Εθνική τραγωδία στο repeat

13:46 28/7/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Η φόρμα που συνήθως ακολοθούν κείμενα-άρθρα που γράφονται σε τέτοιες περιστάσεις επιβάλλει να βρίσκεται πάντα μια ακτίδα φωτός, ένα ελπιδοφόρο μήνυμα, μια εικόνα που μπορεί να εμπνεύσει ελπίδα και να επουλώσει, κάπως, το τραύμα.

Και η αλήθεια είναι πως στην τραγωδία που συνεχίζει να εξελίσσεται στο Μάτι και στην Ανατολική Αττική, γράφτηκαν σπουδαίες σελίδες αλληλεγγύης και ανθρωπιάς· τα τρόφιμα και τα εφόδια που συγκεντρώθηκαν στους δήμους σε ποσότητες που ανάγκασαν τους αρμόδιους να ζητήσουν την μεταφορά τους σε άλλες πληγείσες περιοχές, οι εθελοντές που έτρεξαν στην πρώτη γραμμή, οι

Αιγύπτιοι ψαράδες που βούτηξαν στη θάλασσα για να σώσουν τους πυρόπληκτους, οι πυροσβέστες που ρίσκαραν τη δική τους ζωή για να σώσουν όσους περισσότερους μπορούσαν, οι Πακιστανοί εργάτες που ζήτησαν να δουλέψουν εθελοντικά για την αντιμετώπιση της καταστροφής και άλλες, πολλές ιστορίες που θα συνεχίζουμε να μαθαίνουμε.

Η ανθρωπιά και αλληλεγγύη είναι αρετές και αξίες αδιαπραγμάτευτες· δεν είναι όμως σχέδιο, δεν είναι πρόληψη, δεν είναι μέτρο αποτροπής. Μπορούμε να κρατάμε αυτές τις εικόνες για να μας δίνουν κουράγιο και την πεποίθηση πως υπάρχουν και πράγματα που αξίζουν σε αυτόν τον τόπο. Δεν μπορούμε, δυστυχώς, να πούμε «ποτέ ξανά», δεν μπορούμε να νιώσουμε έστω την ελπίδα πως την επόμενη φορά τα πράγματα θα πάνε καλύτερα. Γιατί, πολύ απλά, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει.

Ο γράφων δεν είναι «ειδικός» ως προς τα ζητήματα πολιτικής προστασίας και αντιμετώπισης φυσικών καταστρωφών. Ωστόσο, στις διάφορες μελέτες (μια από αυτές είναι και η μελέτη του ΕΚΠΑ) και κείμενα που έχουν δημοσιευθεί τις τελευταίες ημέρες και επιχειρούν να καταγράψουν τις παραμέτρους που οδήγησαν στην ανείπωτη καταστροφή και, όπως πάντα συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, ήταν ένας συνδυασμός συνθηκών με τις βασικές να είναι:

1) Ισχυροί άνεμοι - Ταχύτατη εξάπλωση της πυρκαγιάς - Πάνω από 2 εστίες φωτιάς
2) Ξηρό κλίμα, υψηλή θερμοκρασία (επίπτωση της κλιματικής αλλαγής)
3) Ιδιαιτερότητα των μεσογειακών δασών
3) Έλλειψη τρόπου διαφυγής προς την θάλασσα λόγω της αυθαίρετης-άναρχης δόμησης
4) Ελλείψεις σε στελεχιακό δυναμικό-υποδομές-μέσα πυρόσβεσης (επιπτώσεις δημοσιονομικών μέτρων)
5) Πλήρης αδυναμία στοιχειώδους συντονισμού της δράσης για την έγκαιρη εκκένωση της περιοχής

Για όλα τα παραπάνω, δυστυχώς η αίσθηση παραμένει πως είναι πιο πιθανή η αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής παρά η λήψη μέτρων πολιτικής προστασίας για την αποφυγή παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον. Και αυτή η αίσθηση καλλιεργείται από την διαχρονική δυσθυμία του πολιτικού προσωπικού, που ανά περιόδους τίθεται επικεφαλής του κρατικού μηχανισμού, να αναλάβει τις ευθύνες που τις αντιστοιχούν και να προχωρήσει στην λήψη και την εφαρμογή των απαιτούμενων μέτρων.

Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα στον κόσμο που μια φυσική καταστροφή όχι απλά δεν οδηγεί σε μαζικές παραιτήσεις υπουργών και αξιωματούχων, αλλά αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για ασκήσεις δεξιοτεχνίας στην επικοινωνιακή πολιτική:

Το 1981 για τις φωτιές στην Πεντέλη, ο Αβέρωφ κατηγορούσε τους «αναρχικούς νιχιλιστές» και ο Ράλης τις... κουκουνάρες των δέντρων που εκτινάσσονταν.

Το 1982 το ΠΑΣΟΚ κατηγορούσε για τις φωτιές στην Κρήτητους ακροδεξιούς της Τετάρτης Αυγούστου.

Το 1992 η κυβέρνηση Μητσοτάκη κατηγορούσε τους κομματικούς εγκάθετους του ΠΑΣΟΚ.

Το 1995 ο Τζουμάκας θεώρησε υπεύθυνους για τις φωτιές... τους Γκρίζους Λύκους.

Πιο πρόσφατα, θα μείνουν ανεξίτηλες στη μνήμη οι αναφορές για «τον στρατηγό άνεμο» από τον Πολύδωρα, η δράση των «Σκοπιανών πρακτόρων», η «ασύμμετρη απειλή» ενώ ο Γιακουμάτος είχε πει το αμίμητο: «Το πράσινο καίει το πράσινο».

Και η παρούσα κυβέρνηση βρίσκεται σε μια χρονική ακολουθία με τις προηγούμενες· κάτω από τον τίτλο «αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη» του πρωθυπουργού, διαβάζουμε τους υπότιτλους: Ο κρατικός μηχανισμός λειτούργησε σωστά, είχαμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα κάτω από δύσκολες συνθήκες, ενώ επέστρεψε και αυτολεξί η έννοια της «ασύμμετρης απειλής» για να γίνει και σε επίπεδο συνειρμών η συσχέτιση με το παρελθόν.

Προχωρώντας ενδεχομένως και ένα βήμα παραπέρα, εκτός από την άμυνα, υπήρξε και η επίθεση· δια στόματος Π.Καμμένου υπήρξε η παραδοχή πως οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να διασωθούν, επειδή ο οικισμός ήταν δομημένος αυθαίρετα. Την ίδια στιγμή που κάθε 5 σχεδόν χρόνια ψηφίζεται ένας νόμος για την νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατοικιών (πέρυσι ψήφισε έναν αντίστοιχο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) ένας ανώτατος αξιωματούχος στέλνει το μήνυμα πως το κράτος μπορεί να παίρνει χρήματα για να εξαγοραστεί το δικαίωμα στην παρανομία, αλλά όχι και στην ασφάλεια.

Αντίστοιχα, οι «δυσμενείς συνθήκες» δεν μπορούν να προσφέρουν άλλοθι για τον ελλιπή (τουλάχιστον) σχεδιασμό. Η ίδια η έννοια της πολιτικής προστασίας περιλαμβάνει την λήψη μέτρων για το χειρότερο δυνατό σενάριο (worst case senario). Και, μάλλον, μια ζεστή μέρα, με ξηρό περιβάλλον και ισχυρούς ανέμους σε μια μεσογειακή χώρα δεν είναι ένα απίθανο σενάριο.

Και όλα τα παραπάνω δεν διατυπώνονται για να καταδείξουν την αναλγησία και τον κυνισμό των κυβερνώντων. Όχι ότι δεν έχει την αξία του και μια τέτοια παρατήρηση· δυστυχώς, όμως, λειτουργεί ως προαναγγελία της επόμενης καταστροφής, ως η εγγύηση πως τίποτε, ποτέ δεν πρόκειται να αλλάξει. Τα πάντα θα συνεχίζουν να εξαρτώνται από την τύχη.

Από την τύχη, που δεν οδήγησε και πέρυσι σε μια αντίστοιχη τραγωδία, στις φωτιές στον Κάλαμο, στα Καλύβια, στις Πέτσες. Στην τύχη που, νομοτελειακά, κάποια στιγμή θα γυρίσει την πλάτη.

Βαγγέλης Μπρίλος

Νίκος Τόσκαςμάτιπυρκαγιάφωτιά