Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος! Γιατί όμως λείπει το «μ»;

19:34 28/9/2017 - Πηγή: Alfa Vita

Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος! Αυτό είναι ένα λάθος που κάνουν πολλοί και πολλές φορές περνά απαρατήρητο. Ιδιαίτερα όταν όλοι οι "γύρω" μήνες έχουν το γράμμα "μ" στο όνομά τους. Ποιος ο λόγος της απουσίας του από τον 10ο μήνα του έτους;

Η απάντηση βρίσκεται στο ρωμαϊκό ημερολόγιο, το οποίο είχε 10 μήνες. Από τη στιγμή λοιπόν που Ιανουάριος και Φεβρουάριος

έλειπαν και το έτος ξεκινούσε από τον Μάρτιο. Ακόμη, οι πρώτοι τέσσερις μήνες είχαν ονόματα Θεών. Τα ονόματα των υπολοίπων βγαίναν από τη σειρά που βρίσκονταν. Ο Οκτώβριος λοιπόν ήταν ο 8ος μήνας. Άρα το όνομά του βγαίνει από τον αριθμό "Οκτώ".

Οι ρωμαϊκοί μήνες είχαν ως εξής:

1) Martius (μήνας αφιερωμένος στον Άρη)
2) Aprilis (μήνας αφιερωμένος στην Αφροδίτη)
3) Maius (μήνας αφιερωμένος στη Μαία)
4) Junius (μήνας αφιερωμένος στην Ήρα)
5) Quintilis (πέμπτος)
6) Sextilis (έκτος)
7) September (έβδομος)
8) October (όγδοος)
9) November (ένατος)
10) December (δέκατος)

Αργότερα προστέθηκαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος στην αρχή του ημερολογίου. Παρόλο που η αρίθμηση "χάλασε", το όνομα του Οκτώβριου έμεινε ως έχει.

Ένα λάθος αρκετά παλιό... Αλλά πόσο;

Σύμφωνα με το sarantakos.com, το λάθος δεν είναι και πολύ καινούργιο, δεν είναι καρπός της δήθεν γλωσσικής παρακμής των τελευταίων χρόνων, αλλά είναι πολύ παλιότερο.

Έτσι αναφέρεται:

"Για παράδειγμα, στην ιστορία της αλώσεως όπως παραδίδεται από τον ψευδοΣφραντζή, χρησιμοποιείται παντού ο τύπος Οκτώμβριος αντί του «σωστού» Οκτώβριος. Το «λάθος» δεν υπάρχει στον αυθεντικό Σφραντζή· ο ψευτοΣφραντζής (με κάποιες προσθήκες ενός Μελισσηνού) είναι κανα-δυο αιώνες νεότερος, δηλ. στον 17ο αιώνα πρέπει να γράφτηκε –αν και αυτές τις λεπτομέρειες δεν τις έχω τσεκάρει και ούτε είναι το φόρτε μου οπότε μπορεί να πέφτω έξω.

Όμως, μπορούμε να πάμε πιο πίσω. Τις προάλλες φυλλομετρούσα τη συλλογή ελληνικών χειρογράφων της βιβλιοθήκης του Παλέρμου (έχει το ιντερνέτι μυριάδες τέτοιους άχρηστους θησαυρούς για όποιον θέλει να χάνει την ώρα του με πράγματα μη παραδεδεγμένης χρησιμότητας) και σε έγγραφα γραμμένα γύρω στο 1225 βρήκα πολλές φορές τον τύπο Οκτώμυριος (το βήτα το έγραφαν παντού με ύψιλον οι συντάκτες του συγκεκριμένου εγγράφου, μια γραφή που ήταν πολύ διαδεδομένη στο Βυζάντιο). Οχτακόσια χρόνια λοιπόν έχει ηλικία το οκτωμβριανό λάθος -κι ακόμα να μάθουμε να το λέμε σωστά!

Μια ακόμα ένδειξη για την παλαιότητα αλλά και για την διάδοση του τύπου Οκτώμβριος, έμμεση, την παίρνουμε από μια άλλη γλώσσα. Στα βουλγάρικα, ο Οκτώβριος είναι Октомври, οκτόμβρι, και εδώ τα βουλγάρικα (και τα σλαβομακεδόνικα που δεν υπάρχουν) διαφοροποιούνται από τις άλλες σλάβικες γλώσσες που έχουν σκέτο b ή v χωρίς m (όσες έχουν τα λατινικά ονόματα στους μήνες, διότι πολλές έχουν την σλάβικη ονοματολογία). Ολοφάνερα, η διαφοροποίηση αυτή είναι ελληνική επιρροή, πράγμα από το οποίο μπορούμε να υποθέσουμε, με αρκετή πιθανότητα, πως ο πολύς κόσμος Οκτώμβριο τον έλεγε τον μήνα πριν από καμιά δεκαριά αιώνες. Δεν πρόκειται δηλαδή για το λάθος ενός μεμονωμένου γραφιά (ο οποίος μπορεί, στο κάτω κάτω βρε αδερφέ να ήταν και αστοιχείωτος, θα έλεγε κανείς) αλλά για εκτεταμένο φαινόμενο.

Όμως, το «λάθος» είναι ακόμα πιο παλιό. Βέβαια, ψάχνοντας στον ψηφιακό δίσκο TLG δεν βρίσκω άλλη εμφάνιση του Οκτώμβριος πέρα από τον ψευδο-Σφραντζή (φυσικά, μπορεί να υπήρχε και να διορθώθηκε στην κριτική έκδοση), ούτε και στο Λίντελ Σκοτ, βρίσκω όμως Οκτώμβριος στο ελληνικό Λίντελ Σκοτ, και στο Πατριστικό λεξικό του Λάμπε, με παραπομπή σε ταπεινά εκκλησιαστικά κείμενα του 6ου αιώνα, αλλά και στο μεσαιωνικό λεξικό του Κριαρά, όπου καταγράφονται αρκετές εμφανίσεις του τύπου Οκτώμβριος που χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα μ.Χ. έως το 1797.

Επομένως, ο τύπος Οκτώμβριος δεν είναι κάτι καινούργιο, δεν είναι απόρροια της δήθεν γλωσσικής παρακμής των τελευταίων δεκαετιών, δεν φταίνε γι’ αυτόν οι δημοτικιστές ή το μονοτονικό ή τα ιδιωτικά κανάλια. Είναι τύπος που υπαγορεύεται από τον ισχυρότατο νόμο της αναλογίας και που μετράει ήδη καμιά δεκαπενταριά αιώνες στη γλώσσα μας. Οπότε και ο τίτλος που έβαλα, και που μιλάει για οχτακόσια χρόνια, είναι παραπλανητικός –αλλά μ’ αρέσει ο ρυθμός του και δεν θα τον αλλάξω.

Με όλα αυτά να μην παρεξηγηθώ: δεν σας λέω ότι από αύριο πρέπει να αρχίσετε να γράφετε Οκτώμβριος –άλλωστε ούτε κι εγώ το γράφω, ούτε καν το λέω (μάλιστα, εγώ μερικές φορές, ιδίως όταν μιλάω γρήγορα, λέω Σεπτέβριος, Νοέβριος, Δεκέβριος). Όμως, ας μην θεωρούμε πως ο τύπος «Οκτώμβριος» είναι ένδειξη αμορφωσιάς ή πως είναι το αποκορύφωμα του σολοικισμού. Γιατί, αν χαρακτηρίσουμε σοβαρό γλωσσικό ατόπημα τον τύπο «Οκτώμβριος», πώς πρέπει να χαρακτηρίσουμε φράσεις όπως: η μέθη ώθησε μια πάσχουσα ρητορική μελοδράματος, αλλά ερίζεται δραματουργικά αν είναι η μέθη που μιλά ή ο αληθινός πόθος που εκλύεται;"

Οκτώβριοςμηνεςημερολόγιοορθογραφίαορθογραφικό λάθοςγλώσσαviral Tweet Stickers: Viral