Ο Αριστερός αριστοκρατισμός και ο P. Bourdieu

10:06 11/2/2015 - Πηγή: Alfa Vita

Αρθρογράφος: Γιώργος Καλημερίδης

Παρακολουθώντας τις προγραμματικές δηλώσεις του νέου υπουργού Μπαλτά εντυπωσιάστηκα με τον τρόπο που νομιμοποίησε την ανάγκη ύπαρξης πρότυπων - πειραματικών σχολείων, προωθώντας μερικές ενδιαφέρουσες αν και πολύ συντηρητικές απόψεις:

" Η μια πλευρά είναι το δημοκρατικό σχολείο, οφείλει το σχολείο να είναι δημοκρατικό και όλα τα παιδιά να συμμετέχουν οικειοθελώς για να μειωθεί η σχολική διαρροή, σχολική διαρροή σημαίνει

σχολείο ταξικό, σχολείο μη-δημοκρατικό... αλλά στην κοινωνία που ζούμε υπάρχει και το συμβολικό κεφάλαιο κάποια παιδιά είναι προικισμένα από το σπίτι τους, την οικογένεια τους και τις δικές τους προσπάθειες με δυνατότητες περισσότερες των υπόλοιπων παιδιών έτσι τουλάχιστον φαίνεται ...στην εποχή μου καλά σχολεία ήταν τα δημόσια από τότε μέχρι σήμερα καλύτερα σχολεία είναι τα ιδιωτικά και αυτό είναι τραγικό ... πρέπει να το αντιστρέψουμε."

Σε αυτό το πυκνό τμήμα έχουμε ένα πλούσιο μείγμα και σοσιαλδημοκρατικών, αλλά και αριστοκρατικών συντηρητικών αντιλήψεων.
α. Ο υπουργός εμφανώς μπερδεύει θεωρητικά την έννοια του συμβολικού κεφαλαίου του Μπουρντιέ με την παλαιότερη έννοια του "πολιτιστικού ελλείμματος" των κατώτερων κοινωνικών τάξεων . Η πρώτη είναι έννοια που παραμπέμπει στους σύνθετους μηχανισμούς συμβολικής κυριαρχίας στις αστικές κοινωνίες και στον τρόπο με τον οποίο αυτές συμβάλλουν στην αναπαραγωγή των ταξικών σχέσεων δια του σχολείου. Πρόκειται για έννοια δομική κυρίως και όχι διαπροσωπική ή έστω διαταξική όπως υπονοεί ο υπουργός, ξεχνώντας το δάσκαλό του. Η δεύτερη επικεντρώνεται στην υποτιθέμενη πολιτιστική οπισθοδρόμηση των λαϊκών τάξεων, υποτιμά την κουλτούρα τους και θεωρεί ότι το μοναδικό ζήτημα είναι ζήτημα πρόσβασης των λαϊκών στρωμάτων στην η κουλτούρα των ανώτερων κοινωνικών ομάδων (αυτών που έχουν συμβολικό κεφάλαιο), η τελευταία θεωρείται ως έννοια δεδομένη και μη προβληματική και όχι ως προϊόν (όχι μόνο ασφαλώς) ταξικής κυριαρχίας, πολιτιστικής επιλογής κτλ. Άρα το ζήτημα στην εκπαίδευση είναι ζήτημα μόνο πρόσβασης και όχι περιεχομένου. Αυτή ήταν πάνω κάτω η στρατηγική της σοσιαλδημοκρατίας μεταπολεμικά και της θετικιστικής κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης (Hasley - Floude κτλ) . Λογική κατάληξη αυτού του προβληματισμού είναι ότι τα δημόσια σχολεία θα πρέπει να αναπαράγουν το πρότυπο των ιδιωτικών ή όπως στην περίπτωση της Αγγλίας τα ενιαία σχολεία έπρεπε να μοιάζουν τα παλιά grammar ή τα ιδιωτικά public.

β. Αγνοεί ο υπουργός ότι ακριβώς μια τέτοια εκπαιδευτική στρατηγική θα οδηγούσε σε ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων ακριβώς λόγω του συμβολικού κεφαλαίου, όπως θα έλεγε ο εισηγητής της έννοιας το πρόβλημα είναι ότι το σχολείο αναπαράγει ένα συγκεκριμένο είδος συμβολικού κεφαλαίου αυτό των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Υπάρχουν και άλλα ερωτήματα - όπως αν έχουν τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα συμβολικό κεφάλαιο ή αν απλά το πλούσιο συμβολικό τους κεφάλαιο έρχεται σε σύγκρουση με το κυρίαρχο του σχολείου. Μεγάλη συζήτηση.

γ. Παιδαγωγικά αυτή η θέση υποτιμά την κουλτούρα των λαϊκών τάξεων ως αφετηρία - όχι ως τέρμα ασφαλώς- κάθε ριζοσπαστικού δημοκρατικού παιδαγωγικού προγράμματος. Ο συντηρητισμός μας παραδοσιακής παιδαγωγικής επικεντρωμένης στα βασικά ελλοχεύει εδώ.

δ. Πιο πολιτικά τώρα, τα ιδιωτικά σχολεία είναι καλύτερα. Αφήνω το αυθαίρετο της διατύπωσης, επίσης δεν έχει σημασία να ασχοληθεί κανείς με τη θέση ότι παλιά τα καλά σχολεία ήταν τα δημόσια. (Ο Μπαλτάς, παρεμπιπτόντως πήγαινε σχολείο τις δεκαετίες του 50-60, το σχολείο των εθνικοφρόνων, με τις καρπαζιές, τις εθνικές καραμούζες και τα τσολιαδάκια ήταν το καλό σχολείο, τέλος πάντων από κάποια ηλικία και μετά ο κίνδυνος των ρομαντικών ειδυλλίων είναι φυσιολογικός και αναμενόμενος, άλλα ένα όριο δε βλάπτει). Το ουσιαστικό ζήτημα είναι τι εννοεί τελικά υπουργός καλό σχολείο και γιατί το καλό σχολείο είναι σήμερα το ιδιωτικό. Εννοεί ασφαλώς τις υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, αυτό και τίποτα άλλο, έστω και αν οι τελευταίες δεν σχετίζονται με την ποιότητα της ιδιωτικής εκπαίδευσης αλλά με το προαναφερόμενο συμβολικό κεφάλαιο των κοινωνικών ομάδων που το παρακολουθούν. Εδώ συναντά όμως όλο τον κατεστημένο αστικό εκπαιδευτικό συντηρητισμό από τον Γεωργουσόπουλο μέχρι τον Μπαμπινιώτη. Για παράδειγμα δεν είναι το 132 καλό σχολείο επειδή το παιδαγωγικό του έργο δεν αφορά τον σκληρό πυρήνα του σχολείου που για όλους τους συντηρητικούς αριστερούς και δεξιούς είναι ταυτισμένο με την ακαδημαϊκή επίδοση και επιτυχία. Συμφωνούμε; Ερώτημα. Μην παρεξηγηθώ για το παραπάνω, η αριστερή πολιτική τοποθέτηση γενικά, δε συνεπάγεται απαραίτητα και αριστερή τοποθέτηση στο πεδίο της μόρφωσης, του σχολείου, της κουλτούρας και αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πάρα πολλά. Η Διαμαντοπούλου, σε εγρήγορση, το τσίμπησε ασφαλώς " έχετε δει κύριε υπουργέ τη δουλειά των δημόσιων σχολείων;" Αναμενόμενο.

ε. Πιο συνδικαλιστικά, ας μάθει τι γίνεται στα ιδιωτικά σχολεία. και δεν μιλάω για το εργασιακό των εκπαιδευτικό, αλλά για το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο. Όλοι γνωρίζουν ότι το ιδιωτικό σχολείο επιλέγεται - πλην μιας μικρής μειοψηφίας ιδιωτικών σχολείων- όχι για λόγους μορφωτικούς, αλλά για λόγους ταξικής μόνωσης-γκετοποίησης των μεσοαστικών και αστικών στρωμάτων που δεν επιθυμούν το συγχρωτισμό με τα λαϊκά στρώματα. Το 90 % των ιδιωτικών σχολείων είναι χαμηλής ποιότητας προσανατολισμένα αποκλειστικά στα λεγόμενα βασικά, με μεγάλα τμήματα, αμφίβολη εκπαιδευτική στελέχωση κτλ .

στ. Μέχρι λοιπόν τα δημόσια σχολεία να γίνουν καλά, μπορεί να υπάρχει και ένα δίκτυο πιο αναβαθμισμένης παιδείας για όλους όσους έχουν λόγω της οικογένειας ή των προσωπικών τους προσπαθειών (sic) - είναι και αλτουσεριανός- ανώτερες ικανότητες. Άρα στόχος δεν είναι η δικαιοσύνη και ο μετασχηματισμός της κοινωνίας προς δικαιότερες κοινωνικές και μορφωτικές ρυθμίσεις. Στις κοινωνίες μας (sic) υπάρχει δυστυχώς και το συμβολικό κεφάλαιο....

Άσχημες σκέψεις βλέπω, έστω και αν μικρής προσοχής θα τύχουν. Μια και αρέσουν στο νέο υπουργό τα μαρξιστικά τσιτάτα και δηλώνει μαρξιστής, εμένα πάντα μου άρεσε ο εξαιρετικός αφορισμός του Μαρξ " Εγώ πάντως δεν είμαι μαρξιστής".

Ετικέτες: αριστερόςBourdieuΓιώργος Καλημερίδης