ΕΚΠΑ: 180 χρόνια συνεχούς πνευματικής προσφοράς

14:19 28/12/2017 - Πηγή: Alfa Vita

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) συμπληρώνει φέτος 180 χρόνια συνεχούς λειτουργίας και προσφοράς στη Γνώση και στην Επιστήμη. Θριαμβεύει παραμένοντας σταθερό στη θέση 501-600 ανάμεσα στα καλύτερα Πανεπιστήμια του Κόσμου (Times Higher Education World University Rankings για το έτος 2017-2018).

Πρώτος ο Ιωάννης Καποδίστριας οραματίστηκε και συνέλαβε την ιδέα για την Ίδρυση του Πανεπιστημίου. Η υλοποίησή της έγινε από τον Όθωνα. Ιδρύθηκε με το βασιλικό διάταγμα «Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου», στις 14 Απριλίου 1837 και εγκαινιάσθηκε στις 3 Μαΐου του ίδιου χρόνου, στεγαζόμενο προσωρινά στην οικία του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη στην Πλάκα. Το «Οθώνειο» Πανεπιστήμιο περιελάμβανε τέσσερις σχολές (Θεολογική, Φιλοσοφική, Νομική, Ιατρική). Πρώτος Πρύτανης ήταν ο Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής Κωνσταντίνος Δ. Σχινάς. Αρχικά είχε 33 τακτικούς και έκτακτους καθηγητές, 52 φοιτητές και 75 μη εγγεγραμμένους ακροατές. Ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο, όχι μόνο του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, αλλά και της ευρύτερης Βαλκανικής και Μεσογειακής περιοχής και απέκτησε σημαντικό κοινωνικο-ιστορικό ρόλο. Το Πανεπιστήμιο διατήρησε την ονομασία «Οθώνειο» μέχρι το 1862, χρονιά κατά την οποία ο Όθωνας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα. Στις 20 Οκτωβρίου 1862 το Ίδρυμα μετονομάστηκε σε «Εθνικόν Πανεπιστήμιον». Τον Νοέμβριο του 1841 το Ίδρυμα μεταστεγάστηκε στο Κεντρικό Κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα κτίριο σχεδιασμένο από τον Δανό αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen και διακοσμημένο από τον ζωγράφο Karl Rahl, αποτελώντας την περίφημη «αρχιτεκτονική τριλογία της Αθήνας», μαζί με τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (αριστερά) και εκείνο της Ακαδημίας Αθηνών (δεξιά).

Τον Ιούλιο του 1911 ψηφίζεται στη Βουλή ο Πρώτος Οριστικός κανονισμός του Πανεπιστημίου από την κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου. Βάσει του κληροδοτήματος του Ιωάννη Δόμπολη (Ηπειρώτης Ευεργέτης, που διαπνεόταν από την Ιδεολογία της Μεγάλης Ιδέας), το Εθνικό Πανεπιστήμιο διαιρείται σε: «Εθνικόν Πανεπιστήμιον», το οποίο περιλαμβάνει την Ιατρική και Φυσικομαθηματική Σχολή και το Φαρμακευτικό Σχολείο, και σε «Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον», το οποίο περιλαμβάνει τη Φιλοσοφική, τη Θεολογική και τη Νομική Σχολή. Και τούτο γιατί υπήρχε ρητός όρος στη διαθήκη του Δόμπολη, ο οποίος διέθεσε όλη του την περιουσία για την ίδρυση του Πανεπιστημίου, να ονομάζεται το νέο Ίδρυμα «Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον» προς τιμήν του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια. Τα δύο Πανεπιστήμια (Εθνικόν και Καποδιστριακόν) διοικούνταν από κοινή Σύγκλητο και Πρύτανη. Τον Μάρτιο του 1932 (Κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου, Υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου), το Ίδρυμα αποκτά τη σημερινή του ονομασία: «Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών» (Αθήνησι Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον).

Το ΕΚΠΑ, ίσως το Πανεπιστήμιο με το μεγαλύτερο κύρος στη χώρα, έχει καθιερώσει τη δική του παράδοση στη χώρα, έχει καθιερώσει την δική του παράδοση στο χώρο των επιστημών και της δημιουργικής συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι ιδιαίτερη η πνευματική αξία και ο ιδεολογικός ρόλος του για το Ελληνικό Κράτος. Ακόμα και η δράση και οι αγώνες των φοιτητών του, ήσαν συνδεδεμένοι με τις ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του 20ου αιώνα. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ κ. Δημόπουλος, «Το Ίδρυμα με το διδακτικό προσωπικό και τους φοιτητές του συμμετείχε σε όλους τους Εθνικού και Κοινωνικούς αγώνες, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στη συγκρότηση και προβολή της ταυτότητας του Ελληνικού Κράτους».

Η αξία του Πανεπιστημίου είχε διαφανεί από τις απαρχές της λειτουργίας του. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε προφητέψει όταν κτιζόταν το Πανεπιστήμιο ότι «το σπίτι τούτο ’δω θα φάει το σπίτι εκείνο» και εννοούσε το Παλάτι και την Αυλή του Όθωνα με τον αυταρχισμό των οποίων θα ερχόταν σύντομα σε ρήξη το Πανεπιστήμιο ως φορέας καινοτόμων ιδεών και αντιλήψεων, ως χώρος όπου διαμορφώνονται άτομα με πολιτική και κοινωνική συνείδηση, με διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες, που γνωρίζουν να διεκδικούν.

Επιπλέον, ο Γιάννης Βλαχογιάννης στην Ιστορική Ανθολογία που εκδόθηκε το 1927, αναφέρει ένα ακόμη περιστατικό του Γέρου του Μωριά με τον γιο του, Κολίνο. Ρώτησε λοιπόν τον γιο του «ποιο νομίζει ότι είναι το Εθνικό σπίτι της Ελλάδας». Στην απάντηση του παιδιού «το παλάτι του βασιλέως», ο Κολοκοτρώνης το διόρθωσε λέγοντάς του πως: «όχι, το Πανεπιστήμιο είναι το Εθνικό σπίτι της Ελλάδος».

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών μέχρι σήμερα έχει ως βασικό στόχο να παράγει και να μεταδίδει τη γνώση με την έρευνα και τη διδασκαλία. Στις μέρες μας εξακολουθεί να προσφέρει σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς το επιστημονικό και διδακτικό προσωπικό του συχνά συμμετέχει σε εθνικές και διεθνείς επιτροπές, διεκπεραιώνει εκπαιδευτικά και άλλα ερευνητικά έργα, οργανώνει και συμμετέχει σε σεμινάρια για ποικίλες κοινωνικές ομάδες, πολλές φορές παράλληλα με την πλήρη απασχόλησή του στο Πανεπιστήμιο. Ως κατ’ εξοχήν χώρος όπου διαμορφώνονται συνειδήσεις, όπου ακτινοβολεί ο πολιτισμός μαζί με την επιστήμη, όπου συλλαμβάνονται και διακινούνται ιδέες, ως χώρος παιδείας και πνεύματος, προσφέρει Ακαδημαϊκή έρευνα υψηλού επιπέδου με ουσιαστικά αποτελέσματα σε μια εξελισσόμενη παγκόσμια αγορά. Παράλληλα, καθοδηγεί τους νέους επιστήμονες να μελετήσουν, να εμβαθύνουν και να καλλιεργήσουν παράλληλα με τη γνώση, αξίες, ιδανικά και αρχές, ώστε να γίνουν δημιουργικοί επιστήμονες. Πράγματι, οι Δάσκαλοί μου στο ΕΚΠΑ, με ενέπνευσαν, μου έδωσαν γνώσεις, μου έμαθαν να αναζητώ τη γνώση και να σέβομαι τον Άνθρωπο. Μου έμαθαν «Πᾱσά τε Ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καί τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται». Για όλα όσα μου προσέφεραν το πόνημα τούτο «αὐτοῖς ἀνατίθημι».

Πηγές:

1. Διαδικτυακή πύλη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (www.uoa.gr).

2. Αφιέρωμα από το Αρχείο της ΕΡΤ για τα 180 χρόνια λειτουργίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

3. Αντώνης Αργυρός, Νομικός Σύμβουλος του ΕΚΠΑ, άρθρο στο News 24/7 (02/1/17).

4. «Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ιστορία του (1837-1937), Κώστας Γαβρόγλου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Χάϊδω Μπάρκουλα, Παν/κες εκδόσεις Κρήτης, 2014.

5. el.m.wikipedia.org (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).

6. Απόστολος Λακασάς: Η ιστορική αναδρομή 180 ετών του ΕΚΠΑ (Καθημερινή 1/5/17).

Πολύβιος ΠρόδρομοςΕΚΠΑ