Αξιολόγηση στην εκπαίδευση… η εγκαθίδρυση ενός ιδιότυπου αυταρχισμού και η διαμόρφωση μιας υποτελούς κοινωνίας, του Γιώργου Τρούλη

08:32 20/12/2014 - Πηγή: Alfa Vita

Του Γιώργου Τρούλη*

Με την εφαρμογή του Π.Δ. 152/2013, δηλ. των πρώτων αξιολογήσεων στα στελέχη εκπαίδευσης, ξεκίνησε, σε πολλές σχολικές μονάδες, η διαμόρφωση ενός κλίματος ξένου από τη φιλοσοφία του δημόσιου σχολείου που βασικός του στόχος είναι η καλλιέργεια αρχών και αξιών που προτάσσει η ίδια η κοινωνία σε μια δημοκρατία. Το παράδειγμα αυτό της εκπαίδευσης είναι χαρακτηριστικό για να καταλάβουμε τι ακριβώς επιδιώκεται να εφαρμοστεί στην Ελλάδα στο όνομα ενός

"μεταρρυθμιστικού" πολιτικού εγχειρήματος. Τα παρακάτω ενδείκνυται να αναγνωστούν με μακροσκοπική προοπτική, διότι ό,τι επιχειρείται στην εκπαίδευση, τα ανάλογα επιχειρούνται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής (υγεία, εργασία, πρόνοια, κοινωνική ασφάλιση κ.α.).

Την τελευταία περίοδο γίνονται πλέον πιο έντονες οι αυταρχικές λογικές που επιτάσσει το μοντέλο της εφαρμοζόμενης νεοφιλελεύθερης πολιτικής, ιδιαίτερα μέσω της αξιολόγησης των στελεχών. Παρατηρούνται πιέσεις να ασκούνται από τους διευθυντές εκπαίδευσης και τους σχολικούς συμβούλους για παράκαμψη ή ψυχολογική "εκβίαση" των κυρίαρχων συλλογικών οργάνων των σχολείων (σύλλογοι διδασκόντων), στο επίπεδο της λήψης αποφάσεων, ανάγοντας το γεγονός σε κριτήριο "αξιολογικό" για την ατομική αξιολόγηση των διευθυντικών στελεχών. Κι όλο αυτό με τρόπο που να υποσκάπτει κάθε έννοια αυτοτέλειας των σχολικών μονάδων που επιδιώκει να λειτουργεί σύμφωνα με τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες (σύνθεση εκπαιδευτικών, μαθητική κοινότητα, τοπική κοινωνία). Οι πιέσεις αυτές μεταβιβάζονται στους εκπαιδευτικούς -μέσα στα πλαίσια ενός στυγνού γραφειοκρατικού συστήματος- και σταδιακά το αρνητικό εργασιακό περιβάλλον ασκεί δυναμική επίδραση στις διαπροσωπικές σχέσεις (εκπαιδευτικών και μαθητών), όπως φυσικά και σε όλους τους υπόλοιπους τομείς της σχολικής κοινότητας (και όχι μόνο). Η επιβολή ενός αυταρχικού και απαρέγκλιτου ιεραρχικού μοντέλου δημόσιας διοίκησης επιδρά καταλυτικά στην ποιότητα του παραγόμενου έργου. Επομένως φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν υπάρχει το στοιχείο του τυχαίου στις πολιτικές επιλογές. Οι πολιτικές επιλογές και στοχεύσεις είναι πολυεπίπεδες και δεν μπορούν να αναγνωστούν μονοδιάστατα, όπως επίσης και η εκπαίδευση πρέπει να ειδωθεί ως μια συνεχή και αέναη πολυπαραγοντική διαδικασία.

Η προσπάθεια επομένως να απεκδυθούν πολλοί συνάδελφοι διευθυντές την ευθύνη της εφαρμογής και του αυταρχισμού που επιβάλλεται από τους ανωτέρους τους, με τη λογική της υποχρέωσης της δημοσιοϋπαλληλικής σχέσης, δεν έχει καμία σχέση με τις βασικές αρχές και αξίες που υπηρετεί η εκπαιδευτική κοινότητα και έχει ανάγκη η σημερινή κοινωνία από τη δημόσια εκπαίδευση. Το δημοσιοϋπαλληλικό πλαίσιο (με την στενή έννοια του όρου όπως προκύπτουν από τη νομοθεσία) που έχει διαμορφωθεί για τη λειτουργία του δημοσίου, δεν είναι άμοιρο των ιδεολογικών τοποθετήσεων και των πολιτικών κατευθύνσεων αυτών που το θεσπίζουν (π.χ. αυστηρό πειθαρχικό δίκαιο, τιμωρητική αξιολόγηση, παρά τις νέες τεχνολογίες αύξηση της γραφειοκρατίας κλπ) για το σύνολο της κοινωνίας. Η ευθύνη όμως των πολιτών/δημοσίων υπαλλήλων (όπως αναδεικνύεται και από την ύπαρξη των συνδικαλιστικών-επιστημονικών συλλογικών τους οργάνων με τις αντίστοιχες αποφάσεις τους) είναι η διασφάλιση, εκτός των εργασιακών σχέσεων, και του πυρήνα του αξιακού κώδικα μιας δημοκρατικής κοινωνίας (που υπηρετούν). Η εγκαθίδρυση του υπάρχοντος υποκειμενικού συστήματος αξιολογικού ελέγχου (με την καταφανή προοπτική της χειραγώγησης των εκπαιδευτικών) και της κοινωνικής προβολής του ως μεθόδου ανάδειξης του "καλύτερου" (εκπαιδευτικού ή σχολείου), της βελτίωσης της παρεχόμενης εκπαίδευσης ή της απαλλαγής από τους "κακούς" εκπαιδευτικούς μόνο ως αστείο μπορεί να ηχεί στα πλαίσια του υπάρχοντος πελατειακού και νεοφιλελεύθερου πολιτικού συστήματος. Το όποιο πρόβλημα επίορκων υπαλλήλων είναι πρόβλημα που την ευθύνη επίλυσης την είχε το υπάρχον πολιτικό κατεστημένο τα τελευταία 30 χρόνια. Η μη ενεργοποίηση των προβλεπόμενων διαδικασιών ήταν επιλογή του. Τα σημερινά στελέχη της δημόσια διοίκηση που πλέον αναλαμβάνουν και το ρόλο του αξιολογητή-επιθεωρητή, συγκάλυπταν και θα συνεχίσουν να συγκαλύπτουν τους "ημέτερους" (ποιος περιμένει να γίνει το αντίθετο και γιατί;).

Επομένως μη γελιόμαστε δεν θα υπάρξει κανένα όφελος για την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, κανένα όφελος για τη λειτουργία των σχολείων, κανένα όφελος για την ίδια την κοινωνία. Το αντίθετο μάλιστα. Αυτό που ουσιαστικά θέλει να διαμορφώσει, το μοντέλο αξιολόγησης, πέρα από όλα τα υπόλοιπα (π.χ. εμπορευματοποίηση και σταδιακή ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης), είναι και η κατασκευή μιας σκληρής "εγωιστικής τάξης" (εσωτερικά στον κάθε κλάδο και στην κοινωνία γενικότερα) που θα είναι πεπεισμένη για την "αξία" της και θα επιβάλει τις πολιτικές που θα της υπαγορεύονται (τι μας θυμίζει αυτή η προοπτική... ποιος καλλιεργεί επομένως φασίζουσες νοοτροπίες και σε τι ατραπούς μας οδηγεί αυτή η πολιτική;)

Το περιβάλλον που θα αρχίσει να διαμορφώνεται στα σχολεία μας θα είναι ένα αλλοιωμένο περιβάλλον ανελευθερίας, καταπίεσης, περιστολής της δημιουργικότητας, διαβίβαση μέσω του λανθάνοντος αναλυτικού προγράμματος στους μαθητές της φοβικότητας, της υποτέλειας, του αυταρχισμού, του άκρατου ατομικισμού και της απομάκρυνσης από όποιες δημοκρατικές και συλλογικές διαδικασίες. Έτσι σχεδιάζουν να μετατρέψουν το σχολείο από πεδίο ζωτικής σημασίας για το μέλλον μιας δημοκρατικής κοινωνίας (ανεπίσημα μεν αλλά ουσιαστικά) σε μια αναπαραγωγική μηχανή αρχών αποξενωμένων από το όποιο δημοκρατικό πλαίσιο. Επίσης, όπως διαπιστώνεται και μέσα από έρευνες, ο φόβος, ο αυταρχισμός, ο καλλιεργούμενος ατομικισμός όχι απλά δεν προωθούν και δεν προάγουν θετικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα αλλά υπονομεύουν κάθε θετική εξέλιξη στην εκπαίδευση. Μην ξεχνάμε επίσης ότι μέσω της εκπαίδευσης διαβιβάζεται η κυρίαρχη ιδεολογία της πολιτείας και προετοιμάζεται ο νέος πολίτης για να ενταχθεί στις τρέχουσες ή σχεδιαζόμενες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Με αυτή την έννοια γίνεται σαφές ότι η ανάδυση σήμερα φαινομένων που είχαν περιοριστεί στο παρελθόν δεν είναι συγκυριακό γεγονός αλλά απόρρητη καλλιέργεια των κρατούντων. Έτσι κι αλλιώς ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι η εγκαθίδρυση του φόβου συνοδεύεται πάντοτε από αυταρχικές πρακτικές σε περιόδους κρίσης.

Γίνεται σαφές γιατί ο εκπαιδευτικός κόσμος σήμερα, παλεύει απέναντι σε αυτή την αξιολόγηση. Δεν αποτελεί συντεχνιακή υπόθεση αλλά διεκδίκηση ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση μιας δημοκρατικής κοινωνίας, για την αποτροπή της αυταρχικοποίησης των δομών του δημοσίου και της μεταστροφής μας ως κοινωνία προς τη μεταδημοκρατία. Γι' αυτό το λόγο είναι ανάγκη να κατανοήσουμε το πρόβλημα που υπάρχει στα θεμέλιά του και όχι στην επικοινωνιακή (επιφανειακή) του διάσταση. Η προάσπιση της δημοκρατίας γίνεται μέσω της συμμετοχής-προάσπισης των δημοκρατικών θεσμών/διαδικασιών και της προσπάθειας εμβάθυνσης της δημοκρατίας σε κάθε τομέα της κοινωνικοπολιτικής μας ζωής. Είναι επομένως αναγκαιότητα η διασφάλιση του δημοκρατικού χαρακτήρα του δημόσιου σχολείου, εφόσον επιθυμούμε τη συνύπαρξή μας σε μια δημοκρατική κοινωνία.

* Ο Γιώργος Τρούλης είναι δάσκαλος, Πρόεδρος του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Α/θμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου

Tags: αξιολόγησηΓιώργος Τρούληςαυτοαξιολόγηση