Οι συνταγές της πείνας στην Κατοχή

08:43 2/10/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Της Ελένης Νικολαϊδου

Αθήνα. Ημέρες Κατοχής. Το μόνο φαγώσιμο είδος που υπάρχει σε αφθονία είναι τα χόρτα.

Τα εστιατόρια εκτός από χόρτα σερβίρουν επίσης και κουκιά, αγκινάρες και σκέτο γιουβέτσι.

Στα γλυκά δημοφιλής είναι η σταφιδόπαστα που γίνεται από μαύρες σταφίδες και μοιάζει με κέικ. Όταν είναι δύσκολο να βρεθεί σταφιδόπαστα, ο Αθηναίος αρκείται σε ένα μικρό κομμάτι παστέλι από σουσάμι.

Οι εφημερίδες της εποχής γεμίζουν τις σελίδες τους με άρθρα στα οποία προσφέρουν συμβουλές για την αντιμετώπιση της

έλλειψης των τροφίμων αλλά και της τρομακτικής ακρίβειας που μαστίζει την αγορά.

Kαθημερινή 13/1/1942

Βασική συμβουλή είναι να τρώνε τροφές που περιέχουν θρεπτικά στοιχεία. Αλλά όταν δεν υπάρχουν τι γίνεται; Παραίνεση, λοιπόν, να τρώνε πολλά λαχανικά τα οποία, αν μη τι άλλο, θα εξασφαλίσουν εργασία στο στομάχι!

Kαθημερινή 22/1/1942

Υπάρχει έλλειψη ζάχαρης στην αγορά; Πάρτε ξερά σύκα, προτείνουν οι ειδικοί: «Βράστε τα με νερό και μετά αφαιρέστε τα σύκα. Να η ζάχαρη που λείπει για μια νόστιμη κομπόστα με κορόμηλα».

Βραδυνή 2/2/1942

Η πείνα μπορεί να κοπεί με ορεκτικά που… χορταίνουν, γράφει στο βιβλίο που κυκλοφόρησε «Οι συνταγές της πείνας» από τις εκδόσεις ΚΨΜ. Μια πιατέλα ορεκτικά μπορεί να περιλαμβάνει ελιές από τις οποίες έχουν βγει τα κουκούτσια και μέσα έχει μπει ψωμί ή ντομάτα μαζί με μαϊντανό, κάπαρη, ραπανάκια, αγγούρι.

Η σταφίδα εξαιτίας της μεγάλης θερμιδικής της αξίας σώζει πολύ κόσμο στην Κατοχή και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως. Ένας τρόπος είναι η παρασκευή κρέμας για τα παιδιά.

Οι Αθηναίοι αλλάζουν απότομα τις διατροφικές τους συνήθειες. Προπολεμικά έτρωγαν σούπα από ζωμό κρέατος με ρύζι και ζυμαρικά. Τώρα η σούπα γίνεται μόνο με χορταρικά.

«Καθόλου κρέας ή ψάρι, μια αλεσμένη αγκινάρα για φαγητό. Καλό μάσημα της τροφής για να νιώθει το στομάχι γεμάτο και μην ξεχνάτε να μαζεύεται τα ψίχουλα από το τραπέζι σε ένα βαζάκι. Στο τέλος της εβδομάδας, η ποσότητα θα είναι αρκετή». Προτροπές επιβίωσης στον ημερήσιο Τύπο της Κατοχής. Από τον Απρίλιο του 1941, η Ελλάδα βίωνε την εξαθλίωση, τον αφανισμό και χιλιάδες πολίτες πέθαιναν κυριολεκτικά από ασιτία.

Η ψευδαίσθηση του να τρως κρέας

Οι άνθρωποι της Κατοχής είχαν να αντιμετωπίσουν εκτός από τους Ναζί, τα μπλόκα, τις εκτελέσεις, τη λεηλασία της πόλης και τις τρομακτικές ελλείψεις σε τρόφιμα. Οι μισθοί πλέον δεν είχαν καμία αξία. Τα τρόφιμα στην αγορά ήταν σπάνια και όταν εμφανίζονταν ελέγχονταν από μαυραγορίτες, οι οποίοι ήταν σε αγαστή συνεργασία με τους Γερμανούς κατακτητές. Έπρεπε, λοιπόν, να επιβιώσουν. Χιλιάδες δεν τα κατάφεραν, χιλιάδες στην Αθήνα και σε άλλα μέρη πέθαναν από ασιτία. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, οι εφημερίδες της εποχής έδιναν συμβουλές για το πώς θα μπορέσουν οι Αθηναίοι να διατραφούν, ώστε να κρατηθούν εν ζωή. Μία συνταγή ή οδηγία – που ήταν και αυτή που με σόκαρε περισσότερο - έδινε οδηγίες για το πώς να μαζεύουν ψίχουλα.

Έλεγε λοιπόν: Μαζεύετε με προσοχή τα ψίχουλα από το τραπέζι και βάλτε τα σε ένα ποτήρι. Στο τέλος της εβδομάδας θα έχετε μαζέψει τόσα ψίχουλα, ώστε να μπορέσετε να τα χρησιμοποιήσετε στη μαγειρική σας.

Παραθέτουμε αποσπάσματα από το βιβλίο «Οι συνταγές της πείνας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ.

Υπήρχε συνταγή που έλεγε πώς να ξεγελάσεις τα μάτια σου και το στομάχι σου ότι τρως κρέας (φοβερά δυσεύρετο προϊόν).

Είναι πολύ απλό: Παίρνεις μία μελιτζάνα και την τρίβεις, την αφήνεις να σκουρύνει και τότε έχεις την αίσθηση ότι τρως κρέας!

Ξέρετε οι Αθηναίοι άλλαξαν δραστικά τις διατροφικές τους συνήθειες. Γνωρίζατε ότι τα γεμιστά προ Κατοχής τα έτρωγαν με μαγιονέζα;

Αθηναϊκά Νέα 3/4/1942

Σκύλοι, γάτες, γαϊδούρια, άλογα και ελάφια al dente

Όταν πεινάς θα φας τα πάντα, όταν βλέπεις το παιδί σου τουμπανιασμένο θα του δώσεις τα πάντα για να το κρατήσεις στη ζωή.

"Μα και σκύλους;" Ναι και σκύλους και γάτες. Τα πάντα έτρωγαν τότε οι Αθηναίοι!

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 7/3/1942

Από τον Εθνικό Κήπο σε μία νύχτα χάθηκαν δύο ελάφια. Εικάζεται ότι πεινασμένοι μπήκαν μέσα νύχτα και τα άρπαξαν για λόγους επιβίωσης.

ΒΡΑΔΥΝΗ 16/2/1942

Καφές από ρεβίθια και για επιδόρπιο «εμετός των Γερμανών»

Ακόμη, λόγω του ότι ο καφές ήταν δυσεύρετος, απλοί πολίτες έφτιαχναν έναν τύπο καφέ από διάφορα προϊόντα, όπως τα ρεβίθια ή από βραστά κουκούτσια.

Αυτό που υπήρχε σε μερική αφθονία, ήταν το κρασί, το οποίο έσωσε αρκετούς Αθηναίους, γιατί τους τόνωνε. Επίσης και οι σταφίδες και τα σύκα ήταν υλικά που τους κρατούσαν ζωντανούς, αφού τα χρησιμοποιούσαν ως υποκατάστατα ζάχαρης και έφτιαχναν γλυκά. Υπήρχαν εστιατόρια που πουλούσαν γάλα, νερωμένο φυσικά, και αμφιβόλου ποιότητας. Να συμπληρώσω εδώ ότι από την πείνα τους, οι Αθηναίοι μάζευαν ό, τι χόρτο έβρισκαν, αλλά πόσα χόρτα μπορεί να υπάρχουν για να ταΐσουν μία πόλη; Δίνονταν τότε οδηγίες να είναι προσεκτικοί στο τι τρώνε, αλλά στην πράξη ήταν ανέφικτο λόγω της πείνας.

Άλλοι επιβίωναν με φέτες λασπώδους ψωμιού ή την λεγόμενη μπομπότα (χυλός από καλαμποκάλευρο), ενώ είναι εξακριβωμένο ότι υπήρχαν άνθρωποι και παιδιά ή ορφανά πολέμου, που σύχναζαν έξω από τις ταβέρνες που έπιναν και έτρωγαν οι Γερμανοί και όταν αυτοί ξερνούσαν, θρέφονταν από τον εμετό τους.

Η ανταλλακτική οικονομία και οι «σκοπιές» στα λάχανα

Οι Αθηναίοι επέστρεψαν από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής στην ανταλλακτική οικονομία. Η οδός Αθηνάς, ο γνωστός δρόμος στο κέντρο της Αθήνας, ήταν ο τόπος συνάντησης των απανταχού ταλαιπωρημένων και πεινασμένων.

Εκεί θα βλέπατε να έχουν στο δρόμο ό, τι μπορούσε κανείς να πουλήσει από το σπίτι του. Προσωπικά αντικείμενα, έπιπλα, ίσως κάποια τρόφιμα, μαγειρευτά φαγητά με ύποπτα κρέατα μέσα, ζαχαρωτά που περισσότερο ήταν καθαρτικά, ακόμη και σαπούνια που τελικά έλιωναν τα ρούχα (παρασκευάζονταν παράνομα και χωρίς γνώσεις). Τότε άλλωστε, υπήρχε τρομερή έλλειψη από σαπούνι».

Αρκετοί απλοί πολίτες κατάφεραν να σωθούν, χάρη στα συσσίτια που διοργάνωναν τα σωματεία προς τα μέλη τους.

Αποτέλεσμα ήταν η εξασφάλιση ενός πιάτου με όσπρια ή μία κούπα νεροζούμι.

Φουφούδες είχαν στηθεί στους δρόμους και πουλούσαν ζωμούς από κρέας, χωρίς να διευκρινίζεται για το τι κρέας μαγείρευαν. Οι μεταφορές γίνονταν με αυτοσχέδια καροτσάκια. Τα παπούτσια έλιωναν και άρχισαν οι Αθηναίοι σκάλιζαν ξύλα και τα φορούσαν. Τότε εμφανίστηκαν λοιπόν στην Αθήνα και τα τσόκαρα. Τα μαγαζιά με ηλεκτρικά είδη πουλούσαν μέχρι και σπιτικά γλυκά.

Αθηναϊκά Νέα 25/5/1944

Πατατοφλουδοκεφτέδες και ροφήματα από φλούδες μήλων

Μην το πάρετε για παραδοξολογία. Πρόκειται για φαγητό δοκιμασμένο και νοστιμότατο.

Τότε έλεγε ότι πρέπει να: Βράζετε τις πατάτες, αφού τις πλύνετε καλά. Έπειτα τις ξεφλουδίζετε. Τι κάνετε τις φλούδες; Τις πετάτε. Πετάτε δηλαδή το πιο θρεπτικό και το πιο υγιεινό μέρος της πατάτας, αφού είναι πια γνωστό πως κάθε λαχανικό και φρούτο στο φλοιό του και γενικά προς τα εξωτερικά του στρώματα περιέχει τις διάφορες πολύτιμες βιταμίνες. Παίρνετε, λοιπόν, αυτές τις φλούδες, προσθέτετε μπόλικο κρεμμυδάκι ψιλοκομμένο, λιγάκι δυόσμο, αλάτι, πιπέρι, ζυμώνετε και τηγανίζετε. Θα απορήσετε για το αποτέλεσμα. Αν δεν πρόκειται να βράσετε τις πατάτες, αλλά να τις μαγειρέψτε αλλιώς όποτε θα τις παστρέψτε πριν τις βράσετε, πάλι μπορείτε να κάνετε τους κεφτέδες σας, βράζοντας τις φλούδες που θα είναι ακόμα πιο νόστιμες γιατί θα έχουν επάνω και λίγη πατάτα.

Στις συνταγές της εποχής συγκαταλέγονται επίσης, τα ροφήματα ή γλυκίσματα από φλούδες μήλων, η χρησιμότητα των κουκουτσιών για περίφημα γλυκά και τα μπισκότα από ελάχιστο αλεύρι.

Σούπα από σέσκουλα, συνταγή από τον Νίκο Τσελεμεντέ

Ο γνωστός Τσελεμεντές κατανοεί ότι τα σέσκουλα είναι καταφρονημένα, αλλά με την πείνα που υπάρχει στην κατοχική Αθήνα και με τις τρομακτικές ελλείψεις των τροφίμων τα σέσκουλα γίνονται και… σούπα!

Τα καθαρίζετε, τα πλένετε καλά, τα κόβετε ψιλά όπως το λάχανο σαλάτας.

Κόψετε μαζί της ένα είδος αρωματικών χόρτων, ένα δύο μάτσα μαϊντανό ή σέλινο ή άνηθο.

Ξανθίζετε λίγο το κρεμμύδι ψιλό με λάδι ή λίπος σε κατσαρόλα, ρίχνετε ανάλογο νερό, αλάτι και λίγες ντομάτες κομμένες ψιλά, αμέσως και τα σέσκουλα και αφήνετε να σιγοβράσουν.

Η σούπα θα είναι έτοιμη μόλις λιώσουν τα σέσκουλα

ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1941

Μερικά τρόφιμα μαγειρεύονταν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Η πατάτα ήταν σε αυτό το είδος.

Και πάλι ο Ν.Τσελεμεντές συνιστά να κάνουμε τηγανίτες από πατάτες.

Τις ξύνουμε στον τρίφτη, προσθέτουμε αλεύρι όσο για να απορροφηθεί όλο το υγρό της πατάτας και να γίνει ένας πολτός που να στέκει στο κουτάλι. Φυσικά επειδή το αλεύρι είναι σπάνιο μπορείτε να βάλετε μπομποτάλευρο ή ριζάλευρο!

Προσθέτετε αλάτι και έως δύο κουταλιές σόδα ή 3 κουταλάκια μπέικιν πάουντερ.

Ο γνωστός μάγειρας συστήνει αυτή την ανάμειξη ως πιο φθηνή, υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα να ρίξετε 2 με 3 αυγά, προϊόν όμως που είναι εξαιρετικά σπάνιο στην Κατοχή.

Ρίξτε και γάλα, άμα βρείτε, και μοσχοκάρυδο.

Το τηγανίζετε και το σερβίρετε με σάλτσα ντομάτα ή ντοματοσαλάτα. Τα παιδιά μπορούν να το φάνε με ζάχαρη

Το βιβλίο "Συνταγές της Πείνας" της Ελένης Νικολαϊδου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ

Παραγγελία: bookstation

Ελένη ΝικολαϊδουΣυνταγές της Πείνα