων είναι εφάμιλλοι ή και ανώτεροι των δυτικών στην Wakanda, και ταυτόχρονα «διαφορετικοί» και κοντά στις πολιτισμικές τους ρίζες.

Η ταινία, αφού παρουσιάσει την Wakanda, θέτει ευθύς αμέσως το ερώτημα της ταυτότητάς της. Το «παλιό» (ο προηγούμενος βασιλιάς), επιθυμεί την συνεχή απομόνωση της χώρας: Αν την «ανοίξει» στην παγκόσμια κοινότητα τότε θεωρεί πως είναι βέβαιο ότι ο Δυτικός Κόσμος θα την διαλύσει, όπως όλη την ήπειρο. Ο «κακός» (ένας εκπληκτικός Michael B. Jordan στο ρόλο του Killmonger), επιθυμεί την εξουσία στην Wakanda ώστε να «οπλίσει» τα χέρια των καταπιεσμένων και να συμβάλλει στην χειραφέτηση της μαύρης κοινότητας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο νέος βασιλιάς είναι ακόμα αβέβαιος και αμήχανος για την κληρονομιά του. Αλλά η βασιλεία του δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν δώσει σαφή απάντηση στο ερώτημα για την ταυτότητα της Wakanda.

Αφρο-φουτουρισμός

Η ταινία «Black Panther» είναι μια γνήσια και πρωτότυπη κινηματογραφική μυθολογία: Κατασκευάζει από το μηδέν ένα σύμπαν και τοποθετεί εντός του διακριτούς ήρωες με οικουμενικές αγωνίες και προκλήσεις. Ο ανερχόμενος σκηνοθέτης Ryan Coogler (Creed) φτιάχνει στην πραγματικότητα ένα black sci-fi έργο, με αφορμή το MCU, και όχι «ακόμα μια» MCU περιπέτεια. Κατασκευάζει για πρώτη φορά έναν «κακό» με υπόσταση και χαρακτήρα, χωρίς τις γνώριμες καρικατούρες που μας έχει συνηθίσει το είδος (πλην Loki). Οι σκοποί και οι προθέσεις του Killmonger τείνουν να προκαλούν μέχρι και ταύτιση: Θα αναδυόταν ως πραγματικός αντι-ήρωας αν δεν φρόντιζε το σενάριο να τον κάνει λίγο παραπάνω μοχθηρό και αιμοδιψή. Ο κεντρικός ήρωας από την άλλη, κινούμενος για το μεγαλύτερο διάστημα του έργου χωρίς τις δυνάμεις του (τυπικό trope βέβαια τα τελευταία χρόνια), μετακινούμενος από James Bond σε Iron Man αναφορές, δεν κρίνεται με βάση την δύναμη ή την ευφυΐα του: Η διαδρομή του καθορίζεται από την στρατηγική του για το μέλλον της Wakanda και ιδίως σε συνάρτηση με την αλληλεγγύη του στην μαύρη κοινότητα, στο όνομα της οποίας ξεσπάει ο εμφύλιος στην Wakanda. Επιπλέον, δεν τα καταφέρνει μόνος του:

Άλλοτε ως sidekicks με μερικές ατάκες και άλλοτε ως (κυρίως) γοητευτικές πλην ανυπόστατες υπάρξεις, οι γυναίκες στο σινεμά δράσης σπανίως είχαν τον ρόλο και το βάθος που αποκτούν στο Black Panther. Η στρατηγός της προσωπικής φρουράς του βασιλιά Οκόγιε (Danai Gurira) δεν χρειάζεται στολή για να είναι μαχήτρια και ακολουθεί μια προσωπική διαδρομή ανάλογης βαρύτητας με αυτήν του βασιλιά T’Challa. Η αδερφή του Πάνθηρα Σούρι (Leticia Wright) είναι μια επιστημονική διάνοια που ξεκινάει ως αναφορά στον Q του James Bond για να γίνει πολλάκις ανέλπιστη σωτήρας. Το ερωτικό ενδιαφέρον (Lupita Nyong’o) είναι μια κατάσκοπος στρατευμένη στην αλληλεγγύη προς τους καταπιεσμένους της Αφρικής εκτός της Wakanda και σε κανένα σημείο δεν ετεροκαθορίζεται από τον πρωταγωνιστή. Ακόμα και η μητέρα (Angela Bassett) έχει τον δικό της, καθοριστικό ρόλο, στην διαδρομή του T’Challa. Οι γυναίκες στο Black Panther δεν «πλαισιώνουν» αλλά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας του ήρωα.

Φυσικά, στο τέλος, ένας υπέρ-ήρωας βασιλιάς της Marvel και της Disney έρχεται να προκρίνει μια «μέση» και συμβιβαστική οδό (αφού πρώτα ρίξει την τελευταία κλωτσοπατινάδα). Πολλές σεναριακές «γραμμές» και ερωτήματα μοιάζουν να περιφέρονται κάπως άσκοπα ενώ δεν απουσιάζουν οι γνωστές συμβάσεις του είδους. Ωστόσο, ο «Black Panther» είναι μια ολόφρεσκη και πρωτότυπη αισθητική και θεματική εξερεύνηση που καταφέρνει να αποδράσει από τα συμβατικά στεγανά της σουπερηρωικής μυθολογίας.

Η μουσική σκυτάλη δίνεται στον Kendrick Lamar, που επιχειρεί κάτι ανάλογο με την δουλειά του Isaac Hayes στο εμβληματικό Blaxploitation του Shaft στις αρχές του ’70, η σκηνοθεσία του Coogler δείχνει ένα «δρόμο» να ειπωθεί μια ιστορία που δεν χρειάζεται συνεχή φασαριόζικα και ακατάληπτα ιντερλούδια δράσης και η παραγωγή φροντίζει να δώσει νόημα και ρόλο στο πρωτογενές κόμικ υλικό. Όχι όμως νόημα εντός του MCU, αλλά νόημα ως μια αυτοτελής και ολοκληρωμένη ιστορία ενηλικίωσης και κληρονομιάς, αρμονικά δεμένη με την κουλτούρα και την αισθητική της μαύρης κοινότητας, επίκαιρη και αρκούντως πολιτική.

Πάνος Τσερόλαςhttp://www.alfavita.gr/sites/default/files/styles/special_edition_image/public/cover_15.jpg?itok=62Wvgr0qhttp://www.alfavita.gr/sites/default/files/styles/medium/public/tser32_0_3_1_0_0_0_0_0_0_0_0_2_2_0_4.jpg?itok=h0IVN1bXΆρθραΕτικέτες: Πάνος ΤσερόλαςκινηματογράφοςΜια αφρο-φουτουριστική περιπέτεια με αρκετή υπόσταση και βάρος ώστε να σταθεί μοναχή της και ανεξάρτητη από την επέλαση του MCU.