Πάμε θέατρο: EFFECT της Lucy Prebble

13:39 9/2/2015 - Πηγή: Alfa Vita

Έρωτας και ντοπαμίνη
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ-ΜΕΤΦΡΑΣΗ: Κωσταντίνος Αρβανιτάκης

Δυο νέα παιδιά, η Κόνι και ο Τρίσταν (Καλλιόπη Παναγιωτίδου και Μάνος Στεφανάκης) δέχονται να συμμετέχουν ως ‘’πειραματόζωα’’ στις δοκιμές ενός νέου φαρμάκου για την κατάθλιψη. Από τα μόνιτορ, η Λόρνα και ο Τόμπι (Άννα Μάσχα και Αντώνης Καρυστινός) παρακολουθούν τους εγκεφάλους τους με επιστημονική αποστασιοποίηση. Όταν όμως οι συνθήκες ‘’αποστείρωσης’’ ανατραπούν και οι δυο νέοι ερωτευτούν, οι δοκιμές τινάζονται στον αέρα. Πλέον τα όρια ανάμεσα στο αίτιο

και το αιτιατό γίνονται θολά: Ερωτευτήκανε από μόνοι τους ή χάρη στην έκρηξη ντοπαμίνης του φαρμάκου; Η σωματική και ψυχολογική τους ένταση οφείλεται στον έρωτα ή το φάρμακο; Οι αποστασιοποιημένοι ερευνητές γίνονται πλέον και αυτοί μέρος του προβλήματος καθώς πρέπει να αποσαφηνίσουν, από διαφορετικές οπτικές, τη σχέση ανάμεσα στην χημική επεξεργασία και την φυσική προδιάθεση των ‘’δειγμάτων-εγκεφάλων’’, αλλά και να διαχειριστούν μια, φτιαγμένη σε εργαστηριακές συνθήκες και τελικά ολέθρια για όλους, ερωτική σχέση.

Έρωτας, σύγχρονη ψυχιατρική, φαρμακοβιομηχανία, κατάθλιψη, επιστήμη, παρόρμηση: Η Lucy Prebble χρησιμοποιεί άλλοτε ιατρικούς όρους και άλλοτε αυθόρμητους διαλόγους ανάμεσα σε παράνομους εραστές για να κατασκευάσει ένα κείμενο που τελικά δεν μιλάει για τίποτα από τα παραπάνω, αλλά θέτει το ερώτημα του υποκειμένου στο σύγχρονο κόσμο: Το ‘’εγώ’’ σε μαγνητική τομογραφία, άλλοτε ως άθροισμα χημικών στοιχείων και βιολογικών σταθερών και άλλοτε ως ένα μεγαλύτερο, αχαρτογράφητο ακόμα σύνολο. Ο έρωτας που γεννιέται στο εργαστήριο των δοκιμών είναι είτε ένα τέρας ανάλογο της αλαζονείας του Δρ. Φρανκενστάιν είτε μια απόδειξη της αδυναμίας μας, ακόμα και σήμερα, να χαρτογραφήσουμε το αίσθημα, την παρόρμηση και την επιθυμία. Μέσα από το κείμενό της ωστόσο, η συγγραφέας δεν τοποθετεί την αλήθεια ‘’κάπου στη μέση’’, αλλά στην δραματική της κορύφωση παίρνει καθαρή θέση υπέρ του αναντικατάστατου από φάρμακα ‘’μυστηρίου’’ της ανθρωπιάς – στρέφει δηλαδή την προσοχή μας έξω από το εργαστήριο, όπου το ‘’εγώ’’ δεν μπορεί να μελετηθεί σε ένα μόνιτορ-καθρέπτη αλλά μόνο ως τμήμα και κομμάτι του συλλογικού ‘’εγώ’’ της κάθε εποχής. Τα ‘’πειραματόζωα’’ και οι γιατροί, έχουν όλοι άδικο.

Η Άννα Μάσχα και ο Αντώνης Καρυστινός θέτουν το πρόβλημα από την αρχή σχεδόν και από τις περιπλοκές της μεταξύ τους σχέσης. Το ερωτικό τους παρελθόν, η κατάθλιψη της Λόρνα, η φιλοδοξία του Τόμπι συνθέτουν ένα δυσεπίλυτο γρίφο: Δεν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική παρατήρηση με υποκειμενικούς παρατηρητές. Κάτω από τις οδηγίες του Κωσταντίνου Αρβανιτάκη αποδίδουν την αντίθεσή τους μέσα από δυο εκπληκτικούς μονολόγους στους οποίους κρατούν, a la Άμλετ, έναν εγκέφαλο.

Ο Τόμπι, αποστασιοποιημένος από τον ‘’άνθρωπο’’ και με την προσοχή του μόνο στην χημεία και το φάρμακο, κρατά τον εγκέφαλο και τον παρουσιάζει ως μια νέα ανακάλυψη, ένα εξωτικό νησί αχαρτογράφητο ως τα σήμερα, πάνω στο οποίο μπορεί τώρα να ανθίσει η τουριστική βιομηχανία, να ανοίξει τις πύλες του στο κοινό, να το τεμαχίσει σε οικόπεδα και να το ξαναφτιάξει από την αρχή σαν θεματικό πάρκο. Δεν είναι μόνο το ‘’χρήμα’’ και το άμεσο όφελος της φαρμακοβιομηχανίας. Είναι η στιγμή που μπορούμε να εντοπίσουμε κάθε δομική μονάδα του ‘’εγώ’’, δηλαδή του εγκεφάλου που είναι αυτό που είμαστε, και είτε να την θεραπεύσουμε αν είναι ‘’ελλατωματική’’, είτε να την τροποποιήσουμε και να την αναπαράγουμε κατά βούληση.

Η Λόρνα, προσκολλημένη στον ‘’άνθρωπο’’ και διστακτική απέναντι στην χημεία και το φάρμακο, κουβαλώντας τις δικές της αγωνίες στη μάχη με την κατάθλιψη, κρατάει τον εγκέφαλο ως ένα απρόβλεπτο φυσικό φαινόμενο που στην πραγματικότητα είναι εμπόδιο για το ‘’εγώ’’, μια χημική και βιολογική ενότητα που είναι αποπροσανατολιστική για την υπαρξιακή αγωνία, το συναίσθημα, τον έρωτα, την αγάπη, την θλίψη, την χαρά. Ένα ζελέ το οποίο είναι εσωτερικά συγκρουσιακό, από τη μια σε καλεί να εγκαταλείψεις και από την άλλη σε προστάζει να δώσεις την μάχη μέχρι το τέλος. Αυτή η σύγκρουση για την Λόρνα είναι που καταστρέφει ή ανυψώνει το ‘’εγώ’’, και η έκβαση της μάχης είναι πολύ μακριά από την τροποποίηση της ντοπαμίνης.

Ο Τόμπι είναι ο στρατευμένος εκπρόσωπος της σύγχρονης Ιατρικής και η Λόρνα ένας σιωπηλός εχθρός της. Ο Τόμπι θεωρεί ότι το φάρμακό του ‘’αποκαλύπτει’’ την αλήθεια και η Λόρνα ότι την ‘’αποκρύπτει’’. Στην σύγκρουσή τους, οι εθελοντές απηχούν στο ερώτημα για το ‘’πλοίο του Θησέα’’: Το ξύλινο πλοίο με το οποίο ο Θησέας έφτασε στην Αθήνα άρχισε να διαβρώνεται με τον καιρό, και έτσι οι Αθηναίοι κατέληξαν να αλλάζουν κάθε ένα ξύλο του ξεχωριστά (κάθε δομική μονάδα). Τελικά, το νέο πλοίο είναι το ίδιο πλοίο ή ένα τελείως καινούριο πλοίο; Ο Τρίσταν είναι ένας άνθρωπος της παρόρμησης, που αγαπάει την ‘’στιγμή’’ και το καινούριο περισσότερο από όσο αγαπάει ίσως τον εαυτό του. Η Κόνι φτιάχνει τον κόσμο της σε κουτάκια για να μπορεί να τον ελέγχει καλύτερα, αγαπώντας την εσωτερική αυτή τάξη περισσότερο από όσο αγαπάει τον εαυτό της. Θα αγαπήσει τελικά ο ένας τον άλλο, με διαφορετική αφετηρία, μόνο που κανείς τους δεν μπορεί να ξέρει αν αυτή η αγάπη πρέπει να εξηγηθεί με την χημεία ή με κάτι άλλο. Όπως και με το πλοίο του Θησέα, έτσι και ο έρωτάς τους, υπόκειται στην κρίση του ερευνητή: Όταν όμως αυτός δεν είναι αντικειμενικός, το όλο οικοδόμημα καταρρέει. Και πράγματι, καταρρέει χωρίς λύτρωση για κανέναν.

Τα σύμβολα μιας εσωτερικά συγκρουσιακής κοινωνίας που παρατηρεί (οι γιατροί) συγκρούονται με τα σύμβολα μιας εσωτερικά συγκουσιακής σχέσης (οι εθελοντές) που εκτυλίσσεται κάτω από τους κανόνες (και την άρνησή τους) που θέτουν οι πρώτοι. Η Lucy Prebble δηλώνει πως το παιχνίδι είναι στημένο από την αρχή και κλείνει το μάτι προς μια νέα θεώρηση του υποκειμένου και των αλληλεπιδράσεών του, μακριά από μια σύγχρονη βιομηχανία που ‘’αποκρύπτει’’ και τελικά αποσυνθέτει το ‘’εγώ’’. Δεν μπορεί να υπάρξει ένας βιολογικός επικαθορισμός του ‘’εγώ’’ μέσα σε ένα εργαστήριο και το μονοπάτι της απάντησης βρίσκεται στο παράλληλο διάβασμα του συλλογικού ‘’εγώ’’.

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα όμως αναπτύσσονται και διαπλέκονται σε μια εξαιρετική θεατρική παράσταση. Η τετράδα των ερμηνευτών συνδυάζει εμπειρία και ταλέντο, παράγοντας συνεχώς συναισθήματα και συγκίνηση. Αν το βιογραφικό της Άννας Μάσχα και του Αντώνη Καρυστινού είναι αρκετό για να ερμηνεύσει τον αντίκτυπό τους στη σκηνή, το ζευγάρι των νέων ερμηνευτών είναι μια εκρηκτική χημική αντίδραση, ανάλογη του έρωτα.

Οι ηθοποιοί κινούνται ανάμεσα σε μια σπάνια, πρωτότυπη και απόλυτα ισσοροπημένη χρήση της εικόνας και του ήχου, ‘’δείχνοντας’’ τις απεριόριστες δυνατότητες του μοντέρνου θεάτρου και την εκπληκτική δουλειά στο εικαστικό περιβάλλον από τον Στάθη Μήτσιο. Αλλά το υποβλητικό παιχνίδι των εικόνων δεν επισκιάζει στο ελάχιστο την ερμηνευτική δυναμική των ηθοποιών και την δραματική κλιμάκωση του κειμένου, τα ‘’βασικά εργαλεία’’ δηλαδή κάθε σπουδαίας θεατρικής παράστασης.

Το έργο Effect- Τομογραφία του Έρωτα, ολοκληρώνει αισίως τις πολύ πετυχημένες παραστάσεις του στο Θέατρο Απόλλων στην Πάτρα και από 14 Φεβρουαρίου ξεκινάει το πανελλαδικό του ταξίδι με πρώτη στάση στο Σύγχρονο Θέατρο στο Γκάζι (Ευμολπιδών 45). Αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί μια παραγωγή ενός περιφερειακού ΔΗΠΕΘΕ, της Πάτρας, σε μια εποχή που το θέατρο (και ιδίως το περιφερειακό) αντιμετωπίζει την συστηματική απαξίωση και υποχρηματοδότηση του ‘’κεντρικού σχεδίου’’ για τον πολιτισμό. Παράλληλα με την συζήτηση που μπορεί να ανοίξει η παράσταση πάνω στα φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει, η ποιότητα και η παλλόμενη ενέργεια της παράστασης μπορεί και πρέπει να ανοίξει μια νέα προσέγγιση για την θεατρική παραγωγή στην Ελλάδα, στο κέντρο αλλά και ιδίως στην περιφέρεια, που στο μεγαλύτερο της μέρος αντιμετωπίζει το φόβητρο του λουκέτου. Παραγωγές όπως το Effect (ή και η όπερα για παιδιά ‘’Βασίλισσα του Χιονιού’’ που επίσης θα ταξιδέψει σε άλλες πόλεις) δείχνουν τις δημιουργικές δυνατότητες της περιφέρειας, που σε ένα διαφορετικό πλαίσιο μιας πανελλαδικής στρατηγικής για το πολιτισμό μπορούν να απελευθερωθούν ακόμα περισσότερο.

Η παράσταση: https://www.facebook.com/events/375306185927821/?fref=ts

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Παρασκευή Λυπημένου
Εικαστικό Περιβάλλον- Βίντεο – Σκηνογραφία: Στάθης Μήτσιος
Επιστημονικός Σύμβουλος: Μενέλαος Καραντζάς

Παίζουν:
Αντώνης Καρυστινός
Άννα Μάσχα
Καλλιόπη Παναγιωτίδου
Μάνος Στεφανάκης