Η Ελλάδα είναι το φως, έλεγε ο Μιχάλης Κακογιάννης

09:32 18/2/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Δύο ανέκδοτα σενάρια του Μιχάλη Κακογιάννη πρόκειται να γίνουν ταινία, το ένα από το Χόλιγουντ και για το άλλο γίνονται συζητήσεις με Γερμανούς παραγωγούς. Οι επαφές έγιναν με το Ίδρυμα που φέρει το όνομα του και τιμά τους σκοπούς του ιδρυτή του, τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού διεθνώς. Με μια λέξη την εξωστρέφεια που τόσο έντονα γεύτηκε ο κοσμοπολίτης σκηνοθέτης.

«Ο Μιχάλης Κακογιάννης

είναι ένα όνομα, εμπορικά και καλλιτεχνικά πολύ πιο ισχυρό απ’ αυτό που μπορούμε να φανταστούμε στην Ελλάδα» μάς λέει χαμηλόφωνα η Ξένια Καλδάρα, γενική διευθύντρια του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης»(ΙΜΚ).

Η είδηση του συμβολαίου του σεναρίου με το Χόλιγουντ στάθηκε αφορμή για μια ακόμα επίσκεψη του ΑΠΕ-ΜΠΕ στον ζωντανό και τόσο οικείο για τον πολύ κόσμο «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης».

Η αύρα του σπουδαίου σκηνοθέτη είναι διάχυτη στο κτίριο της Πειραιώς 260.Τον θυμόμαστε πριν μια δεκαετία περιτριγυριμένο από παλιούς και νεότερους βοηθούς του να αγωνιά ακόμα και για την τελευταία πινελιά στο υπερσύγχρονο κτίριο που έχτισε για να στεγάσει την καλλιτεχνική δημιουργία και τις δραστηριότητες σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Κίνητρό του ήταν η προσφορά υποδομών στο νέο αίμα καλλιτεχνών που τόσο πίστευε αλλά και η επιθυμία του να διασφαλιστεί η πολιτιστική του κληρονομιά και τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του με έδρα την Ελλάδα.

Στον πρώτο όροφο δεσπόζουν οι καθηλωτικές φωτογραφίες από την εμβληματική ασπρόμαυρη «Ηλέκτρα» του και το υπερβατικό αρχαιοελληνικό κάλλος της Ειρήνης Παπά με τα κοντοκουρεμένα μαλλιά. Ένα κοντινό πλάνο του Άντονι Κουίν από τον «Ζορμπά» σταματά τον χρόνο. Η μαγευτική εικόνα της Έλλης Λαμπέτη στο «Τελευταίο ψέμα». Η Μελίνα Μερκούρη στη μοναδική ταινία που γύρισε με τον Κακογιάννη, τη «Στέλλα»... φωτογραφίες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας που δίνουν στον σημερινό θεατή μια γεύση από το κινηματογραφικό καλειδοσκόπιο του Μιχάλη Κακογιάννη που άνοιξε στην ελληνική κοινωνία, στην ελληνική ψυχή, μέσα από την κινηματογραφική του Τριλογία στο αρχαίο δράμα και τις ταινίες του για την μεταπολεμική Ελλάδα. «Είναι φωτογραφίες έκθεσης μας που επιστρέφει από το εξωτερικό» μάς υποδέχεται χαμογελαστή η Ξένια Καλδάρα , η επί χρόνια στενή συνεργάτης του σπουδαίου σκηνοθέτη προτρέποντας μας να παρατηρήσουμε το πάτωμα, ειδικά κατασκευασμένο για χορευτικές πρόβες. «Βλέπετε ο Μιχάλης ήθελε να υποστηρίξει τεχνικά και τους νέους χορευτές» υπογραμμίζει.

Σήμερα , επτά χρόνια μετά τον θάνατό το , το ΙΜΚ συνεχίζει σεμνά και ουσιαστικά στα χνάρια και τις αρχές του ιδρυτή του μια πρώτης τάξεως «πολιτιστική διπλωματία» για τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό στο εξωτερικό. Με πολύ καλές διεθνείς επαφές και δίκτυα διασφαλίζει όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης να παράγει και να φιλοξενεί στους χώρους του παραστάσεις, εικαστικές εκθέσεις, να διοργανώνει διαγωνισμό συγγραφής σύγχρονου θεάτρου και να εκδίδει τα θεατρικά σενάρια σε ξενόγλωσσες εκδόσεις, να αναπτύσσει εκπαιδευτικές δράσεις σε Λύκεια εκτός συνόρων. Να διευρύνει τις συνεργασίες του με πανεπιστήμια του εξωτερικού ακόμα και με διδακτορικές διατριβές-κυρίως από ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία- αντλώντας υλικό από το αρχείο του Μιχάλη Κακογιάννη.

Όταν πρωτοάνοιξε το κτιριακό συγκρότημα στον Ταύρο και μέσα στην κρίση φάνταζε ωραίο αλλά έκκεντρο, όμως, ο Κακογιάννης έδειχνε ότι είχε προβλέψει την επερχόμενη πολιτιστική ανάπτυξη του κεντρικού και αποβιομηχανοποιημένου αθηναϊκού άξονα, επισημαίνουμε στην Ξένια Καλδάρα. Αποδείχτηκε και σ' αυτό πρωτοπόρος όπως και στις ταινίες του. «Όλες οι πόλεις όπου υπάρχει λιμάνι ενώνουν το κέντρο τους με το λιμάνι κι επιτέλους τώρα με την ολοκληρωμένη χωρική επένδυση όλα δείχνουν ότι ένα μεγάλο σχέδιο υλοποιείται. Το άνοιγμα της πόλης προς τη θάλασσα περνά και από την Πειραιώς. Ο Κακογιάννης το είχε αντιληφθεί» αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ξένια Καλδάρα. Εξάλλου , όπως σχολιάζει η κ. Καλδάρα «ο Μιχάλης Κακογιάννης αγαπούσε πολύ αυτή την περιοχή του Ταύρου επειδή ήταν προσφυγική, λαϊκή συνοικία. Πιστεύω ότι στην Ελλάδα παρά τις αναλύσεις που γίνονται για το έργο του, δεν τον ξέρουν, τον γνωρίζουν λίγο. Τα έργα του γυρίστηκαν σε τέτοιες λαϊκές συνοικίες. Σκεφτείτε, όμως, και τη μεγάλη τομή που έκανε με την “Ηλέκτρα” του Ευριπίδη, όπου η δράση τοποθετείται όχι στο κλασικό περιβάλλον του παλατιού όπως συμβαίνει στην “Ηλέκτρα” του Σοφοκλή αλλά στην τραχιά ελληνική ύπαιθρο».

Ρωτάμε την διευθύντρια του ΙΜΚ για τη φιλοσοφία του Ιδρύματος. «Ο τομέας μας είναι κυρίως η σχέση μας με τα ξένα πανεπιστήμια και σε χώρους που έχει κινηθεί ο Κακογιάννης, δηλαδή στην αρχαία τραγωδία και σε κοινωνικά θέματα. Δεν παράγουμε τόσο θεατρικές παραστάσεις και εκθέσεις όσο τις φιλοξενούμ, μιας και οι σκοποί μας έχουν να κάνουν αφενός με τη διατήρηση της πολιτιστικής παρακαταθήκης του Μιχάλη Κακογιάννη σε ενεστώτα χρόνο και αφετέρου με την εξωστρέφεια της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας. Ο Κακογιάννης όπως κι άλλοι στη γενιά του βίωσε την Ελλάδα που μεγαλούργησε έξω και ήθελε αυτό να συνεχίζεται. Εκεί είναι και το δυνατό σημείο της δουλειάς μας στο Ίδρυμα. Πρόσφατα, με χορηγία της Εθνικής Τράπεζας μάς δόθηκε η δυνατότητα να μεταφράσουμε στα αγγλικά τα νέα θεατρικά έργα που γράφτηκαν στο πλαίσιο του θεσμού που έχει καθιερώσει το Ίδρυμα Κακογιάννη και εστάλησαν σε όλες τις μεγάλες βιβλιοθήκες των ισχυρότερων πανεπιστημίων στον κόσμο. Δεν είναι σημαντικό έργα που γράφτηκαν στην Ελλάδα μόλις πέρυσι να υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ ή του Μίσιγκαν; Στόχος μας είναι να διευρύνουμε τις συνεργασίες μας με τα μεγάλα πανεπιστήμια στο εξωτερικό. Επίσης, συνεργαζόμαστε με σημαντικούς διεθνείς φορείς του κινηματογράφου. Οι σκοποί μας δεν είναι ανταγωνιστικοί προς τους παραγωγούς θεάτρου, ούτε στις αξιόλογες γκαλερί. Οι εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Κακογιάννη είναι απόλυτα άρτιες τεχνικά και μπορούν να φιλοξενήσουν παραστάσεις. Η φιλοσοφία μας όμως είναι να αγωνιστούμε και για κάποια άλλα πράγματα».

Μιλώντας για τη διεθνή δραστηριότητα του Ιδρύματος Κακογιάννη, η κ. Καλδάρα μάς δείχνει έναν χάρτη με σημειωμένες τις πόλεις όπου έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια συνεργασίες με ξένα ιδρύματα και φορείς σε 39 χώρες, 73 πόλεις και στις πέντε ηπείρους.

«Έχουμε κάνει 12 ρετροσπεκτίβες με το έργο του Κακογιάννη στην Ινδία, έχουμε κάνει ρετροσπεκτίβα στην Ακαδημία Κινηματογράφου του Πεκίνου, φαντάζεστε για τι αριθμό θεατών μιλάμε. Κι όλα αυτά τα κάνουμε μόνοι μας, με τις δικές μας επαφές (τα αφιερώματα σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου). Το εκμεταλλεύτηκε κανείς αυτό; Όχι. Πρόκειται όμως για πολιτιστική διπλωματία και την κάνουμε μόνοι μας» λέει η Ξένια Καλδάρα.

Με τα οικονομικά του πώς τα καταφέρνει το ΙΜΚ στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε; «Δεν υπήρξαμε επιχορηγούμενοι από το κράτος οπότε συνεχίζουμε με τα ΕΣΠΑ- όσες φορές έχουμε πάρει ευρωπαϊκά προγράμματα τα έχουμε κάνει πολύ καλά» τονίζει η κ. Καλδάρα. «Επίσης, νοικιάζουμε τις αίθουσες μας σε εκδηλώσεις, μάς στηρίζει η ΔΕΠΑ στην πολιτική του χαμηλού εισιτηρίου και βεβαίως υπάρχει κάθε χρόνο το καταπίστευμα του Μιχάλη Κακογιάννη από τα πνευματικά δικαιώματα των ταινιών του, από τα οποία εισπράττουμε καλό ποσό . Οι Αμερικανοί διανομείς έχουν αγοράσει όλες του τις ταινίες ακόμη και τον Αττίλα. Τώρα, οι Γάλλοι διανομείς μαζί με τη Στέλλα αγόρασαν και την επονομαζόμενη μικρή Τριλογία του Κακογιάννη «Το κορίτσι με τα μαύρα», το «Κυριακάτικο Ξύπνημα», το «Τελευταίο ψέμα». Και θέλω να προσθέσω σχετικά με την λειτουργία του Ιδρύματος ότι ενώ η έναρξη της συνέπεσε με την κρίση, δεν κάναμε όλα αυτά τα χρόνια ούτε περικοπές ούτε απολύσεις στο προσωπικό. Είμαστε μια μικρή οικοτεχνία, μια μικρή επιχείρηση» λέει η κ. Καλδάρα.

Σπουδαίος ο Μιχάλης Κακογιάννης,ο σκηνοθέτης του κινηματογράφου, του θεάτρου, της όπερας, ο ηθοποιός, ο συγγραφέας, ο Ελληνοκύπριος καλλιτέχνης που συνδύαζε αδιαμφισβήτητα και οργανωτικές ικανότητες αφού κατόρθωσε ζώντας ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία να δώσει σάρκα και οστά στο Ίδρυμα του. Είχε την τύχη να το δει να λειτουργεί.

Ένα θέατρο 320 θέσεων, ένα σινεμά 120 θεατών, η αίθουσα Black Box με 60 θέσεις και ένας εναλλακτικός χώρο στο β’ υπόγειο του κτιρίου της Πειραιώς 260. Με πόρτες ορθάνοιχτες στο κοινό και τους δημιουργούς.

Φεύγοντας από την Πειραιώς 260 κι από το «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης» μού έρχονται στο νου τα λόγια της Ξένιας Καλδάρα όπως τα μετέφερε στη συζήτηση μας: «Καμιά φορά τον ρωτούσα ''μα γιατί την αγαπάς τόσο πολύ την Ελλάδα; αφού κάποιες φορές δεν σε υποδέχτηκαν με τόση θέρμη εδώ. Και μού απαντούσε : ''είναι το φως ''. Δεν είχε πικρίες ο Κακογιάννης, αγαπούσε την Ελλάδα άνευ όρων. Κι όταν έλεγε Ελλάδα εννοούσε και την Κύπρο, τον τόπο καταγωγής του. Γιατί στο Ίδρυμα Κακογιάννη νιώθουμε ότι βρισκόμαστε και επί κυπριακού εδάφους».

Νατάσσα Δομνάκη

(ΣΣ: Οι φωτογραφίες που επισυνάπτονται παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης)

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης