Ευτυχώς! Οι εκπαιδευτικοί ξέρουν

15:51 10/5/2013 - Πηγή: Alfa Vita

ΆρθραΑρθρογράφος: Γιώργος Μαυρογιώργος

Ευτυχώς! Οι εκπαιδευτικοί ξέρουν

Γιώργος Μαυρογιώργος

Είναι σαφές ότι το ελληνικό δημόσιο σχολείο και οι εκπαιδευτικοί του βρίσκονται στο επίκεντρο μιας ολοκληρωτικής νεοφιλελεύθερης επίθεσης. Αυτή εκδηλώνεται με μια ενορχηστρωμένη δυσφήμηση του δημόσιου σχολείου και των εκπαιδευτικών, στο πλαίσιο μιας συντεταγμένης εκστρατείας πρωτοφανούς ιδεολογικής ρύπανσης: Το δημόσιο σχολείο προβάλλεται ως πλήρως αποτυχημένο και αναποτελεσματικό και γι αυτό χρειάζεται να αντικατασταθεί με το «Νέο Σχολείο της Αγοράς». Οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται

σε αυτό είναι και πολλοί και ακατάλληλοι γι αυτό και πρέπει να απολυθούν πολλοί και να τρομοκρατηθούν αυτοί που θα μείνουν(: αξιολόγηση), για να είναι εύκολη η καθιέρωση του σχολείου της αγοράς. Δεν είναι ότι το δημόσιο σχολείο δε χρειάζεται ουσιαστικές αλλαγές. Το διακύβευμα είναι ότι με την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική διαλύεται ο τι έχει απομείνει από το δημόσιο σχολείο. Συγχωνεύσεις, κατάργηση σχολικών μονάδων, περικοπές δαπανών, απολύσεις, μεταθέσεις, αλλαγή εργασιακών σχέσεων, μείωση μισθών, πειθαρχικές διώξεις, αύξηση ωραρίου, αξιολόγηση, κ.α. έχουν δημιουργήσει τις συνθήκες μιας γενικευμένης κοινωνικής διαμαρτυρίας και απόγνωσης. Αυτές έχουν μεταφερθεί στα σχολεία και «έχουν μπει απ το παράθυρο» στις αίθουσες διδασκαλίας και έχουν αποτυπώσει τον αντίκτυπο τους ακόμα και στα βλέμματα που ανταλλάσσουν διδάσκοντες και διδασκόμενοι και διαμορφώνουν τη μνημονιακή παιδαγωγική σχέση.

Οι εκπαιδευτικοί το ξέρουν αυτό

Παρόλα αυτά, με το που τόλμησαν οι εκπαιδευτικοί να απειλήσουν απεργία κατά τη διάρκεια των επικείμενων εισαγωγικών εξετάσεων προκειμένου να εκφράσουν τη δυναμική αντίδρασή τους σε αυτό που συντελείται και σε αυτό που έρχεται, άρχισε η μεγάλη και γνωστή από παλιά επίθεση και δυσφήμηση. Η εκπαίδευση στην Ελλάδα βρίσκεται, για μια ακόμη φορά, στη σκιά των εισαγωγικών εξετάσεων. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε εάν και κατά πόσο θα έχουμε συγχωνεύσεις εξεταστικών κέντρων ή μείωση του αριθμού των επιτηρητών! Αποκλείεται, πάντως, να δούμε τους υποψηφίους για το ίδιο αντικείμενο να κάθονται δυο-δυο στα θρανία. Η διεξαγωγή τους προβάλλεται ως σε κορυφαίο γεγονός. Σε άλλες χώρες η διεξαγωγή των εξετάσεων δεν αποτελεί είδηση. Αυτό το σκηνικό του «κορυφαίου» γεγονότος είναι λίγο-πολύ γνωστό και επαναλαμβανόμενο. Γιατί άραγε ;

Οι εκπαιδευτικοί το ξέρουν κι αυτό

Ισχυριζόμαστε ότι οι εξετάσεις είναι κομβικό σημείο στη σχέση σχολείου και κοινωνίας. Με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων οι υποψήφιοι κατατάσσονται σε κοινωνικές κατηγορίες εισαγομένων και αποκλειομένων, επιτυχόντων και αποτυχόντων. Οι επιτυχόντες ταξινομούνται σε κοινωνικές κατηγορίες, ανάλογα με την κοινωνική υπόληψη του αντικειμένου σπουδών. Αυτές οι διαδικασίες απαιτούν υψηλό βαθμό νομιμοποίησης. Το διακύβευμα της εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει παιχθεί, βέβαια, πολύ πιο πριν, και για 12 ολόκληρα χρόνια, στο σχολείο με τους άνισους κοινωνικούς όρους που το προσδιορίζουν. Οι εξετάσεις επικυρώνουν τελετουργικά την κοινωνική επιλογή και διάκριση που έχει ήδη συντελεστεί. Πώς θα ήταν δυνατόν να πείσουμε τους υποψήφιους ότι η υπόθεση της επιτυχίας και αποτυχίας έχει ως ένα μεγάλο βαθμό προκριθεί;

Αν είναι έτσι, αντιλαμβανόμαστε γιατί η διεξαγωγή τους, προβάλλεται ως κορυφαία στιγμή. Δίδεται έμφαση στο φορμαλισμό, την τυπικότητα, τη σταθερότητα, το πρωτόκολλο, την αυστηρότητα, την ομοιομορφία, το αδιάβλητο, τη διαφάνεια κ.ά. που προσφέρουν υψηλούς βαθμούς νομιμοποίησης στη κοινωνική διάκριση που επικυρώνεται σε βάρος αυτών που αποκλείονται. Η προβολή της αυστηρότητας και του αδιάβλητου αποθαρρύνει σημαντικό ποσοστό μαθητών από το να είναι υποψήφιοι. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, πολλοί υποψήφιοι από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα θα «επιλέξουν» τις εξετάσεις που οδηγούν στην απόκτηση του απολυτηρίου λυκείου ( «αυτό-αποκλεισμός»).

Κι αυτό το ξέρουν

Η σπουδαιότητα των εισαγωγικών εξετάσεων δεν έγκειται στο ότι είναι ένας αποτελεσματικός μηχανισμός επιλογής των «ικανοτέρων», αλλά στο ότι προσφέρεται για την ιδεολογική διαχείριση της επιλογής και του αποκλεισμού. Η κοινωνική ανισότητα αντιμε­τωπίζεται με την εμπιστοσύνη σε πρόσωπα και διαδικασίες. Το σχο­λείο προβάλλεται ως κοινωνικά ουδέτερο. Η επιτυχία οφείλεται στη μελέτη, την προσοχή, την αυτοπεποίθηση, την αισιοδοξία. Η αποτυχία οφείλε­ται στην άγνοια, την αδιαφορία, το φόβο κ.ά. Η αποτυχία των «κακών» μαθητών λειτουργεί ως ένα είδος «σφαγής», «θυσίας» και «κάθαρσης» για το καλό της εκπαίδευσης. Δεν είναι μόνο πως ορι­σμένοι μαθητές «σφαγιάζονται», αλλά και ενοχοποιούνται για τον απο­κλεισμό τους, την αποτυχία τους.

Η αραίωση των μαθητών μέσα στα εξεταστικά κέντρα στο χώρο κάνει ορατή μια αλλαγή: το θρανίο γίνεται θρανίο του ενός. Πρόκειται για μια διευθέτηση που διευκολύνει την επιτήρηση και την αποθέωση της ιδεολογίας του ατομικισμού και του ανταγωνισμού. Η επιτήρηση αποτρέπει την αντιγραφή ή τη συνεργασία των υποψηφίων αλλά επιτρέπει τη μνημονική «αντιγραφή» και την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. Η αυστηρή τήρηση του κανονισμού διεξαγωγής των εξετάσεων δεν είναι παρά οι πρακτικοί και υλικοί όροι που εκφράζουν, αντανακλούν και ενισχύουν την ιδεολογία του ανταγωνισμού και ατομικισμού, που κυριαρχεί στη συνολική εκπαιδευτική διαδικασία. Παρά τον έντονο ατομικισμό που αποτυπώνουν αυτές οι πρακτικές, ως στοιχεία της τελετουργίας, εκθέτουν και εξανα­γκάζουν τα άτομα σε συμμόρφωση: αν και οι μαθητές είναι απομονωμένοι στο χώρο, στην πραγματικότητα κάνουν ή καλούνται να κάνουν την ίδια ακριβώς εργασία, πάνω στο ίδιο περιεχόμενο και στα πλαίσια προκαθορισμένου χρόνου και ρυθμού. Έτσι, αναιρούνται βασικές αρχές της ατομικότητας, της αυτονομίας, της ελεύθερης έκφρα­σης, της μοναδικότητας, της διαφοράς, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας κ. ο. κ. Με αλλά λόγια, υποθάλπεται η ιδεολογία του ατομικισμού με όρους και προϋποθέσεις που ευνοούν την παθητική ομοιομορφία και τη συμμόρφωση.

Οι εκπαιδευτικοί το έχουν εμπεδώσει

Αυτές οι άρρητες διευθετήσεις και οι συνέπειές τους ως ένα μεγάλο βαθμό προσδιορίζουν και το βαθμό προτεραιότητας που έχει για τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς το εξεταστικό σε βάρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Κι αυτό είναι εμφανές από τα ακόλουθα:

1. Η καθαυτό εκπαιδευτική διαδικασία όλων των τάξεων του λυκείου ακυρώνεται ή αλλοιώνεται δραματικά ενόψει και πριν από τις εξετάσεις, μπροστά σ’ αυτές και μετά από αυτές. Η ακύρωση του λυκείου συντελείται μόνο και μόνο για την ανταγωνιστική προετοιμασία γι αυτές.

2. Σε περίοδο εισαγωγικών εξετάσεων παρατηρείται ιδιαίτερη κινητο­ποίηση και συναγερμός των δημόσιων υπηρεσιών και του κρατικού μηχανισμού. Υπουργείο Παιδείας, στρατός, αστυνομία, EΥΠ, Ολυμ­πιακή, ΟΤΕ, ΔΕΗ, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κ.τ.ό. συντονίζονται σε δο­κιμαστικές εφαρμογές για την απρόσκοπτη, ομαλή και αδιάβλητη διε­ξαγωγή τους. Αντίστοιχη εκδήλωση κρατικής μέ­ριμνας σπανίζει για την απρόσκοπτη και ομαλή διεξαγωγή της εκπαι­δευτικής διαδικασίας, αν λάβει κανείς υπόψη τις ελλείψεις στην υλι­κοτεχνική υποδομή, τη μη έγκαιρη διανομή βιβλίων, τους μη έγκαι­ρους διορισμούς του απαραίτητου διδακτικού προσωπικού, τις εκκρε­μότητες σε ζητήματα επιμόρφωσης και αξιολόγησης του διδακτικού προσωπικού κλπ.

3. Κατά τη διάρκεια των εισαγωγικών εξετάσεων δε γίνονται εύκολα απεργιακές κινητοποιήσεις εκπαιδευτικών ή μαθητικές κινητοποιή­σεις. Όταν έχουμε τέτοιες κινητοποιήσεις, η σχετική «θρηνωδία» και ο ιδεολογικός πόλεμος που αναπτύσσεται αναδεικνύουν την προτε­ραιότητα με την οποία προβάλλονται οι εξετάσεις. Εικοσιπέντε (25) χρόνια πριν, τον Ιούνιο του 1987, στο πλαίσιο του «εθνικού διαλόγου για την Παιδεία», οι ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών αιφνιδιάστηκαν από την πρόθεση της ηγεσίας του ΥΠΕΠΘ να προχωρήσει στην υπογραφή προεδρικών διαταγμάτων που θα ρύθμιζαν εκκρεμότητες του ν. 1566/85. Κάτω από όρους αιφνιδια­σμού πολλές ενώσεις εκπαιδευτικών απείλησαν απεργιακές κινητο­ποιήσεις κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Το ΥΠΕΠΘ κατάγγειλε τους εκπαιδευτικούς για «περιφρόνηση και έλλειψη ευαισθη­σίας απέναντι τη νεολαία» και «για εγκληματική επιλογή». Οι εκτιμή­σεις και αναλύσεις στον ημερήσιο τύπο συμπλήρωναν τον «πανικό ηθι­κού» με όρους όπως «παράταση της αγωνίας», «το άγχος των μαθη­τών», «σπάσιμο νεύρων» κ.τ.ό. Όπως δήλωνε ο Υπουργός Παιδείας, «Η περίοδος των Γενικών Εξετάσεων στην οποία έχουμε ήδη μπει εί­ναι η πιο ευαίσθητη παιδαγωγικά και ψυχολογικά...» (Ελευθεροτυπία, 22.5.87). Κι αλλού συμπλήρωνε «πρέπει να διαφυλαχτεί η αξιοπιστία των Γενικών Εξετάσεων». Τελικά, η ηγεσία του ΥΠΕΠΘ υποχρεώθηκε σε κάποιες δεσμεύσεις, οι απεργιακές κινητοποιήσεις δεν πραγματοποιήθηκαν και οι Γενικές Εξετάσεις έγιναν κανονικά. Το σενάριο επα­ναλαμβάνεται σχεδόν κάθε χρόνο από τότε κι ύστερα.

Ευτυχώς! Οι εκπαιδευτικοί ξέρουν

Οι εκπαιδευτικοί ξέρουν ότι οι πιο σημαντικές περίοδοι του σχολικού έ­τους είναι αυτές στις οποίες συντελείται η παιδαγωγική συνάντηση και σχέση με τους μαθητές. Οι εξετάσεις και η προετοιμασία για αυτές δεν εμπεριέχουν μορφωτική δυναμική. Για την απρόσκοπτη διεξαγωγή των εξετάσεων ενδιαφέρεται μόνο ο κρατικός μηχανισμός. Κι αυτό είναι που οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν διαπραγματευτικά στην έτσι κι αλλιώς ασύμμετρη διαπραγματευτική σχέση με την εξουσία. Οι εκπαιδευτικοί έχουν πολλούς λόγους να μη δίνουν προτεραιότητα στην επιτήρηση, την ταξιθέτηση, τη βαθμολόγηση, την επιλογή και τον αποκλεισμό μαθητών τους – υποψηφίων. Έτσι κι αλλιώς, έχουν αποκλειστεί ολοκληρωτικά από την ουσιαστική αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών τους. Καλούνται δηλαδή να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία αστυνόμευσης, επιτήρησης και μέτρησης, κάτω από τους άγραφους κανόνες μιας μεροληπτικής και βαθιά ταξικής διάκρισης.

Η πολιτική της ελεύθερης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα αφαιρούσε από τα χέρια των εκπαιδευτικών το διαπραγματευτικό ατού που αξιοποιούν, όταν διεκδικούν ένα άλλο σχολείο. Αυτή θα μείωνε κατά πολύ το ανταγωνιστικό «μένος» γονέων και υποψηφίων και τις δαπάνες που αυτό επισύρει. Θα άμβλυνε τους όρους κοινωνικής διάκρισης στην εκπαίδευση. Η ελεύθερη πρόσβαση προϋποθέτει μετατόπιση της προτεραιότητας από διαδικασίες επιτήρησης, μέτρησης και καταγραφής των ικανοτήτων των μαθητών σε διαδικασία ανάπτυξης αυτών των ικανοτήτων. Μετατόπιση από πολιτικές ανάπτυξης ενός πολυσύνθετου εξεταστικού συστήματος σε πολιτικές απελευθέρωσης εκπαιδευτικών και μαθητών/ τριών για ολόπλευρη ανάπτυξη, καλλιέργεια, μόρφωση. Οι εξετάσεις είναι ένα test στην κόπωση και στην αντοχή, δεν είναι διαδικασία μάθησης, διάγνωσης, ανατροφοδότησης, κινητοποίησης. Η αποθέωση των εξετάσεων είναι η πιο αποτελεσματική συνταγή για αναστολή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, της παιδαγωγικής σχέσης και της μάθησης. Όσο η σχολική αποτυχία και η διάκριση είναι αναπόσπαστο στοιχείο ενός εξεταστικού συστήματος, από την άποψη ότι είναι μεγάλος αριθμός υποψηφίων αποκλείεται από παραπέρα εκπαίδευση (ή αν δεν αποκλείεται δεν επιλέγει τις σπουδές του), οι εξετάσεις δεν απελευθερώνουν ούτε το δάσκαλο, ούτε το μαθητή, ούτε το σχολείο ούτε τους γονείς. Οι εξετάσεις μετατρέπουν το σχολείο σε μηχανισμό διαρκούς επιτήρησης και τάξης, όπου επιτηρητές και επιτηρούμενοι εμπλέκονται σε σχέσεις αμοιβαίας επιτήρησης στη συμμόρφωση, στον ατομικισμό και στον ανταγωνισμό. Δε μοιάζει λίγο – πολύ πολεμική η ατμόσφαιρα στην περίοδο διεξαγωγής των εξετάσεων; Μήπως, τελικά, όσοι επιδίδονται στη θρηνωδία, την καταγγελία και τη δυσφήμηση είναι ώρα να αναγνωρίσουν, επιτέλους, ότι οι εκπαιδευτικοί ξέρουν καλύτερα το σχολείο;