«Δεν αποτυγχάνουν οι μαθητές αλλά το σχολικό σύστημα να τους μάθει γράμματα»

10:30 2/4/2012 - Πηγή: Alfa Vita

Συνέντευξη με τον Ολύμπιο Δαφέρμο*

Γιώργος Τσιρίδης

O Ολύμπιος Δαφέρμος συνδέει ιστορικά το εργατικό, παραγωγικό μοντέλο με αυτό της εκπαίδευσης, αναδεικνύοντας παράλληλα τους λόγους που το εν λόγω μοντέλο έχει καταστεί αναχρονιστικό. Μας μίλησε για μια παιδεία με την ευρεία έννοια της λέξης και την καθοριστική σύνδεση που η αριστερά μπορεί και πρέπει να έχει με αυτή. Στόχος της εκπαίδευσης δεν μπορεί να είναι άλλος από εκείνον της ανάπτυξης ενός ανθρώπου ανεξάρτητου και αυτόνομου

με τη δυνατότητα να αλλάζει τις δομές του κόσμου στον οποίο γεννήθηκε.

Πως έχει αναπτυχθεί η εκπαιδευτική διαδικασία αναφορικά με την εργασιακή πραγματικότητα;

Όταν ο Τέιλορ, στα τέλη του 19ου αιώνα, επινόησε την επιστημονική οργάνωση της εργασίας, η οποία τελειοποιήθηκε με την αλυσίδα παραγωγής (assembly line) του Φορντ, αυξήθηκε τόσο πολύ η παραγωγικότητα, που επηρέασε όλους του χώρους εργασίας. Κατόπιν, οργανώθηκαν με τον ίδιο τρόπο φυλακές, νοσοκομεία, σχολεία κτλ. Ουσιαστικά έγινε μια μελέτη της εργασίας, η οποία τεμαχίστηκε σε στοιχειώδεις κινήσεις. Πήρε δηλαδή, ο μηχανικός Τέιλορ, την τεχνογνωσία από τον μάστορα, την οργάνωσε και την επανέφερε, μετατρέποντας τους εργαζόμενους σε εκτελεστικά όργανα. Χρησιμοποίησε τις μηχανικές ικανότητες του σώματός τους και ελάχιστα τις πνευματικές τους ικανότητες. Έτσι ο εργάτης μετατράπηκε σε εκτελεστικό όργανο, αναγκασμένος να κάνει μια στοιχειώδη επαναλαμβανόμενη κίνηση, χωρίς την ανάγκη της συνεργασίας και της κριτικής σκέψης. Η ευθύνη της δουλειάς βάρυνε τους προϊσταμένους. Οι εργαζόμενοι δεν ήταν παρά εκτελεστικά όργανα. Το σχολείο οργανώθηκε ανάλογα και λειτούργησε με τέτοιο τρόπο, ώστε να προετοιμάσει τους μαθητές του να ενταχθούν ομαλά στο νέο εργασιακό γίγνεσθαι.

Σήμερα, στις προηγμένες χώρες, έχουμε μια τελείως νέα κατάσταση: Έχουμε περάσει, πλέον, στην πολύ-ειδικευμένη, στην πολύ-επιδέξια ομάδα εργασίας, η οποία καλείται, πέρα από το να παράγει προϊόντα, να καινοτομεί σε μεθόδους και προϊόντα και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Ουσιαστικά μιλάμε για μια ημιαυτόνομη ομάδα εργασίας, η οποία έχει η ίδια την ευθύνη της εργασίας της. Αποδείχτηκε πως με αυτή τη μέθοδο, μειώθηκαν τα σφάλματα, ενώ αυξήθηκε η ποιότητα εργασίας και η παραγωγικότητα. Υπό αυτή την έννοια ήταν μια καλή εξέλιξη, καθώς ο άνθρωπος έπαψε να είναι απλώς εκτελεστικό όργανο. Η καταπίεση, βέβαια, δεν έπαψε να υφίσταται.

Πώς καλείται να αντιδράσει η εκπαίδευση σε αυτές τις εξελίξεις;

Η εκπαιδευτική διαδικασία καλείται να προετοιμάσει τον άνθρωπο για να ικανοποιήσει τις ατομικές, τις οικονομικές και τις κοινωνικές του ανάγκες. Σήμερα, ιδιαίτερα λόγω παγκοσμιοποίησης, ο καθένας δεν είναι απλώς πολίτης μιας χώρας, αλλά και πολίτης του κόσμου. Όλοι οι άνθρωποι, λοιπόν, θα πρέπει, ως ένα βαθμό να είναι σε θέση να κατανοήσουν το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι που τους αφορά, ακόμη και το παγκόσμιο. Η εργασία σήμερα δε θέλει ανθρώπους εκτελεστικά όργανα. Δε θέλει ανθρώπους που έχουν απομνημονεύσει μια